۱۷٬۸۴۴
ویرایش
بهائیت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
خلاصه‌سازی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (خلاصه‌سازی) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر =بهاییت.jpg | | تصویر =بهاییت.jpg | ||
| اندازه تصویر =300px | | اندازه تصویر =300px | ||
| توضیح تصویر = «یا بهاء‌الابهی» اسم اعظم بهائیت، طرح اصلی از مشکین قلم | | توضیح تصویر = «یا بهاء‌الابهی» اسم اعظم بهائیت، طرح اصلی از مشکین قلم خطاط و از بهائیان معروف. | ||
|مؤسس = [[میرزا حسینعلی نوری]] | |مؤسس = [[میرزا حسینعلی نوری]] | ||
| سال تأسیس = | | سال تأسیس = | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| از فرقه‌های =[[بابیه]] | | از فرقه‌های =[[بابیه]] | ||
| از شاخه‌های = | | از شاخه‌های = | ||
| باورها = مقام الوهیت، نبوت و مَنْ یُظهره اللهی بهاءالله، تعالیم دوازده‌گانه | | باورها = مقام الوهیت، نبوت و مَنْ یُظهره اللهی بهاءالله، تعالیم دوازده‌گانه | ||
| داعیان = | | داعیان = | ||
| فرقه‌ها = بهائیان بیت‌العدلی، بهائیان ارتدکس(ریمی‌ها)، بهائیان موحد، بهائیان آزاد و... | | فرقه‌ها = بهائیان بیت‌العدلی، بهائیان ارتدکس(ریمی‌ها)، بهائیان موحد، بهائیان آزاد و... | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
| مذهبی = | | مذهبی = | ||
| اجتماعی = | | اجتماعی = | ||
| سیاسی = | | سیاسی =}} | ||
}} | |||
'''بهائیت''' فرقه‌ای مذهبی منشعب از [[بابیه|آیین بابیه]] است که در [[قرن سیزدهم قمری]] توسط [[میرزا حسینعلی نوری]] معروف به بهاءالله پدید آمد. میرزا حسینعلی از پیروان [[علی‌محمد شیرازی|علی‌محمد باب]] بود که پس از درگذشت باب، با ادعای جانشینی او، فرقه بهائیت را پایه‌گذاری کرد. پس از بهاءالله، عباس افندی معروف به عبدالبهاء و سپس شوقی افندی، نوه دختری عبدالبهاء رهبریِ بهائیت را به عهده گرفتند. پس از شوقی، در جانشینی او اختلاف شد و بهائیان به گروه‌های مختلفی همچون بهائیان بیت‌العدلی و بهائیان ارتدوکسی تقسیم شدند. امروزه رهبری بهائیان در دست بیت‌العدل اعظم است. | '''بهائیت''' فرقه‌ای مذهبی منشعب از [[بابیه|آیین بابیه]] است که در [[قرن سیزدهم قمری]] توسط [[میرزا حسینعلی نوری]] معروف به بهاءالله پدید آمد. میرزا حسینعلی از پیروان [[علی‌محمد شیرازی|علی‌محمد باب]] بود که پس از درگذشت باب، با ادعای جانشینی او، فرقه بهائیت را پایه‌گذاری کرد. پس از بهاءالله، عباس افندی معروف به عبدالبهاء و سپس شوقی افندی، نوه دختری عبدالبهاء رهبریِ بهائیت را به عهده گرفتند. پس از شوقی، در جانشینی او اختلاف شد و بهائیان به گروه‌های مختلفی همچون بهائیان بیت‌العدلی و بهائیان ارتدوکسی تقسیم شدند. امروزه رهبری بهائیان در دست بیت‌العدل اعظم است. | ||
بهائیان، بهاءالله را پیامبر و بهائیت را دین جدیدی می‌دانند که [[دین اسلام]] را [[نسخ]] | بهائیان، بهاءالله را [[پیامبر]] و بهائیت را دین جدیدی می‌دانند که [[دین اسلام]] را [[نسخ]] کرده است. بهاءالله [[قیامت]] را به قیام باب و خود تأویل کرده است. او بر این باور است که قیامت مسلمانان با آمدن باب برپا و با مرگ او پایان یافت. همچنین قیامت بابیان با ظهور بهاءالله برپا و با مرگش به پایان می‌رسیده است. بهائیان مناسکی مانند [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]] و [[حدود]] را با کیفیتی متفاوت از مسلمانان به‌جا می‌آورند. احکام آنان در کتاب اقدس آمده است. | ||
