آیه تطهیر: تفاوت میان نسخهها
جز
اضافه نمودن بخش «دلیلی بر عصمت»
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) جز (←لید) |
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) جز (اضافه نمودن بخش «دلیلی بر عصمت») |
||
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
==جایگاه== | ==جایگاه== | ||
آیه تطهیر یکی از دلایل پاکی و [[عصمت امامان|عصمت اهل بیت]] شمرده میشود<ref>طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۸، ص۳۴۰.</ref> و به جهت قسمت دوم آن، به «آیه تطهیر» مشهور است.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> امامان شیعه همواره به این آیه مباهات کرده و آن را دلیل حقانیت خود دانستهاند.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۵و۵۶۱؛ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۵۹.</ref> | آیه تطهیر یکی از دلایل پاکی و [[عصمت امامان|عصمت اهل بیت]] شمرده میشود<ref>طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۸، ص۳۴۰.</ref> و به جهت قسمت دوم آن، به «آیه تطهیر» مشهور است.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> [[امامان شیعه]] همواره به این آیه مباهات کرده و آن را دلیل حقانیت خود دانستهاند.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۵و۵۶۱؛ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۵۹.</ref> | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==معنای رجس== | ==معنای رجس== | ||
لغتشناسان رجس را به معنی پلیدی دانستهاند.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۵۲؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۰.</ref> به عقیده راغب اصفهانی، گاهی طبع یا عقل انسان، گاهی شرع و گاهی همه این موارد چیزی را پلید میدانند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۲.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است، پلیدی در انسان، عبارت است از ادراکی نفسانی، که از علاقه قلب به اعتقادی باطل، یا عملی زشت حاصل میشود، وقتی میگوییم انسان پلید، یعنی انسانی که به خاطر دلبستگی به عقاید یا عمل باطل، دلش دچار پلیدی شده است.<ref> | لغتشناسان رجس را به معنی پلیدی دانستهاند.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۵۲؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۰.</ref> به عقیده راغب اصفهانی، گاهی طبع یا عقل انسان، گاهی شرع و گاهی همه این موارد چیزی را پلید میدانند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۲.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است، پلیدی در انسان، عبارت است از ادراکی نفسانی، که از علاقه قلب به اعتقادی باطل، یا عملی زشت حاصل میشود، وقتی میگوییم انسان پلید، یعنی انسانی که به خاطر دلبستگی به عقاید یا عمل باطل، دلش دچار پلیدی شده است.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۲.</ref> | ||
در برخی [[حدیث|روایات]]، منظور از رجس [[گناه]] دانسته شده است.<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۹۵ق، ج۱، ص۱۷۱؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۰۸.</ref> | |||
==دلیلی بر عصمت== | |||
درباره چگونگی دلالت آیه تطهیر بر [[عصمت]] اهلبیت، گفته میشود «الرِجسَ» (پلیدی) همراه با «الف و لام جنس» آمده و شامل هرگونه پلیدی فکری و عملی همچون [[شرک]]، [[کفر|کُفر]]، [[نفاق]]، جهل و [[گناه]] میشود.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> و چنین ازاله و برطرف کردنی، با عصمت الهی منطبق است که انسان را از هر باطلی، چه عقاید و چه اعمال حفظ میکند.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶ ، ص۲۱۲</ref><br> | |||
همچنین برخی الفاظ در آیه موجب تأکید موضوع عصمت برای اهل بیت شمرده شده است، از جمله: واژه «إِنَّما» که دلالت بر انحصار داشته و نشان میدهد [[اراده الهی]] برای از بین بردن پلیدی، مخصوص اهلبیت است. یا واژه «تَطهِیرًا» که مفعول مطلق بوده و تأکیدی دیگر برای [[طهارت]] به شمار میرود. | |||
در برخی [[روایات]] نیز، پیامبر(ص) پس از تلاوت آیه تطهیر، فرموده است: «فَأَنَا وَ أَهْلُ بَیْتِی مُطَهَّرُونَ مِنَ الذُّنُوبِ؛ من و اهل بیتم از گناهان پاک هستیم».<ref>کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابیطالب، دار الحدیث، ج۱، ص۳۰۵.</ref>حضرت علی(ع) هم در [[ماجرای فدک]] با استناد به این آیه منزه بودن [[حضرت زهرا(س)]] از گناه را اثبات نمود.<ref>طبری، کامل بهائی، ۱۳۸۳ش، ص۲۵۶.</ref> | |||
