۱۴٬۹۸۰
ویرایش
فتوا: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (ویرایش جزیی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (ویرایش) |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
[[بلوغ]]، عقل، [[عدالت]]، شیعه دوازده امامی بودن، [[اعلمیت|اعلم بودن]] و حلال‌زادگی از جمله ویژگی‌های مفتی (فتوا‌دهنده) به شمار می‌روند.<ref> سیستانی، توضیح المسائل، ۱۴۱۵ق، ص۶.</ref> علاوه بر این موارد، مفتی بایستی به کتاب قرآن علم داشته باشد و علم به كتاب قرآن حاصل نمى‌شود، مگر پس از علم به زبان عربى، شناخت ناسخ و منسوخ، عام و خاص و مطلق و مقيد آن، بنابر اين، مفتى بايد عالم به همه آنها باشد و نيز بايد از [[سنّت]] و ناسخ و منسوخ و عام و خاص و مطلق و مقيّد و حقيقت و مجاز آن آگاه باشد و همچنين اجماع و موارد آن و احكام صحيح و ناصحيح آن را بداند.<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۶۴۴.</ref> | [[بلوغ]]، عقل، [[عدالت]]، شیعه دوازده امامی بودن، [[اعلمیت|اعلم بودن]] و حلال‌زادگی از جمله ویژگی‌های مفتی (فتوا‌دهنده) به شمار می‌روند.<ref> سیستانی، توضیح المسائل، ۱۴۱۵ق، ص۶.</ref> علاوه بر این موارد، مفتی بایستی به کتاب قرآن علم داشته باشد و علم به كتاب قرآن حاصل نمى‌شود، مگر پس از علم به زبان عربى، شناخت ناسخ و منسوخ، عام و خاص و مطلق و مقيد آن، بنابر اين، مفتى بايد عالم به همه آنها باشد و نيز بايد از [[سنّت]] و ناسخ و منسوخ و عام و خاص و مطلق و مقيّد و حقيقت و مجاز آن آگاه باشد و همچنين اجماع و موارد آن و احكام صحيح و ناصحيح آن را بداند.<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۶۴۴.</ref> | ||
مفتى بايد به راه‌هاى دستيابى به احكام شرعى و چگونگى استنباط احكام از آنها و نيز تمامى علومى كه در به دست آوردن احكام نقش دارند عالم باشد؛ به‌طوری كه هرگاه از علت حكمى كه به آن فتوا داده است، سؤال شود، بتواند | مفتى بايد به راه‌هاى دستيابى به احكام شرعى و چگونگى استنباط احكام از آنها و نيز تمامى علومى كه در به دست آوردن احكام نقش دارند عالم باشد؛ به‌طوری كه هرگاه از علت حكمى كه به آن فتوا داده است، سؤال شود، بتواند بر آن استدلال و مبانى آن را تبيين كند.<ref>محقق حلی، معارج الاصول، ۱۴۲۳ق، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> | ||
==احکام== | ==احکام== | ||
*بر مفتى جايز نيست خود را در معرض فتوا قرار دهد، مگر زمانى كه مطمئن شود بر همه آنچه دخيل در استنباط است، اشراف و احاطه دارد.<ref>محقق حلی، معارج الاصول، ۱۴۲۳ق، ص۲۰۱</ref> | *بر مفتى جايز نيست خود را در معرض فتوا قرار دهد، مگر زمانى كه مطمئن شود بر همه آنچه دخيل در استنباط است، اشراف و احاطه دارد.<ref>محقق حلی، معارج الاصول، ۱۴۲۳ق، ص۲۰۱</ref> | ||
*بر کسی که خودش توانایی استنباط احکام شرعی را دارد، رجوع به مفتی و [[تقلید]] از او جایز نیست.<ref>شیخ طوسی، العده فی اصول الفقه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۲۹.</ref> | *بر کسی که خودش توانایی استنباط احکام شرعی را دارد، رجوع به مفتی و [[تقلید]] از او جایز نیست.<ref>شیخ طوسی، العده فی اصول الفقه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۲۹.</ref> | ||