گفته شده شوقی افندی، بهائیت را به صورت تشکیلات حزبی درآورد که امروزه زیر نظر بیت‌العدل اعظم اداره می‌شود. بیت‌العدل اعظم مهم‌ترین مرکز بهائیان و مرجع همه امور آنهاست. این مرکز در کوه کِرمِل در حیفا از شهرهای اسرائیل واقع شده و اعضای نه نفره آن توسط محافل ملی، رابط جامعه بهائی هر کشور با بیت‌العدل، انتخاب می‌شوند. | گفته شده شوقی افندی، بهائیت را به صورت تشکیلات حزبی درآورد که امروزه زیر نظر بیت‌العدل اعظم اداره می‌شود. بیت‌العدل اعظم مهم‌ترین مرکز بهائیان و مرجع همه امور آنهاست. این مرکز در کوه کِرمِل در حیفا از شهرهای اسرائیل واقع شده و اعضای نه نفره آن توسط محافل ملی، رابط جامعه بهائی هر کشور با بیت‌العدل، انتخاب می‌شوند. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۳: | ||
آثار بهاءالله مانند اقدس و ایقان، کلمات مکنونه و الواح، آثار عبدالبهاء و شوقی افندی و «الفرائد»، «گنجینه حدود و احکام» از کتاب‌های مقدس بهائیت به شمار می‌آیند. | آثار بهاءالله مانند اقدس و ایقان، کلمات مکنونه و الواح، آثار عبدالبهاء و شوقی افندی و «الفرائد»، «گنجینه حدود و احکام» از کتاب‌های مقدس بهائیت به شمار می‌آیند. | ||
به باور مسلمانان، بهائیت فرقه‌ای ضاله و خارج از [[اسلام]] است. [[مراجع تقلید شیعه]]، اعتقاد به بهائیت را [[کفر]] و بهائیان را [[نجس]] و کافر محارب شمرده‌اند. بیش از ۴۰۰ کتاب و مقاله در نقد بهائیت نوشته شده است. برخی از این کتاب‌هارا بهائیانِ برگشته از آیین بهائی از جمله [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی|عبدالحسین آیتی]] نوشته‌اند. | |||
منتقدان بهائیت، ادعای [[الوهیت]]، [[نبوت]] و موعودیت بهاءالله را مخالف باورهای اسلامی و نوعی بت‌پرستی و خودپرستی شمرده‌اند. تناقض باورهای بهائی، اختلاف فراوان میان آنان و [[تکفیر]] بزرگان فرقه همدیگر از نقدهای بر به بهائیت است. از دیدگاه منتقدان، بهائیت یک حزب و فرقه سیاسی است که کشورهای [[روسیه]]، [[انگلیس]]، [[اسرائیل]] و [[آمریکا]] از آن حمایت می‌کنند. | منتقدان بهائیت، ادعای [[الوهیت]]، [[نبوت]] و موعودیت بهاءالله را مخالف باورهای اسلامی و نوعی بت‌پرستی و خودپرستی شمرده‌اند. تناقض باورهای بهائی، اختلاف فراوان میان آنان و [[تکفیر]] بزرگان فرقه همدیگر از نقدهای بر به بهائیت است. از دیدگاه منتقدان، بهائیت یک حزب و فرقه سیاسی است که کشورهای [[روسیه]]، [[انگلیس]]، [[اسرائیل]] و [[آمریکا]] از آن حمایت می‌کنند. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
بهائیت، فرقه‌ای مذهبی و برآمده از بابیه<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۳.</ref> | بهائیت، فرقه‌ای مذهبی و برآمده از بابیه است<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۳.</ref> که در قرن سیزدهم قمری (قرن نوزدهم میلادی) به‌دست [[میرزا حسینعلی نوری]] معروف به بهاءالله پدید آمد.<ref>بخش تاریخ، «بهائیت»، ص۱۱۴؛ لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۲۹و۷۳۰.</ref> در رساله‌ای که به مناسبت صدمین سالگرد فوت میرزا حسینعلی به سفارش بیت‌العدل منتشر شده، آمده است که رسالت بهاءالله از آگوست ۱۸۵۲م (مرداد ۱۲۳۱ش/شوال ۱۲۶۸ق) در زندان آغاز شد.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،۱۳۸۹ش، ص۷۲.</ref> | ||
