پرش به محتوا

استخاره: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۰۲ بایت حذف‌شده ،  ‏۷ ژوئن ۲۰۲۳
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:


استخاره‌های مشهوری از عالمان دینی و دیگران نقل شده است؛ از جمله استخاره [[ عبدالکریم حائری یزدی |عبدالکریم حائری]] مؤسس [[حوزه علمیه قم]] برای اقامت در [[قم]] و استخاره محمد علی شاه برای به توپ بستن مجلس شورای ملی.
استخاره‌های مشهوری از عالمان دینی و دیگران نقل شده است؛ از جمله استخاره [[ عبدالکریم حائری یزدی |عبدالکریم حائری]] مؤسس [[حوزه علمیه قم]] برای اقامت در [[قم]] و استخاره محمد علی شاه برای به توپ بستن مجلس شورای ملی.
 
==مفهوم‌شناسی==
میان استخاره با [[نماز]] و [[دعا]]، استخاره با [[قرآن]]، استخاره ذات‌الرِّقاع (استخاره با کاغذ) و استخاره با تسبیح است. هریک از این اقسام استخاره خود به چند روش می‌تواند انجام شود. در کتاب [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] نوشته [[شیخ عباس قمی]] برخی از روش‌های استخاره آمده است.<ref>نگاه کنید به قمی، مفاتیح‌الجنان، ۱۳۷۶ش، ص۸۴۲تا۸۵۱، حاشیه کتاب.</ref>
 
==مفهوم شناسی==
استخاره در لغت به معنای طلب کردن خیر است. <ref>دهخدا، لغتنتامه، ذیل استخاره.</ref> و در اصطلاح به معنای طلب کردن خیر از خداست. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، جلد ۱، ص۴۳۰.</ref> [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] فقیه شیعی قرن۱۳ق. می‌گوید: استخاره دارای دو معنی است: ۱- از خدا بخواهد تا خیر را در کاری قرار دهد که تصمیم بر انجام آن گرفته است. ۲- از خدا بخواهد که به او توفیق انتخاب کاری را بدهد که او برایش برمی‌گزیند و این توفیق ممکن است با استخاره حاصل شود و یا بر زبان کسی که مورد مشورت انسان قرار می‌گیرد و به انسان مشاوره می‌دهد جاری شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۶۲.
استخاره در لغت به معنای طلب کردن خیر است. <ref>دهخدا، لغتنتامه، ذیل استخاره.</ref> و در اصطلاح به معنای طلب کردن خیر از خداست. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، جلد ۱، ص۴۳۰.</ref> [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] فقیه شیعی قرن۱۳ق. می‌گوید: استخاره دارای دو معنی است: ۱- از خدا بخواهد تا خیر را در کاری قرار دهد که تصمیم بر انجام آن گرفته است. ۲- از خدا بخواهد که به او توفیق انتخاب کاری را بدهد که او برایش برمی‌گزیند و این توفیق ممکن است با استخاره حاصل شود و یا بر زبان کسی که مورد مشورت انسان قرار می‌گیرد و به انسان مشاوره می‌دهد جاری شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۶۲.
</ref>
</ref>
== شیوه های استخاره==


===استخاره با نماز===
===استخاره با نماز===
استخاره با نماز بدین صورت است که فرد دو رکعت‌ نماز به‌جا آورد و پس از نماز به [[سجده]] برود و صد بار بگوید:‌ «اَستخیر اللّٰه فی جمیع اُموری خيرةً فی عافیة؛ از خدا در همه امور و کارهایم خیر را با عافیت طلب می‌کنم». سپس هرچه را که [[خدا]] به قلبش انداخت، همان را انجام دهد.<ref>ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق‌، ج۱، ص۳۱۴.</ref>
استخاره با نماز بدین صورت است که فرد دو رکعت‌ نماز به‌جا آورد و پس از نماز به [[سجده]] برود و صد بار بگوید:‌ «اَستخیر اللّٰه فی جمیع اُموری خيرةً فی عافیة؛ از خدا در همه امور و کارهایم خیر را با عافیت طلب می‌کنم». سپس هرچه را که [[خدا]] به قلبش انداخت، همان را انجام دهد.<ref>ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق‌، ج۱، ص۳۱۴.</ref>  