*فتواد دادن برای کسی که | *فتواد دادن برای کسی که توانایی استنباط احکام شرعی از ادله را ندارد، [[حرام]] است.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستانی، ج۱، ص۱۹.</ref> | ||
*راه‌های دستیابی به فتوا عبارتند از: شنيدن از مفتى، اِخبار دو عادل، اِخبار يك عادل یا يك شخص مورد اعتماد که از | *راه‌های دستیابی به فتوا عبارتند از: شنيدن از مفتى، اِخبار دو عادل، اِخبار يك عادل یا يك شخص مورد اعتماد که از سخن او اطمینان حاصل میشود؛ هر چند غيرعادل باشد و يافتن آن در [[رساله توضیح‌المسائل]] مفتى.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستانی، ج۱، ص۱۸.</ref> | ||
*اگر فتوای مجتهد تغییر کند در وجوب اعلام آن برای | *اگر فتوای مجتهد تغییر کند در وجوب اعلام آن برای مقلدان اختلاف‌نظر است.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستانی، ج۱، ص۲۶.</ref> بنا به نظر برخی از فقها اگر فتوای پیشین موافق احتیاط بوده، اعلام تغییر برای مقلدان واجب نیست.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستانی، ج۱، ص۲۶.</ref> برخی دیگر اعلام فتوای جدید برای مقلدان را مطلقا واجب ندانسته‌اند؛ زیرا فتوای پیشین نیز مطابق شرایط و موازین اجتهاد ارائه شده است.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستانی، ج۱، ص۲۷.</ref> | ||
*اگر مجتهدِ اعلم در مسأله‌ای فتوا دهد، | *اگر مجتهدِ اعلم در مسأله‌ای فتوا دهد، كسی كه از او تقلید می‌كند نمی‌تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل كند.<ref>اصولی، بنی هاشمی خمینی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۱۹.</ref> | ||
==واژه‌های نشان‌دهنده فتوا== | ==واژه‌های نشان‌دهنده فتوا== | ||
تعابیری که | واژه‌های نشان‌دهنده فتوا به دو صورت است: | ||
*تعابیری که مستقیما فتوا است مانند [[واجب]]، [[حرام]]، [[مکروه|مکروه]]، [[مستحب]] و [[مباح]] است.<ref>مؤسسه دایره المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۶۷۱.</ref> | |||
* | *عباراتی نظیر «اقوی آن است»، «بنا براقوی»، «اظهر آن است»، «بعید نیست»، «خالی از قوت نیست» و «احوط اقوی» که در کلام فقها و [[رساله توضیح‌المسائل|رساله‌های عملیه]] می‌آید، فتوا هستند<ref>اصولی، بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۱، ص۱۹.</ref> و تعابیری مانند: «بعید نیست لکن مسئله مشکل است»، «احوط اگرچه اقوی نیست»، «خالی از وجه نیست»، «مشکل است اگرچه خالی از قرب نیست» و «ممکن است قول به آن ولی خالی از اشکال نیست» در حکم فتوا هستند و مقلد نمی‌تواند در آنها به مجتهد دیگری رجوع کند.<ref>عاملی، الاصطلاحات الفقهیه، ۱۴۱۳ق، ص۱۵۷.</ref> | ||
==فتواهای مشهور== | |||
برخی از فتواهای مشهور [[فقهای شیعه]] عبارتند از: | |||
*[[نهضت تنباکو|فتوای تحریم تنباکو]]: فتوای [[سید محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] که در سال ۱۳۰۹ق در واکنش به اعطای امتیاز انحصاری توتون و تنباکو از طرف ناصر‌الدین شاه به کمپانی رژی انگلیسی در چهار شهر [[ایران]]، صادر شد و به موجب آن، قرارداد مذکور فسخ شد.<ref>اصفهانی کربلایی، تاریخ دخانیه، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۷-۱۱۸.</ref> | |||
