پرش به محتوا

ناصرالدین شاه قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۶: خط ۱۶:
ناصرالدین شاه در حدود هجده سالگی به پادشاهی رسید و به مدت پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref>
ناصرالدین شاه در حدود هجده سالگی به پادشاهی رسید و به مدت پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref>


شاه به شکار و هنر علاقه بسیار داشت<ref>(رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵)</ref> و تا حدودی با زبان فرانسه آشنا بود.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref>
شاه به شکار و هنر علاقه بسیار داشت<ref>رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref> و تا حدودی با زبان فرانسه آشنا بود.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref>




[[پرونده:عکس ناصرالدین شاه.jpg|200px|بندانگشتی|عکس ناصرالدین شاه.]]
[[پرونده:عکس ناصرالدین شاه.jpg|200px|بندانگشتی|عکس ناصرالدین شاه.]]
گزارش‌های تاریخی متفاوتی از دین‌داری ناصرالدین شاه نقل شده است. برخی [[نماز|نمازخواندن]] و [[روزه|روزه گرفتن]] او را نقل کرده و او را در ظاهر مذهبی و دیندار دانسته‌اند.<ref>رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref> برخی دیگر نیز رفتارهای دیگر شاه را توجه داشته و او را چندان مقید به [[شریعت اسلام|شریعت]] ندانسته‌اند. <ref>چهل سال تاریخ ایران، ص۶۶۲)</ref>
گزارش‌های تاریخی متفاوتی از دین‌داری ناصرالدین شاه نقل شده است. برخی [[نماز|نمازخواندن]] و [[روزه|روزه گرفتن]] او را نقل کرده و او را در ظاهر مذهبی و دیندار دانسته‌اند.<ref>رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref> برخی دیگر نیز رفتارهای دیگر شاه را توجه داشته و او را چندان مقید به [[شریعت اسلام|شریعت]] ندانسته‌اند. <ref>محبوبی اردکانی،
برخی مورخان به این نکته نیز توجه داشته‌اند که سران قاجار شاخه مهمی از [[قزلباش|قزلباشان]] [[صفویه|عهد صفی]] بوده‌اند و خود را نامزد برحق سلطنت می‌شمردند.<ref>قبله عالم، ص۳۸</ref> به همین جهت، ارتباط خوبی با علمای دین برقرار کردند.<ref>(قبله عالم، ص۴۰)</ref>
چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۶۸ش، ص۶۶۲.</ref>
برخی مورخان به این نکته نیز توجه داشته‌اند که سران قاجار شاخه مهمی از [[قزلباش|قزلباشان]] [[صفویه|عهد صفی]] بوده‌اند و خود را نامزد برحق سلطنت می‌شمردند.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۸.</ref> به همین جهت، ارتباط خوبی با علمای دین برقرار کردند.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۴۰.</ref>


گنبد [[حرم]] [[امام هادی(ع)]] و [[امام حسن عسکری(ع)]] در [[سامرا]] به دستور ناصرالدین شاه طلاکاری شد. <ref>(چهل سال تاریخ ایران، ص۶۶۲)</ref>
گنبد [[حرم]] [[امام هادی(ع)]] و [[امام حسن عسکری(ع)]] در [[سامرا]] به دستور ناصرالدین شاه طلاکاری شد. <ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۶۸ش، ص۶۶۲.</ref>


==دوران سلطنت==
==دوران سلطنت==
ناصر الدین شاه حدود پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref> در دوران او، وجود قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف،‌ قدرت نهادهای مذهبی و بازاری، امتیازهای مختلف به غرب؛ جدایی افغانستان و ... فراز و نشیب‌های بسیاری را سبب شد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۱۷۶- ۱۸۰ و فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ص۱۱۶ </ref>
ناصر الدین شاه حدود پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref> در دوران او، وجود قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف،‌ قدرت نهادهای مذهبی و بازاری، امتیازهای مختلف به غرب؛ جدایی افغانستان و ... فراز و نشیب‌های بسیاری را سبب شد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۱۷۶- ۱۸۰ و فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶ </ref>


مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسیه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در ایران با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، عباس. ۳۷۸–۳۷۹</ref>
مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسی
ه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در ایران با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۷۸–۳۷۹.</ref>