تاریخ دقیق نخستین‌باری که واژه «بهائی» برای پیروان بهائیت به کار رفته، مشخص نیست؛ اما آن را در حدود سال‌های ۱۲۸۲-۱۲۸۴ق گفته‌اند.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰.</ref> بهائیان، نام آیین بهائی، دیانت بهائی یا امر بهائی (The Bahá’í Faith) را بر دیگر نام‌ها ترجیح می‌دهند<ref>نگاه کنید به لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰.</ref> و معمولا برای اشاره به خود، این اسم‌ها را به کار می‌برند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به [https://www.bahai.org/fa/ وبسایت رسمی جامعه جهانی بهائی (آیین بهائی)] و [https://www.bahaisofiran.org/ وبسایت رسمی بهائیان ایران].</ref> | |||
{{گاهشمار بهائیت}} | {{گاهشمار بهائیت}} | ||
===زمینه شکل‌گیری=== | ===زمینه شکل‌گیری=== | ||
پس از | پس از مرگ [[سید علی‌محمد باب]]، بنیانگذار فرقه [[بابیه]] در سال ۱۲۶۶ق<ref>افنان، چهار رساله تاریخی درباره قره العین، ۱۳۷۸ش، ص۴۲.</ref> بابیان به [[عراق]] تبعید شدند. در آنجا ریاست میرزا یحیی نوری معروف به صبح ازل بر پیروان بابیه تثبیت شد اما او در خفا به سر می‌برد و برادرش میرزا حسینعلی نوری امور را در دست داشت.<ref>نگاه کنید به افندی، مقاله شخصی سیاح، ۲۰۰۱م، ص۳۷.</ref> در سال ۱۲۸۰ق بابیان به جهت رفتارهای غیراخلاقی به استانبول تبعید شدند و در همین ایام میرزا حسینعلی ادعای مظهریت {{یادداشت|مظهریت (مَنْ یُظْهِرُه الله؛ کسی که خدا او را آشکار می‌کند) عنوانی است از علی‌محمد باب که اشاره دارد به فردی که پس از او ظهور کرده و به عنوان موعود، احکام بابیه را نسخ می‌کند. (صدری، «بهائیت»، ص۷۳۶؛ لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰)}} کرد که باعث اختلاف در میان بابیان شد. بهائیان این روزها (۱۲ روز) را عید رضوان و بعثت بهاءالله می‌نامند.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> پس از آن، میرزا حسینعلی مدعی کهنگی بابیت شد و مذهب بهائیت را رسما اعلام کرد.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۰.</ref> پس از شدت گرفتن اختلافات میان آن دو، دولت عثمانی در سال ۱۳۸۵ق میرزا حسینعلی را به عَکّا،از شهرهای [[فلسطین اشغالی]]، و میرزا یحیی را به کشور قِبْرِس فرستاد.<ref>نگاه کنید به اعتضاد السلطنة، فتنه باب، ۱۳۵۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸، تعلیقات عبدالحسین نوائی؛ فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، مؤسسه ملی مطبوعات، ج۵، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref> بابیانی که بر جانشینی صبح ازل باقی مانده و ادعای حسینعلی را نپذیرفتند، ازلیه و پیروان میرزا حسینعلی، بهائی خوانده شدند.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۷.</ref> | ||
=== آمار و وضعیت کنونی === | === آمار و وضعیت کنونی === | ||
بهائیت امروزه یک تشکیلات | بهائیت امروزه یک تشکیلات بین‌المللی به شمار می‌رود که مقر اصلی آن در [[اسرائیل]] است و در همه کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای آسیایی و آفریقایی شعبه دارد.<ref> زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران،۱۳۸۸ش، ص۲۸۶.</ref> براساس گزارش دایرة‌المعارف جهان نوین اسلام، بهائیت در جهان ۱۶۵ محفل روحانی ملی و ۲۰هزار محفل روحانی محلی دارد. آثار و ادبیات بهائی به ۸۰۲ زبان مختلف ترجمه شده است. همچنین هفت «مشرق الاذکار» (معابد بهائیان) در جهان وجود دارد و ۱۲۵۶ محل دیگر نیز برای همین منظور به مالکیت بهائیان درآمده است.<ref> لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۷.</ref> | ||
