صفی‌الدین اردبیلی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi جز (Mahboobi صفحهٔ صفی الدین اردبیلی را به صفی‌الدین اردبیلی که تغییرمسیر بود منتقل کرد: اصلاح نیم فاصله در صفی‌الدین.) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
| هیئت = | | هیئت = | ||
| دین = [[اسلام]] | | دین = [[اسلام]] | ||
| مذهب = | | مذهب = اختلافی: [[شیعه]] یا [[شافعی]] | ||
| منصب = | | منصب = | ||
| مکتب = | | مکتب = | ||
| آثار = | | آثار = | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = [[شاه اسماعیل اول]] مؤسس سلسله [[صفویان]] | ||
| گفتاورد = | | گفتاورد = | ||
| جوایز = | | جوایز = | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''صفی‌الدین اردبیلی''' | '''صفی‌الدین اردبیلی'''، معروف به '''شیخ صفی اردبیلی'''، عارف و شاعر قرن هشتم هجری قمری، مرید و داماد [[شیخ زاهد گیلانی]] و نیای [[شاه اسماعیل اول]] مؤسس سلسله [[صفویان]]. | ||
درباره [[سادات|سیادت]] و [[تشیع]] صفی | درباره [[سادات|سیادت]] و [[تشیع]] صفی الدین، بین مورخان و محققان اختلافاتی وجود دارد. پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به [[بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی]] معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی [[ایران]] به‌شمار می‌رود. | ||
==زیست نامه== | ==زیست نامه== | ||
===نسب و سیادت=== | ===نسب و سیادت=== | ||
نسب صفی الدین را با | نسب صفی الدین را با ۱۹ واسطه به [[امام موسی کاظم(ع)]]، امام هفتم شیعیان [[امامیه]] رسانده‌اند.<ref>در این باره ر.ک به [http://sheikh-safialdin.com/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%DB%8C%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C-2/ سیادت شیخ العارفین سید صفی‌الدین اردبیلی]</ref> در [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة‌الادب]]، صفاتی چون «برهان الاصفیاء»، «قطب‌الاقطاب» و «شیخ‌العارفین» برای او ذکر شده است<ref>حقیقت، ص۵۹۱؛ لغت‌نامه، ذیل «صفی‌الدین»</ref>. | ||
ابدال زاهدی( | ابدال زاهدی(درگذشته ۱۱۰۰ق) در کتاب سلسلة النسب صفویه، نسب شیخ صفی‌الدین را تا امام کاظم (ع) نام برده است. <ref>«حضرت شیخ قدس الله سره شیخ صفی‌الدین ابوالفتح اسحاق ابن امین‌الدین جبرئیل ابن قطب‌الدین ابن صالح ابن محمد الحافظ ابن عوض ابن فیروز شاه زرین کلاه ابن محمد ابن شرفشاه ابن محمد ابن حسن ابن سید محمد ابن ابراهیم ابن سید جعفر ابن سید محمد ابن سید اسماعیل ابن سید محمد ابن سید قاسم ابن سید ابوالقاسم حمزة ابن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن امام زین العابدین ابن حسین ابن علی ابن ابی طالب علیه‌السلام».زاهدی، سلسلة النسب صفویه، ص۱۰-۱۱.</ref> خواندمیر نیز شجره‌نامۀ صفی الدین را همانند زاهدی ذکر کرده با این تفاوت که یکی از اجدادش را به جای «محمد بن حسن»، «محمد بن حسین» نام برده است.<ref>«... محمد بن حسین بن ابراهیم بن جعفر بن محمد بن احمد الاعرابی بن ابومحمدالقاسم بن ابی القاسم حمزة بن الامام الهمام [[امام موسی کاظم|موسی الکاظم]] علیه-السلام.»خواندمیر، حبیب السیر، چ۲، ۱۳۵۳، ص۴۰۹.</ref> | ||