مورخان کتاب‌ها و مقالات بسیاری در مورد این دوره طولانی سلطنت نوشته‌اند. برخی معتقدند در تحلیلی تاریخی شاید انتقاد به عملکرد ناصرالدین شاه بسیار آسان باشد، اما بررسی و واکاوی ژرف‌تر شرائط آن دوران، نتیجه‌گیری را بسیار دشوار می‌کند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۸.</ref>
مورخان کتاب‌ها و مقالات بسیاری در مورد این دوره طولانی سلطنت نوشته‌اند. برخی معتقدند در تحلیلی تاریخی شاید انتقاد به عملکرد ناصرالدین شاه بسیار آسان باشد، اما بررسی و واکاوی ژرف‌تر شرائط آن دوران، نتیجه‌گیری را بسیار دشوار می‌کند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۸.</ref>
خط ۳۴: خط ۳۶:
===فرقه بابیت===
===فرقه بابیت===
{{نوشتار اصلی|بابیه}}
{{نوشتار اصلی|بابیه}}
پیروان [[علی محمد باب]] در شهرهای مختلف قیام کردند و شکست خوردند.<ref>(قبله عالم، ص۲۸۷)</ref>
پیروان [[علی محمد باب]] در شهرهای مختلف قیام کردند و شکست خوردند.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۷.</ref>
قیام آنان با خونریزی بسیار همراه بود.<ref>(نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ص۱۹۴)</ref>  
قیام آنان با خونریزی بسیار همراه بود.<ref>نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ص۱۹۴)</ref>  
علی محمد باب به دستور [[امیرکبیر]] در [[شعبان]] سال ۱۲۶۶قمری در تبریز اعدام شد. <ref>(قبله عالم، ص۲۸۷)</ref>
علی محمد باب به دستور [[امیرکبیر]] در [[شعبان]] سال ۱۲۶۶قمری در تبریز اعدام شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۷.</ref>


در [[شوال]] سال ۱۲۶۸ هجری قمری، تعدادی از بابیان ناصرالدین شاه را ترور کردند. این ترور ناموفق بود.<ref>(قبله عالم، ص۲۸۴)</ref> چند روز پس از این ترور نافرجام، دستگاه شاهنشاهی به سرکوبی فرقه بابیه پرداخت و تا حدود زیادی نیز موفق شد. <ref>(قبله عالم، ص۲۹۰-۲۹۲)</ref>
در [[شوال]] سال ۱۲۶۸ هجری قمری، تعدادی از بابیان ناصرالدین شاه را ترور کردند. این ترور ناموفق بود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۴.</ref> چند روز پس از این ترور نافرجام، دستگاه شاهنشاهی به سرکوبی فرقه بابیه پرداخت و تا حدود زیادی نیز موفق شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref>


===امتیازدهی به غرب===
===امتیازدهی به غرب===
در این دوره، به جهات مختلف امتیازات بسیاری به کشورهای خارجی داده شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ص۱۱۶</ref>  
در این دوره، به جهات مختلف امتیازات بسیاری به کشورهای خارجی داده شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶</ref>  
برخی از آن‌ها موجی از اعتراضات داخلی را به همراه داشت که مهم‌ترین آن‌ها قرارداد رژی بود که موجب [[نهضت تنباکو]] گردید.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ص۱۲۸.</ref>
برخی از آن‌ها موجی از اعتراضات داخلی را به همراه داشت که مهم‌ترین آن‌ها قرارداد رژی بود که موجب [[نهضت تنباکو]] گردید.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref>
همچنین [[قرارداد پاریس]] نیز در دوره ناصرالدین شاه امضا شد. ایران پس از سال‌ها کشمکش توانست [[هرات]] را تحت سلطه خود در بیاورد. اما [[انگلستان|دولت انگلستان]] از جنوب ایران حمله کرده، [[بوشهر]] و [[خرمشهر]] را تصرف کرد. دولت ایران مجبور شد از هرات دست کشیده و استقلال [[افغانستان]] را به رسمیت بشناسد. این قرارداد در [[پاریس]] امضا شد و به قرارداد پاریس نیز مشهور گشت.<ref>(فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ص۱۱۹-۱۲۰</ref>
همچنین [[قرارداد پاریس]] نیز در دوره ناصرالدین شاه امضا شد. ایران پس از سال‌ها کشمکش توانست [[هرات]] را تحت سلطه خود در بیاورد. اما [[انگلستان|دولت انگلستان]] از جنوب ایران حمله کرده، [[بوشهر]] و [[خرمشهر]] را تصرف کرد. دولت ایران مجبور شد از هرات دست کشیده و استقلال [[افغانستان]] را به رسمیت بشناسد. این قرارداد در [[پاریس]] امضا شد و به قرارداد پاریس نیز مشهور گشت.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۹-۱۲۰</ref>