بهائیان، بهائیت را پس از [[مسیحیت]]، دومین آیین به لحاظ پراکندگی جمعیت | بهائیان، بهائیت را پس از [[مسیحیت]]، دومین آیین به لحاظ پراکندگی جمعیت می‌دانند هر چند که نسبت به پیروان دیگر ادیان، جمعیت قابل توجهی ندارند.<ref> فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۸.</ref> گفته شده با وجود اینکه تشکیلات اداری بهائی از تعداد پیروان خود آگاه است، اما این مرکز تاکنون آمار رسمی از جمعیت بهائیان ارائه نکرده است.<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۳ و۵۴.</ref> در آیین بهائی، افراد به محض پذیرفتن اعتقادات بهائیت، بهائی شناخته نمی‌شود، بلکه پس از رسیدن به سن [[بلوغ]]، و ثبت‌نام در تشکیلات بهائی، دریافت کد عضویت و اطاعت از تشکیلات اداری، بهائی شناخته می‌شوند.<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۴.</ref> | ||
آمارهای غیررسمی جمعیت پیروان بهائی را پنج تا هفت میلیون نفر اعلام کرده‌اند.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۷؛ فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۴.</ref> طبق برخی گزارش‌ها، جامعه | آمارهای غیررسمی جمعیت پیروان بهائی را پنج تا هفت میلیون نفر اعلام کرده‌اند.<ref>لاوسون، «بهائی/بهائیت»، ص۷۳۷؛ فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۴.</ref> طبق برخی گزارش‌ها، جامعه بین‌المللی بهائیت در سال ۲۰۱۰م جمعیت بهائیان را بیش از پنج میلیون گزارش داده است.<ref>«The Future of World Religions: Population Growth Projections,2010-2050»، ص۱۲۴.</ref> این آمارها اغرا‌ق‌آمیز دانسته شده است؛ زیرا برای مثال جمعیت بهائیان [[هند]]، بیش از ۲ میلیون و [[ایران]] ۳۰۰ هزار نفر اعلام شده که با آمارهای رسمی این دو کشور ناسازگار است.<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۵۵.</ref> جمعیت بهائیان هند، طبق آمار رسمی دولت هند، ۱۱۰هزار نفر<ref>فتاح‌زاده، «جمعیت بهائی از ادعا تا واقعیت»، ص۶۰.</ref> و جمعیت بهائیان ایران حداکثر صد هزار نفر تخمین زده شده است.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،۱۳۸۹ش، ص۱۷۵.</ref> امروزه بیشترین بهائیان ساکن [[آمریکا]] هستند.<ref>زاهدزاهدانی، بهائیت در ایران،۱۳۸۸ش، ص۲۸۶.</ref> بیشترین میزان سکونت بهائیان در ایران را مربوط به استان [[تهران]] به ویژه شهر فردیس کرج، [[اصفهان]] (شاهین شهر و نجف آباد)، [[شیراز]]، [[همدان]]، [[تبریز]] و... دانسته‌اند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهائیت،۱۳۸۹ش، ص۱۷۵.</ref> | ||
==رهبران== | ==رهبران== | ||
بنیانگذار بهائیت، [[میرزا حسینعلی نوری]] معروف به بهاءاللّه است و نام آیین بهاییت از همین لقب گرفته شده است.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۳.</ref> پس از درگذشت بهاءالله، پسرش عباس افندی مشهور به عبدالبهاء<ref>ایلیایی، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، ۱۳۸۲ش، ص۹۰.</ref> و بعد از درگذشت عبدالبهاء در سال ۱۳۴۰ق، شوقی افندی، نوه دختری عبدالبهاء،<ref>ایلیایی، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۱.</ref> رهبری بهائیان را بر عهده داشتند. پس از درگذشت شوقی افندی در سال ۱۳۷۷ق (۱۳۳۶ش)، به جهت عقیم بودن او،<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهاییت، ۱۳۸۹ش، ص۸۸.</ref> | بنیانگذار بهائیت، [[میرزا حسینعلی نوری]] معروف به بهاءاللّه است و نام آیین بهاییت از همین لقب گرفته شده است.<ref>صدری، «بهائیت»، ص۷۳۳.