==مصداق اهل بیت == | ==مصداق اهل بیت == | ||
خط ۵۵: | خط ۵۹: | ||
'''دیدگاه''' '''سوم''' ''':''' [[زید بن ارقم|زید بن اَرْقَم]]، [[صحابی پیامبر(ص)]]، معتقد است، مراد از اهل بیت کسانی هستند که خداوند [[زکات]] دادن به آنان را [[حرام]] گردانیده است و آنان نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل [[آل علی]] و [[آل عقیل]] و [[آل جعفر بن ابی طالب]] هستند و منظور از تطهیر، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف [[صدقه]] و [[زکات]]، است.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۲، ص۱۸۷۴؛ ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۹؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۲و۳۲۳.</ref> | '''دیدگاه''' '''سوم''' ''':''' [[زید بن ارقم|زید بن اَرْقَم]]، [[صحابی پیامبر(ص)]]، معتقد است، مراد از اهل بیت کسانی هستند که خداوند [[زکات]] دادن به آنان را [[حرام]] گردانیده است و آنان نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل [[آل علی]] و [[آل عقیل]] و [[آل جعفر بن ابی طالب]] هستند و منظور از تطهیر، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف [[صدقه]] و [[زکات]]، است.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۲، ص۱۸۷۴؛ ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۹؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۲و۳۲۳.</ref> | ||
'''دیدگاه''' '''چهارم:''' به باور برخی از اهل سنت، مراد از اهل بیت، [[همسران پیامبر(ص)]] هستند؛ زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِمَه غلام ابن عباس و مَقاتل بن سُلیمان احادیثی با این مضمون نقل شده است.<ref>ابن کثیر، ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۴؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۱.</ref> ولی مفسران شیعی معتقدند، اگر منظور، همسران پیامبر باشد، باید به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" میآمد؛<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۸۳؛ حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۰۲ق، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> زیرا ارجاع ضمیر مردان به زنان صحیح نیست. <ref> | '''دیدگاه''' '''چهارم:''' به باور برخی از اهل سنت، مراد از اهل بیت، [[همسران پیامبر(ص)]] هستند؛ زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِمَه غلام ابن عباس و مَقاتل بن سُلیمان احادیثی با این مضمون نقل شده است.<ref>ابن کثیر، ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۴؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۱.</ref> ولی مفسران شیعی معتقدند، اگر منظور، همسران پیامبر باشد، باید به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" میآمد؛<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۸۳؛ حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۰۲ق، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> زیرا ارجاع ضمیر مردان به زنان صحیح نیست. <ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۰</ref> | ||
مفسران شیعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا در این [[سوره]]، وسط بیان وظایف [[:رده: همسران پیامبر|زنان پیامبر(ص)]] مطلبی گفته شده که شامل زنان [[پیامبر(ص)]] نمیشود، گفتهاند؛ این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمیخوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن میگویند. از [[روایات]] نیز استفاده میشود که این بخش، جداگانه نازل شده، ولی هنگام گردآوری [[قرآن]] در کنار هم قرار گرفته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۶۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref> | مفسران شیعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا در این [[سوره]]، وسط بیان وظایف [[:رده: همسران پیامبر|زنان پیامبر(ص)]] مطلبی گفته شده که شامل زنان [[پیامبر(ص)]] نمیشود، گفتهاند؛ این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمیخوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن میگویند. از [[روایات]] نیز استفاده میشود که این بخش، جداگانه نازل شده، ولی هنگام گردآوری [[قرآن]] در کنار هم قرار گرفته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۶۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref> | ||