*فتوای میرزا محمدتقی شیرازی در لزوم جهاد و مبارزه با انگلیس: این فتوا در سال ۱۳۳۸ق صادر شد و آغازگر قیام مردم عراق علیه اشغال‌گران انگلیسی بود<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات الاعلام الشیعه، دارالمرتضی، ج۱، ص۲۶۳.</ref> و به رهايى عراق از تسلط [[انگليس]] منجر شد.<ref>فقیه بحرالعلوم، زيارتگاه‌هاى عراق، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۲۱۲.</ref> | |||
*فتوای سید محسن حکیم در حرمت پیوستن به حزب کمونیست: این فتوا در سال ۱۳۸۰ق پس از روی کار آمدن عبدالکریم قاسم و ترویج افکار غیردینی صادر شد. [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]] طی دو فتوا، پیوستن به حزب کمونیست را شرعا غیرمجاز و در حکم [[کفر]] و الحاد یا ترویج آنها دانست.<ref> دادفر، «جماعة العلماء، احیاگر هویت سیاسی شیعیان عراق، ص۳۵.</ref> | |||
*[[فتوای جهاد علیه داعش]]: فتوای [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] مرجع تقلید ساکن عراق که در سال ۱۳۹۳ش علیه [[داعش]] صادر شد. او در این فتوا دفاع از عراق و مقدسات آن را [[واجب کفایی]] دانست و از گروه‌های مردم عراق خواست به مقابله با تکفیری‌ها بپردازند. پس از صدور این فتوا، [[حشد شعبی]] شکل گرفت و منجر به بیرون راندن داعش از خاک عراق گردید.<ref>[https://b2n.ir/412056 «۹ فتوای تاریخ‌ساز معاصر»، سایت شبکه اجتهاد.]</ref> | |||
*[[نهضت تنباکو|فتوای تحریم تنباکو]]: | *[[فتوای حرمت اهانت به مقدسات اهل سنت]]: فتوای [[آیت‌الله خامنه‌ای]] که در پی توهین یاسرالحبیب به [[عایشه (همسر پیامبر)|عایشه همسر پیامبر]]، و استفتاء علمای شیعه منطقه احساء عربستان در سال ۱۳۸۹ش، صادر شد.<ref>[https://b2n.ir/059636 «قائد الثورة يحرم النيل من رموز اهل السُنة و نساء النبي(ص)»]، خبرگذاری مهر.</ref> | ||
* | *فتوای شلتوت در جواز عمل بر اساس مذهب شیعه: [[محمود شلتوت]] از فقهای اهل سنت و استاد دانشگاه الازهر، در سال ۱۳۷۸ش در فتوایی اعتقاد و پیروی از [[مذهب جعفری]] (شیعه) را همانند سایر مذاهب [[اهل سنت]] جایز دانست.<ref>بی‌آزار شیرازی، شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب در عقاید، تفسیر، حدیث، فقه مقارن و همبستگی مذاهب اسلامی، ص۱۷۱.</ref> | ||
* | |||
*[[فتوای جهاد علیه داعش]]: | |||
*[[فتوای حرمت اهانت به مقدسات اهل سنت]]: | |||
*[[ | |||
==شورای فتوایی== | ==شورای فتوایی== | ||
[[شورای فتوایی]] عبارت است | [[شورای فتوایی]] عبارت از این است که افراد به جای آنکه از فرد معینی [[تقلید]] کنند، از نظر گروهی از فقها تقلید می‌کنند. در این طرح چون اتفاق‌نظر در تمام مسائل، بین فقیهان ممکن نیست، نظر اکثریت ملاک قرار می‌گیرد.<ref>جزایری، بحثی درباره روحانیت و مرجعیت، ۱۳۴۱ش، ص۲۱۷-۲۱۸.</ref> | ||
بنا به گفته معتقدین به نظریه شورای فتوایی، با بررسی ادله حجیت فتوا و لزوم تقلید از مجتهد نشان می‌دهد، ملاک حجیت هم در فتوای فردی و هم در فتوای گروهی وجود دارد؛ یعنی دلایل لزوم تقلید از مجتهد، هم تقلید از فرد و هم تقلید از شورا را اثبات می‌کند.<ref>ورعی، «اجتهاد و افتای شورایی»، ص۱۱۷.</ref> | بنا به گفته معتقدین به نظریه شورای فتوایی، با بررسی ادله حجیت فتوا و لزوم تقلید از مجتهد نشان می‌دهد، ملاک حجیت هم در فتوای فردی و هم در فتوای گروهی وجود دارد؛ یعنی دلایل لزوم تقلید از مجتهد، هم تقلید از فرد و هم تقلید از شورا را اثبات می‌کند.<ref>ورعی، «اجتهاد و افتای شورایی»، ص۱۱۷.</ref> | ||