</ref> پس از درگذشت بهاءالله، پسرش عباس افندی مشهور به عبدالبهاء<ref>ایلیایی، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، ۱۳۸۲ش، ص۹۰.</ref> و بعد از درگذشت عبدالبهاء در سال ۱۳۴۰ق، شوقی افندی، نوه دختری عبدالبهاء،<ref>ایلیایی، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۱.</ref> رهبری بهائیان را بر عهده داشتند. پس از درگذشت شوقی افندی در سال ۱۳۷۷ق (۱۳۳۶ش)، به جهت عقیم بودن او،<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهاییت، ۱۳۸۹ش، ص۸۸.</ref> بسیاری از بهائیان، رهبری بیت‌العدل را پذیرفتند.<ref>روزبهانی، تحلیل و نقد بهاییت، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۷.</ref> | ||
===بهاءالله=== | ===بهاءالله=== | ||
{{اصلی|میرزا حسینعلی نوری}} | {{اصلی|میرزا حسینعلی نوری}} | ||
| خط ۳۳۶: | خط ۳۳۳: | ||
|شکل‌بندی منبع = | |شکل‌بندی منبع = | ||
}} | }} | ||
برخی از انتقاداتی که به بهائیت وارد شده است عبارتند از: | برخی از انتقاداتی که به بهائیت وارد شده است عبارتند از: | ||
* '''ادعای الوهیت''': به گفته عبدالبهاء در کتاب مکاتیب، بهاءالله، فراوان اظهار الوهیت و ربوبیت کرده است و یک کتاب نیز در تفسیر صمد نوشته است که از عنوان کتاب تا پایانش، «إنی أنا الله» است.<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۲، ص۲۵۴.</ref> میرزا حسینعلی نوری در موارد مختلف، ادعای الوهیت کرده و در منابع بهائی پس از او نیز ادعای او تکرار شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۰۲-۴۱۷.</ref> ادعای الوهیت برخلاف آموزه‌های اسلام و به نوعی دعوت به بت‌پرستی و خرافه‌پرستی و جهالت و نادانی دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۷۶-۷۹.</ref> همچنین در بهائیت، برخلاف آموزه‌های صریح اسلام، میرزا حسینعلی نوری معبود خوانده شده و [[عبادت]] او، جزو وظایف بهائیان شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۸۵.</ref> | * '''ادعای الوهیت''': به گفته عبدالبهاء در کتاب مکاتیب، بهاءالله، فراوان اظهار الوهیت و ربوبیت کرده است و یک کتاب نیز در تفسیر صمد نوشته است که از عنوان کتاب تا پایانش، «إنی أنا الله» است.<ref>عبدالبهاء، مکاتیب، ۱۹۲۱م، ج۲، ص۲۵۴.</ref> میرزا حسینعلی نوری در موارد مختلف، ادعای الوهیت کرده و در منابع بهائی پس از او نیز ادعای او تکرار شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجفی، بهائیان، ۱۳۸۳ش، ص۴۰۲-۴۱۷.</ref> ادعای الوهیت برخلاف آموزه‌های اسلام و به نوعی دعوت به بت‌پرستی و خرافه‌پرستی و جهالت و نادانی دانسته شده است.<ref>مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۷۶-۷۹.</ref> همچنین در بهائیت، برخلاف آموزه‌های صریح اسلام، میرزا حسینعلی نوری معبود خوانده شده و [[عبادت]] او، جزو وظایف بهائیان شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به مصطفوی، محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج۱، ص۸۵.</ref> | ||
| خط ۳۸۲: | خط ۳۷۷: | ||
* امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | * امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | ||