===سفر به اروپا===
===سفر به اروپا===
خط ۵۳: خط ۵۵:
دوران ناصرالدین شاه عصر تحولات جهانی و کشمکش میان [[سنت]] و مدرنیته {{یادداشت| محققان مقصود از «مدرن شدن» را شامل تغییرات اقتصادی، اداری، نظامی، سیاسی و اجتماعی دانسته‌اند..<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۶</ref> }} بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود. اما یکی از اصلی‌ترین موانع، کاهش اقتدار شاه در صورت اصلاحات بود.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref>  
دوران ناصرالدین شاه عصر تحولات جهانی و کشمکش میان [[سنت]] و مدرنیته {{یادداشت| محققان مقصود از «مدرن شدن» را شامل تغییرات اقتصادی، اداری، نظامی، سیاسی و اجتماعی دانسته‌اند..<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۶</ref> }} بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود. اما یکی از اصلی‌ترین موانع، کاهش اقتدار شاه در صورت اصلاحات بود.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref>  


شاه در حدود سال ۱۲۷۳ق نظر ناپلئون سوم؛ امپراتور [[فرانسه]] را در مورد تغییر و تحول خواسته بود. توصیه ناپلئون سوم  این بود که شاه بین نو  و کهنه را نگه دارد. او پیشنهاد داد ایران رسوم و عادات قدیمی خود را محکم نگاه بدارد و مثل [[عثمانی‌|عثمانی‌ها]] در جزئیات مقلد اروپا نشود.<ref>قبله عالم، ص۴۶۴</ref>
شاه در حدود سال ۱۲۷۳ق نظر ناپلئون سوم؛ امپراتور [[فرانسه]] را در مورد تغییر و تحول خواسته بود. توصیه ناپلئون سوم  این بود که شاه بین نو  و کهنه را نگه دارد. او پیشنهاد داد ایران رسوم و عادات قدیمی خود را محکم نگاه بدارد و مثل [[عثمانی‌|عثمانی‌ها]] در جزئیات مقلد اروپا نشود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۴.</ref>


اطرافیان شاه را نیز دو گروه تجددگرا و سنت‌گرا تشکیل داده بود. تجددطلبان همه صریحا یا ضمنا برتری غرب را جز در حیطه دین می‌پذیرفتند. این امر، موضعی دفاعی در پی داشت که بر برتری معنوی مسلمانان تأکید می‌کرد. آنان [[اسلام]] را به منزله هویتی اجتماعی در برابر ایدئولوژی‌های غربی قرار می‌دادند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۹.</ref>
اطرافیان شاه را نیز دو گروه تجددگرا و سنت‌گرا تشکیل داده بود. تجددطلبان همه صریحا یا ضمنا برتری غرب را جز در حیطه دین می‌پذیرفتند. این امر، موضعی دفاعی در پی داشت که بر برتری معنوی مسلمانان تأکید می‌کرد. آنان [[اسلام]] را به منزله هویتی اجتماعی در برابر ایدئولوژی‌های غربی قرار می‌دادند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۹.</ref>
خط ۱۰۹: خط ۱۱۱:
[[پرونده:عکس سنگ قبر ناصرالدین شاه.png|250px|بندانگشتی|سنگ قبر ناصرالدین شاه.]]
[[پرونده:عکس سنگ قبر ناصرالدین شاه.png|250px|بندانگشتی|سنگ قبر ناصرالدین شاه.]]
در ۱۷ ذی‌القعده سال ۱۳۱۳ق شاه به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و دستور داد برخلاف همیشه حرم را قُرُق نکنند. [[میرزای رضای کرمانی]] از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده و تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref>
در ۱۷ ذی‌القعده سال ۱۳۱۳ق شاه به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و دستور داد برخلاف همیشه حرم را قُرُق نکنند. [[میرزای رضای کرمانی]] از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده و تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref>
چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>(فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ص۱۲۸.</ref>
چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref>


ناصرالدین شاه در  حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری دفن شد. سنگ قبر گرانبهایی که تصویر شاه بر روی آن ساخته شده بود بر روی آن قرار دادند.<ref>(روزنامه شرق ص۱۷)</ref> این سنگ قبر امروزه در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شود.<ref>[http://www.golestanpalace.ir/museum/khalvatekarimkhani.html (کاخ گلستان)]</ref>
ناصرالدین شاه در  حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری دفن شد. سنگ قبر گرانبهایی که تصویر شاه بر روی آن ساخته شده بود بر روی آن قرار دادند.<ref>(روزنامه شرق ص۱۷)</ref> این سنگ قبر امروزه در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شود.<ref>[http://www.golestanpalace.ir/museum/khalvatekarimkhani.html (کاخ گلستان)]</ref>
Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵

ویرایش