این نظریه مورد نقد برخی از محققان نیز قرار گرفته است.<ref>بهرامی خوشکار، «شورای فقهی يا فتواي شورایی در استنباط احكام شرعی»، ص۴۰.</ref> | این نظریه مورد نقد برخی از محققان نیز قرار گرفته است.<ref>بهرامی خوشکار، «شورای فقهی يا فتواي شورایی در استنباط احكام شرعی»، ص۴۰.</ref> | ||
==شورای استفتاء== | ==شورای استفتاء== | ||
به مجموعه مجتهدانی گفته میشود که نسبت به یک مسئله شرعی تحقیق می‌کنند و در | به مجموعه مجتهدانی گفته میشود که نسبت به یک مسئله شرعی تحقیق می‌کنند و در آن مسئله به [[مرجع تقلید]] نظر مشورتی می‌دهند.<ref>[https://b2n.ir/431845 «شورای استفتاء چگونه کار می‌کند؟»، سایت تبیان.]</ref> مرجع تقلید در مقام پاسخگویی به مقلدان خود، نظر خود را به اعضای شورا می‌دهد و آنها اگر مطلبی در تکمیل آن فتوا و نظر داشته باشند ارائه می‌دهند و در نهایت تنظیم و تبیین و جمع کردن مطالب برای فتوا، به عهده مرجع تقلید است.<ref>هاشمی شاهرودی، «شورای افتاء مقام معظم رهبری: در مصاحبه با حضرات آیات هاشمی و مؤمن»، ص۲۵۷.</ref> | ||
==جُستارهای وابسته== | ==جُستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۶: | ||
*آقابزرگ تهرانی، محمدحسن، طبقات الاعلام الشیعه و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، دارالمرتضی، ۱۴۰۴ق. | *آقابزرگ تهرانی، محمدحسن، طبقات الاعلام الشیعه و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، دارالمرتضی، ۱۴۰۴ق. | ||
*اصفهانی کربلایی، حسن، تاریخ دخانیه، قم، نشر الهادی، ۱۳۷۷ش. | *اصفهانی کربلایی، حسن، تاریخ دخانیه، قم، نشر الهادی، ۱۳۷۷ش. | ||
*اصولی، احسان و | *اصولی، احسان و محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا. | ||
*بهرامی خوشکار، محمد، «شورای فقهی يا فتواي شورایی در استنباط احكام شرعی»، حکومت اسلامی، شماره۲، تابستان ۱۳۹۱ش. | *بهرامی خوشکار، محمد، «شورای فقهی يا فتواي شورایی در استنباط احكام شرعی»، حکومت اسلامی، شماره۲، تابستان ۱۳۹۱ش. | ||
*بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب در عقاید، تفسیر، حدیث، فقه مقارن و همبستگی مذاهب اسلامی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب، ۱۳۸۵ش. | *بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب در عقاید، تفسیر، حدیث، فقه مقارن و همبستگی مذاهب اسلامی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب، ۱۳۸۵ش. | ||
*پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، | *پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، فرهنگ‌نامه اصول فقه،قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، ۱۳۸۹ش. | ||
*جزایری و دیگران، بحثی درباره روحانیت و مرجعیت، تهران، شركت سهامی انتشار، ۱۳۴۱ش. | *جزایری و دیگران، بحثی درباره روحانیت و مرجعیت، تهران، شركت سهامی انتشار، ۱۳۴۱ش. | ||
*خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، موسسة احياء آثار الامام الخوئی، نجف اشرف، بی‌تا. | *خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، موسسة احياء آثار الامام الخوئی، نجف اشرف، بی‌تا. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۰: | ||
[[id:Fatwa]] | [[id:Fatwa]] | ||
[[ur:فتوا]] | [[ur:فتوا]] | ||
[[رده:اصطلاحات فقهی]] | [[رده:اصطلاحات فقهی]] | ||