==اراده تکوینی خداوند بر عصمت اهل بیت== | ==اراده تکوینی خداوند بر عصمت اهل بیت== | ||
مقام [[عصمت]] یک حالت تقوای الهی است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان، به خاطر مسئولیت سنگین رهبری به آنها عطا شده است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، | مقام [[عصمت]] یک حالت تقوای الهی است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان، به خاطر مسئولیت سنگین رهبری به آنها عطا شده است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۳۰۴ </ref> که آنها را از هر باطلی، چه در عقاید و چه در اعمال حفظ میکند.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶ ، ص۳۱۳</ref> | ||
در توضیح این مطلب گفته میشود، در عبارت شریفه «یُرِیدُ اللهُ»، مراد، اراده تکوینی است که مربوط به خواست خداوند در عالم تکوین یعنی خلقت است، نه [[اراده تشریعی]] که به افعال مخلوقات تعلق میگیرد و منشأ تکالیف دینیای است که متوجه مکلّفین است.<ref> | در توضیح این مطلب گفته میشود، در عبارت شریفه «یُرِیدُ اللهُ»، مراد، اراده تکوینی است که مربوط به خواست خداوند در عالم تکوین یعنی خلقت است، نه [[اراده تشریعی]] که به افعال مخلوقات تعلق میگیرد و منشأ تکالیف دینیای است که متوجه مکلّفین است.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶ ، ص۳۱۲</ref> و چون خدا به همه این دستور را داده است تا پاک و باتقوا باشند، دیگر چنین خواستی از اهلبیت مزیتی برای آنها نخواهد بود؛ زیرا همه مکلفان مشمول این فرمانند. <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۳۰۴ </ref> | ||
از سوی دیگر یکی از اهلبیت خود پیامبر اکرم است و با اینکه آن جناب معصوم است، دیگر معنا ندارد که خدا از او تقوی بخواهد؛ ازاینرو معنای آیه چنین خواهد بود که خدای سبحان پیوسته و دائم اراده دارد شما اهلبیت پیامبر را به موهبت عصمت اختصاص دهد به این طریق که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما اهلبیت ببرد، و بهجای آن عصمتی بیاورد که حتی اثری از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دلهایتان باقی نگذارد.<ref> | از سوی دیگر یکی از اهلبیت خود پیامبر اکرم است و با اینکه آن جناب معصوم است، دیگر معنا ندارد که خدا از او تقوی بخواهد؛ ازاینرو معنای آیه چنین خواهد بود که خدای سبحان پیوسته و دائم اراده دارد شما اهلبیت پیامبر را به موهبت عصمت اختصاص دهد به این طریق که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما اهلبیت ببرد، و بهجای آن عصمتی بیاورد که حتی اثری از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دلهایتان باقی نگذارد.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶ ، ص۳۱۲</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
خط ۱۰۸: | خط ۱۰۳: | ||
* صدوق، محمّد بن علی، الخصال، ترجمه جعفری یعقوب، قم، نسیم کوثر، ۱۳۷۲ش. | * صدوق، محمّد بن علی، الخصال، ترجمه جعفری یعقوب، قم، نسیم کوثر، ۱۳۷۲ش. | ||
* طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش. | * طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش. | ||
* | * طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق. | ||
* طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تحقیق محمدباقر موسوی خرسانی، نجف، دارالنعمان، ۱۳۸۶ق. | * طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، تحقیق محمدباقر موسوی خرسانی، نجف، دارالنعمان، ۱۳۸۶ق. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | * طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش. | ||
خط ۱۲۴: | خط ۱۱۹: | ||
* مقریزی،أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۲۰. | * مقریزی،أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۲۰. | ||
* مفید، محمد بن محمد، المسائل العُکبریة، تحقیق علی اکبر الهی خراسانی، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق. | * مفید، محمد بن محمد، المسائل العُکبریة، تحقیق علی اکبر الهی خراسانی، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب | * مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ سی و دوم، ۱۳۷۴ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||