پرش به محتوا

وقف: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۹۷۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۰
جز
←‏وقف عام و وقف خاص: افزودن بخش تاریخچه وقف
جز (تمیزکاری)
جز (←‏وقف عام و وقف خاص: افزودن بخش تاریخچه وقف)
خط ۱۶: خط ۱۶:


می‌گویند در [[احادیث]]، بر وقف تأکید شده است؛<ref>طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۴.</ref> اما واژه وقف کمتر به کار رفته و تعبیر [[صدقه]] رایج‌تر است.<ref>طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۹.</ref> البته در روایات مربوط به احکام وقف، این واژه به‌صورت صریح آمده است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۲۳۷-۲۴۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۵-۳۸.</ref>
می‌گویند در [[احادیث]]، بر وقف تأکید شده است؛<ref>طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۴.</ref> اما واژه وقف کمتر به کار رفته و تعبیر [[صدقه]] رایج‌تر است.<ref>طباطبایی یزدی، تکملة العروة الوثقی، کتابفروشی داوری، ج۱، ص۱۸۹.</ref> البته در روایات مربوط به احکام وقف، این واژه به‌صورت صریح آمده است.<ref>برای نمونه، نگاه کنید به صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۲۳۷-۲۴۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۵-۳۸.</ref>
==تاریخچه وقف==
وقف را دارای پیشینه‌ای دراز دانسته‌اند و گفته‌اند پیش از اسلام هم وجود داشته است.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref> برای مثال، گزراش می‌کنند که هنگام فتح شوش، در حرم دانیال نبی، سندی به دست آمد که به موجب آن گنجی برای پرداخت وام‌های بدون ربا اختصاص یافته بود.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۱-۵۲.</ref>
اما پس از اسلام، وقف از همان زمان پیامبر(ص) به امری رایج تبدیل شد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۷، ۶۶.</ref> نخستین بار خود پیامبر گزارش شده است که وی زمینی را برای استفاده ابن‌السبیل وقف کرد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۵.</ref> از جابر بن عبدالله انصاری نقل کرده‌اند که از میان صحابه کسی نبود که توانایی مالی داشته باشد، اما چیزی وقف نکند.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۶۶.</ref> گفته‌اند از میان ائمه، امام علی بیشتری موقوفات را داشته است<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۵۹.</ref> به‌گفته ابن‌شهرآشوب، امام علی در ینبع  صد چشمه تولید و برای حاجیان وقف کرد. همچنین چاه‌هایی در راه کوفه و مکه حفر کرد. او مسجد فتح را در مدینه و مسجدی را در مقابل قبر حمزه و در میقات و کوفه و بصره و آبادان بنا کرد»<ref>مناقب ج۲ ص ۱۳۱ بحار ج۴ ص۳۲.</ref>
در دوره بنی‌امیه، گسترش موقوفات چنان شد که تشکیلاتی برای آن تأسیس شد و اداره آن در اختیار دولت قرار گرفت. ابتدا قضات بر متولیان اوقاف نظارت می کردند، اما سپس اداره مستقلی زیر نظر قاضی شهر به وجود آمد. توبة بن نمر نخستین کسی بود که به ثبت موقوفات در دفتر خاصی  فرمان داد و دیوان اوقاف را در بصره تأسیس کرد.<ref>سلیمی‌فر، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی‌-اجتماعی آن، ۱۳۷۰ش، ۶۹.</ref>
نخستین موقوفه شناخته‌شده در ایران پس از اسلام، به عصر آل‌بویه تعلق دارد. عضدالددوله دیلمی بیمارستان عضدی را ساخت. وقف در دوره سلجوقیان، با تلاش‌های نظام‌الملک گسترش بسیار پیدا کرد.او مدارس نظامیه را با موقوفات بسیار ساخت. کاروان‌سراها و گرمابه‌های مختلفی خریداری و وقف مدرسه نظامیه بغداد شد.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref>
در دروه ایلخانان، رشیدالدین فضل الله همدانی وزیر غازان خان محله ربع رشیدی شامل کتابخانه بیمارستان ومسجد از موقوفات بزرگ آن دوره بود. در این دوره تشکیلاتی به نام حکومت موقوفات برای اداره موقوفات تأسیس شد که زیر نظر قاضی القضات فعالیت می‌کرد.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۷.</ref> دردوره صفویه تحول بزرگی در موقوفات صورت گرفت و اداره مستقلی برای آنها تأسیس شد که در شهرهای بزرگ نمایندگانی به نام وزیر اوقاف داشت. این مسئله باعث گسترش کاروان‌سراها، تکیه‌ها، امام‌زاده‌ها و آب‌انبارهای وقفی شد.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۸.</ref>
شرق‌شناسانی که در دوره قاجاریه از ایران دیدن کرده‌اند از وجود املاک بسیاری خبر داده‌اند که وقف مساجد و مدارس و بقاع متبرکه شده بود. طبق گزارش‌های آنان،  کاروان‌سراهای مختلف و حتی تمام یک بازار وقف شده است. در این زمینه به ویژه موقوفات حرم امام رضا(ع) در مشهد را بسیار مهم دانسته اند.<ref>اصیلی، «کتابشناسی وقف»، ص۱۰۸.</ref>


==وقف عام و وقف خاص==
==وقف عام و وقف خاص==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۵۲

ویرایش