===استخاره با قرآن===  
===استخاره با قرآن===  
خط ۳۰: خط ۲۸:
استخاره با [[تسبیح]] به روش‌های مختلفی ذکر شده است.  
استخاره با [[تسبیح]] به روش‌های مختلفی ذکر شده است.  
* [[شهید اول]] در [[کتاب ذکری]] گفته است که پس‌ از خواندن‌ هریک از سوره‌های [[سوره حمد|حمد]](حداقل سه مرتبه و اگر نشد یک مرتبه) و [[سوره قدر|قدر]] ده مرتبه و نیز خواندن دعایی‌ مخصوص‌{{یادداشت| سه مرتبه: اللهم إني أستخيرك لعلمك بعاقبة الأمور، و أستشيرك لحسن ظني بك في المأمول و المحذور. اللهم إن كان الأمر الفلاني مما قد نيطت بالبركة اعجازه و بواديه، و حفّت بالكرامة أيامه و لياليه، فخر لي اللهم فيه خيرة ترد‌ شموسه ذلولا، و تقعض أيامه سرورا. اللهم إما أمر فائتمر، و اما نهي فانتهي. اللهم إني أستخيرك برحمتك خيرة في عافية؛ خدایا من از تو درخواست خیر مى‌کنم براى آگاهى‌ات به عاقبت کارها، و با تو مشورت مى‌کنم براى خوش‌گمانى‌ام به تو در آنچه مورد آرزو و بیم است. خدایا اگر این کار از آنهایى است که آغاز و انجامش به برکت بسته شده و روزها و شب‌هایش به کرامت پیچیده گشته، پس برایم اختیار کن. خدایا در آن خیرى باشد که سختى‌اش را سهل و نرم کنى و روزهایش را به شادمانى بازگردانى. خدایا اگر دستور است، انجامش دهم، اگر نهى است، خوددارى نمایم. خدایا به‌رحمتت خیرجویى مى‌کنم، خیرى در عافیت (شهید اول، ذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹و۲۷۰).}} یک‌ قبضه‌ از [[تسبیح (سبحه)|تسبیح]] یا تعدادی سنگریزه را جدا کرده‌ و دوتا دوتا می‌شمریم. اگر بازمانده‌ زوج بود، کار مورد نظر را انجام می‌دهیم و اگر فرد بود آن را ترک می‌کنیم یا بالعکس.<ref>شهید اول، ذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹و۲۷۰.</ref>
* [[شهید اول]] در [[کتاب ذکری]] گفته است که پس‌ از خواندن‌ هریک از سوره‌های [[سوره حمد|حمد]](حداقل سه مرتبه و اگر نشد یک مرتبه) و [[سوره قدر|قدر]] ده مرتبه و نیز خواندن دعایی‌ مخصوص‌{{یادداشت| سه مرتبه: اللهم إني أستخيرك لعلمك بعاقبة الأمور، و أستشيرك لحسن ظني بك في المأمول و المحذور. اللهم إن كان الأمر الفلاني مما قد نيطت بالبركة اعجازه و بواديه، و حفّت بالكرامة أيامه و لياليه، فخر لي اللهم فيه خيرة ترد‌ شموسه ذلولا، و تقعض أيامه سرورا. اللهم إما أمر فائتمر، و اما نهي فانتهي. اللهم إني أستخيرك برحمتك خيرة في عافية؛ خدایا من از تو درخواست خیر مى‌کنم براى آگاهى‌ات به عاقبت کارها، و با تو مشورت مى‌کنم براى خوش‌گمانى‌ام به تو در آنچه مورد آرزو و بیم است. خدایا اگر این کار از آنهایى است که آغاز و انجامش به برکت بسته شده و روزها و شب‌هایش به کرامت پیچیده گشته، پس برایم اختیار کن. خدایا در آن خیرى باشد که سختى‌اش را سهل و نرم کنى و روزهایش را به شادمانى بازگردانى. خدایا اگر دستور است، انجامش دهم، اگر نهى است، خوددارى نمایم. خدایا به‌رحمتت خیرجویى مى‌کنم، خیرى در عافیت (شهید اول، ذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹و۲۷۰).}} یک‌ قبضه‌ از [[تسبیح (سبحه)|تسبیح]] یا تعدادی سنگریزه را جدا کرده‌ و دوتا دوتا می‌شمریم. اگر بازمانده‌ زوج بود، کار مورد نظر را انجام می‌دهیم و اگر فرد بود آن را ترک می‌کنیم یا بالعکس.<ref>شهید اول، ذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹و۲۷۰.</ref>
* استخاره دیگری با تسبیح در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] از [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] نقل شده که در زمان او رائج بوده ( و به نظر صاحب جواهر چه بسا منسوب به [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان (ع)]] باشد.) آن این است که انسان پس از خواندن قرآن و دعا یک قبضه از تسبیح را بگیرد و هشت تا هشت تا کم کند اگر یکی ماند فی الجمله خوب است(خوب معمولی) و اگر دو تا ماند یک نهی دارد و اگر سه تا ماند انجام دادن و ترک کار مساوی است و اگر چهار تا ماند دو نهی در آن است و اگر پنج تا ماند برخی گفته‌اند سختی و رنج دارد و برخی گفته‌اند ملامت در آن است و اگر شش تا ماند بی نهایت خوب است و باید در انجامش عجله کرد و اگر هفت تا ماند حکمش مانند وقتی است که پنج تا مانده و اگر هشت تا ماند چهار نهی در آن است. <ref>قمی، مفاتیح الجنان، آداب استخاره. نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۷۲.</ref>صاحب جواهر پس از نقل این استخاره تصریح کرده که در کتب قدیم و جدید، اصلی و فرعی نشانی از این استخاره نیافتیم چنان‌چه برخی از اساتید متبحّر ما هم این مطلب را گفته‌اند. <ref>نجفی، جواهر الکلام،۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۷۳.</ref>