وجود القابی چون '''سید''' برای شیخ صفی، در برخی اسناد قدیمی (قبل از تاسیس سلسلۀ صفویه)، نشان از سیادت وی داشته است. القابی که بعضاً در مکاتباتِ مخالفان این خاندان هم یافت می‌شده است. به عنوان نمونه، شروانشاه خلیل الله، جنید (جدّ [[شاه اسماعیل صفوی|شاه اسماعیل]]) را در نامهای (که موجود است) از زمره سادات برشمرده است؛<ref> احمد پاشا، منشآت السلاطین، ص۳۴۵.</ref> یا سلطان بایزید دوم [[عثمانیان|عثمانی]] نیز، درباره [[شیخ حیدر]] از عناوینی استفاده می‌کند که نشان دهنده سید بودن این خاندان است.<ref> احمد پاشا، ص۳۰۹</ref> | وجود القابی چون '''سید''' برای شیخ صفی، در برخی اسناد قدیمی (قبل از تاسیس سلسلۀ صفویه)، نشان از سیادت وی داشته است. القابی که بعضاً در مکاتباتِ مخالفان این خاندان هم یافت می‌شده است. به عنوان نمونه، شروانشاه خلیل الله، جنید (جدّ [[شاه اسماعیل صفوی|شاه اسماعیل]]) را در نامهای (که موجود است) از زمره سادات برشمرده است؛<ref> احمد پاشا، منشآت السلاطین، ص۳۴۵.</ref> یا سلطان بایزید دوم [[عثمانیان|عثمانی]] نیز، درباره [[شیخ حیدر]] از عناوینی استفاده می‌کند که نشان دهنده سید بودن این خاندان است.<ref> احمد پاشا، ص۳۰۹</ref> | ||
برخی پژوهشگران معاصر، در سیادت و تشیع شیخ صفی الدین تردید دارند و معتقدند که در دوره [[صفویان]]، برخی منابع مربوط به زندگی نامه و نسب شیخ صفی را به صورت هدفمند تحریف کرده اند.ادوارد براون نوشته است که کتاب [[صفوة الصفا]](منبع اصلی زندگی نامه صفی الدین) در زمان شاه طهماسب و به امر او به دست ابوالفتح حسینی | برخی پژوهشگران معاصر، در سیادت و تشیع شیخ صفی الدین تردید دارند و معتقدند که در دوره [[صفویان]]، برخی منابع مربوط به زندگی نامه و نسب شیخ صفی را به صورت هدفمند تحریف کرده اند.ادوارد براون نوشته است که کتاب [[صفوة الصفا]](منبع اصلی زندگی نامه صفی الدین) در زمان شاه طهماسب و به امر او به دست ابوالفتح حسینی تصحیح شد. ابوالفتح رنگ تسنن را از آن محو کرد و کلمه سید را برای اسامی شاهان صفویه افزود. <ref>مدرسی چهاردهی، سیری در تصوف، ص284 .</ref> | ||
اخیرا برخی پژوهشگران مدعی شده‌اند که مدارکی دیگر دال بر سیادت صفویان یافته‌اند و در این باره مقالاتی نیز نوشته‌اند.<ref>نک: [http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=3230%3A%D9%85%D8%AF%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA&Itemid=9 مدرکی جدید برای ادعای پیش صفوی سیادت]</ref> | اخیرا برخی پژوهشگران مدعی شده‌اند که مدارکی دیگر دال بر سیادت صفویان یافته‌اند و در این باره مقالاتی نیز نوشته‌اند.<ref>نک: [http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=3230%3A%D9%85%D8%AF%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA&Itemid=9 مدرکی جدید برای ادعای پیش صفوی سیادت]</ref> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
===زندگی‌نامه=== | ===زندگی‌نامه=== | ||
[[پرونده:بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی.bmp|بندانگشتی|300px|بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی]] | [[پرونده:بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی.bmp|بندانگشتی|300px|بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی]] | ||