* استخاره دیگری با تسبیح در [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] از [[محمدحسن نجفی]] نقل شده که در زمان او رائج بوده (و به نظر صاحب جواهر چه بسا منسوب به [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(ع)]] باشد.) آن این است که پس از خواندن قرآن و دعا یک قبضه از تسبیح را بگیرد و هشت تا هشت تا کم کند اگر یکی ماند فی الجمله خوب است و اگر دو تا ماند یک نهی دارد و اگر سه تا ماند انجام دادن و ترک کار مساوی است و اگر چهار تا ماند دو نهی در آن است و اگر پنج تا ماند برخی گفته‌اند سختی و رنج دارد و برخی گفته‌اند ملامت در آن است و اگر شش تا ماند بی نهایت خوب است و باید در انجامش عجله کرد و اگر هفت تا ماند حکمش مانند وقتی است که پنج تا مانده و اگر هشت تا ماند چهار نهی در آن است. <ref>قمی، مفاتیح الجنان، آداب استخاره؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۷۲.</ref>صاحب جواهر پس از نقل این استخاره گفته است که در کتب قدیم و جدید، نشانی از این استخاره نیافتیم چنان‌چه برخی از اساتید متبحّر ما هم این مطلب را گفته‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۳۶۲ش، ج۱۲، ص۱۷۳.</ref>
به گفته [[شهید اول]]، سند استخاره‌ به‌ عدد(تسبیح یا سنگریزه) به [[رضی‌الدین آبی| رضی الدین آبی]] می‌رسد.<ref>شهید اول، الذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹.</ref> البته [[سید ابن طاووس]] سند آن را به [[امامان شیعه|ائمه]] باز گردانده‌ است‌.<ref>شهید اول، الذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref> و به گفته [[ محمدحسن نجفی|
به گفته [[شهید اول]]، سند استخاره‌ به‌ عدد (تسبیح یا سنگریزه) به [[رضی‌الدین آبی]] می‌رسد.<ref>شهید اول، الذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹.</ref> البته [[سید ابن طاووس]] سند آن را به [[امامان شیعه]] باز گردانده‌ است‌.<ref>شهید اول، الذکری الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref> و به گفته [[ محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] (۱۲۰۲-۱۲۶۶ق)، در زمان او علما به این شیوه استخاره می‌کردند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق‌، ج۱۲، ص۱۶۳.</ref>
صاحب جواهر]] (۱۲۰۲-۱۲۶۶ق)، در زمان او علما به این شیوه استخاره می‌کردند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق‌، ج۱۲، ص۱۶۳.</ref>
* [[سید موسی شبیری زنجانی|سید موسی شبیری]] استخاره‌ای منسوب به [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] از طریق [[سید علی شوشتری]] نقل کرده‌ است به این صورت که [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسم‌الله]] و سه [[صلوات]] و یک [[دعا]] خوانده شود و سپس تسبیح را گرفته شود و دوتا دوتا بشمارد. اگر یکی باقی‌ماند خوب است و اگر دوتا ماند بد است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۱ ص۵۰۱.</ref>
* [[سید موسی شبیری زنجانی|سید موسی شبیری]] استخاره‌ای منسوب به [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] از طریق [[سید علی شوشتری]] نقل کرده‌است به این صورت که [[بسم الله الرحمن الرحیم|بسم‌الله]] و سه [[صلوات]] و یک [[دعا]] خوانده شود و سپس قبضه تسبیح را گرفته شود و دوتا دوتا بشمارد. اگر یکی باقی‌ماند خوب است و اگر دوتا ماند بد است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۱ ص۵۰۱.</ref>


در کتاب [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] نوشته [[شیخ عباس قمی]] برخی از روش‌های استخاره آمده است.<ref>نگاه کنید به قمی، مفاتیح‌الجنان، ۱۳۷۶ش، ص۸۴۲تا۸۵۱، حاشیه کتاب.</ref>
== مشروعیت استخاره ==
== مشروعیت استخاره ==
پیش از اسلام، نوعی از استخاره به‌نام استقسام به ازلام رایج بود<ref>ابن‌حبیب، المحبر، دار الآفاق الجدیده، ص۱۹۶.</ref> که به‌وسیله تیرِ کمان انجام می‌شد.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۰۶.</ref>{{یادداشت| استقسام در لغت به‌معنای تمایل به انجام یکی از دو کار یا انتخاب یکی از دو چیز، و نیز طلب تعیین سهم خود از سهام دیگران، و هم چنین کوشش و جست‌جو برای دانستن مقدار سهم خود از سهام دیگران معنی شده است.}} [[محمود شلتوت|شیخ شلتوت]] عالم اهل سنت، با استناد به [[آیه]] ۳ [[سوره مائده]] که در آن استقسام به ازلام حرام اعلام شده، استخاره را مصداق نهی این آیه دانسته و آن را عملی نامشروع شمرده است؛<ref> عباسی‌مقدم، «بررسی مبانی و ماهیت استخاره»، ص۳۲.</ref> اما [[ لطف‌الله صافی گلپایگانی |آیت‌الله صافی گلپایگانی]] از [[ فهرست مراجع تقلید شیعه| مراجع تقلید شیعه]]، میان استسقام و استخاره تفاوت قائل شده، نظر شیخ شلتوت را رد کرده<ref> گلپایگانی، بحوث حول الاستسقام (مشروعیّة الاستخاره)، ص۸-۱.</ref> و برای [[مستحب|استحباب]]
پیش از اسلام، نوعی از استخاره به‌نام استقسام به ازلام رایج بود<ref>ابن‌حبیب، المحبر، دار الآفاق الجدیده، ص۱۹۶.</ref> که به‌وسیله تیرِ کمان انجام می‌شد.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۰۶.</ref>{{یادداشت| استقسام در لغت به‌معنای تمایل به انجام یکی از دو کار یا انتخاب یکی از دو چیز، و نیز طلب تعیین سهم خود از سهام دیگران، و هم چنین کوشش و جست‌جو برای دانستن مقدار سهم خود از سهام دیگران معنی شده است.}} [[محمود شلتوت|شیخ شلتوت]] عالم اهل سنت، با استناد به [[آیه]] ۳ [[سوره مائده]] که در آن استقسام به ازلام حرام اعلام شده، استخاره را مصداق نهی این آیه دانسته و آن را عملی نامشروع شمرده است؛<ref> عباسی‌مقدم، «بررسی مبانی و ماهیت استخاره»، ص۳۲.</ref> اما [[ لطف‌الله صافی گلپایگانی |آیت‌الله صافی گلپایگانی]] از [[ فهرست مراجع تقلید شیعه| مراجع تقلید شیعه]]، میان استسقام و استخاره تفاوت قائل شده، نظر شیخ شلتوت را رد کرده<ref> گلپایگانی، بحوث حول الاستسقام (مشروعیّة الاستخاره)، ص۸-۱.</ref> و برای [[مستحب|استحباب]]