صفی‌الدین فرزند مردی زارع بود و | صفی‌الدین فرزند مردی زارع بود و در سال ۶۵۰ق<ref>تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ا. آ. گرانتوسکی - م. آ. داندامایو، مترجم، کیخسرو کشاورزی، ناشر: مروارید ۱۳۸۵.</ref> در روستای کلخوران، واقع در شمال‌غربی [[اردبیل]]، زاده شد. به‌جز مدتی که به [[فارس]] و [[گیلان]] سفر کرد، تا پایان عمر در همان روستا ساکن بود. شیخ صفی در کودکی توجه خاصی به امور مذهبی نشان می‌داد. در جوانی [[قرآن]] را حفظ کرد و ضمن تحصیل علوم مقدماتی به زهد و ریاضت پرداخت. گاهی در مزار شیخ فرج اردبیلی و گاهی در مرقد شیخ ابوسعید اردبیلی به عبادت مشغول می‌شد<ref>اثرآفرینان، ذیل «شیخ صفی»؛ دایرة‌المعارف تشیع، ذیل «شیخ صفی»؛ لغت‌نامه، همان‌جا؛ حکیمیان، ج ۲، ص۹۱</ref>. | ||
===درگذشت=== | ===درگذشت=== | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
===همسران و فرزندان=== | ===همسران و فرزندان=== | ||
همسر اول شیخ صفی الدین، بی‌بی فاطمه دختر [[شیخ زاهد گیلانی]] است که سه پسرش به‌نام‌های محیی‌الدین (د.۷۲۴ ق)، صدرالدین موسی (د.۷۹۴ ق) و ابوسعید از او است. بدین ترتیب، نیای مادری صفویان، زاهد گیلانی است که مراد شیخ صفی بوده است. | همسر اول شیخ صفی الدین، بی‌بی فاطمه دختر [[شیخ زاهد گیلانی]] است که سه پسرش به‌نام‌های محیی‌الدین (د.۷۲۴ ق)، صدرالدین موسی (د.۷۹۴ ق) و ابوسعید از او است. بدین ترتیب، نیای مادری صفویان، زاهد گیلانی است که مراد شیخ صفی بوده است. همسر دوم او، دختر اخی‌سلیمان کلخورانه بوده و دو پسر به نامهای علاءالدین و شرف‌الدین از او داشته است. نسل [[صفویان|پادشاهان صفوی]] از شیخ صدرالدین، پسر دوم شیخ صفی است<ref> نک: پ‍ی‍رزاده زاهدی، سلسلة النسب صفویه، ص36؛ لغت نامه، همان‌جا؛ حقیقت، همان‌جا</ref>. | ||
==آموزش و تدریس== | ==آموزش و تدریس== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
درباره مذهب شیخ صفی، تردیدهایی وجود دارد. بنابر منابع زندگی‌نامه وی، از جمله کتاب صفوةالصفا، نوشته ابن بزّاز، که مهمترین و قدیم‌ترین کتاب در این باب است، او شیعه بوده ولی برخی پژوهشگران معاصر قرائنی بر | درباره مذهب شیخ صفی، تردیدهایی وجود دارد. بنابر منابع زندگی‌نامه وی، از جمله کتاب صفوةالصفا، نوشته ابن بزّاز، که مهمترین و قدیم‌ترین کتاب در این باب است، او شیعه بوده ولی برخی پژوهشگران معاصر قرائنی بر [[شافعیه|شافعی]] بودن او یافته اند.<ref>نک: دین و مذهب در عصر صفوی ص41؛ عرفان و ادب در عصر صفوی، ص23؛ دایرة‌المعارف فارسی، ذیل «شیخ صفی»</ref> ابن بزّاز از اهالی اردبیل و با شیخ صدرالدین موسی پسر شیخ صفی‌الدین معاصر بوده است.<ref>بیات، عزیزالله، شناسائی منابع و مآخذ تاریخ ایران، تهران، امیر کبیر، چ۴، ص۲۷۰.</ref>او در این کتاب، حکایتی نقل می‌کند که گفته‌اند اشارتی است بر مذهب شیخ صفی‌الدین: «از شیخ صفی‌الدین پرسیدند: شیخ را مذهب چیست؟ فرمود: که ما مذهب [[ائمه]] داریم و ائمه را دوست داریم.»<ref>ابن بزّاز، صفوة الصفا، ص۷۴۲.</ref> | ||
آنچه مسلم به نظر می‌رسد، این است که شیخ صفی‌الدین دوستدار [[اهل بیت(ع)]] بوده و این مطلب در گفتارها و اشعار به جامانده از وی قابل اثبات است.<ref>زاهدی، ص۳۱ و ۳۵</ref> | آنچه مسلم به نظر می‌رسد، این است که شیخ صفی‌الدین دوستدار [[اهل بیت(ع)]] بوده و این مطلب در گفتارها و اشعار به جامانده از وی قابل اثبات است.<ref>زاهدی، ص۳۱ و ۳۵</ref> | ||