* ایلیایی، ع، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، اصفهان، عطر عترت، ۱۳۸۲ش. | * ایلیایی، ع، بابیت و بهائیت در بستر تاریخ، اصفهان، عطر عترت، ۱۳۸۲ش. | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/229139/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA بخش تاریخ، «بهائیت»، در | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/229139/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA بخش تاریخ، «بهائیت»، در دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی]، ج۱۳، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* بهجت، محمدتقی، استفتاءات، قم، دفتر | * بهجت، محمدتقی، استفتاءات، قم، دفتر آیت‌الله بهجت، چاپ اول، ۱۴۲۸ق. | ||
* تبریزی، جواد، استفتاءات جدید، قم، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا. | * تبریزی، جواد، استفتاءات جدید، قم، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا. | ||
* جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، در کتاب اقدس، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.(از کتابخانه الکترونیکی مراجع و آثار بهائی) | * جزوه تلخیص و تدوین حدود و احکام کتاب اقدس، در کتاب اقدس، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.(از کتابخانه الکترونیکی مراجع و آثار بهائی) | ||
| خط ۴۱۸: | خط ۴۱۳: | ||
* نوری، میرزا حسینعلی، کتاب عهدی، در مجموع الواح بهاءالله، مصر، بی‌نا، بی‌تا. | * نوری، میرزا حسینعلی، کتاب عهدی، در مجموع الواح بهاءالله، مصر، بی‌نا، بی‌تا. | ||
* نوری، عزیه خانم، تنبیه النائمین، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.(نسخه الکترونیک) | * نوری، عزیه خانم، تنبیه النائمین، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.(نسخه الکترونیک) | ||
*[https://bahairesearch.org/article/ | *[https://bahairesearch.org/article/ولی-امر-جدید-بهائیان-ارتدکس «ولی امر جدید بهائیان ارتدکس»، وبگاه بهائی پژوهی،] تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۳۸۶ش، تاریخ بازدید: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش. | ||
{{چپ چین}} | {{چپ چین}} | ||
* Pew Research Center, “The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050”, April 2, 2015. | * Pew Research Center, “The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050”, April 2, 2015. | ||
| خط ۴۲۸: | خط ۴۲۳: | ||
* [http://rch.ac.ir/article/Details/12095 «بهائیت»، دانشنامه جهان اسلام.] | * [http://rch.ac.ir/article/Details/12095 «بهائیت»، دانشنامه جهان اسلام.] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/229139 «بهائیت»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.] | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/229139 «بهائیت»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.] | ||
* [https://hawzah.net/fa/Occation/View/70111 | * [https://hawzah.net/fa/Occation/View/70111 «ویژهنامه بهائیت از آغاز تا کنون».] | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/journal-number/33333 «ویژهنامه بهائیت»، فصلنامه کتاب نقد.] | * [http://ensani.ir/fa/article/journal-number/33333 «ویژهنامه بهائیت»، فصلنامه کتاب نقد.] | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/journal-number/1166 | * [http://ensani.ir/fa/article/journal-number/1166 «ویژهنامه بهائیت»، ماهنامه زمانه.] | ||
* [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40157 فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره ۴۷ و ۴۸]، [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40159 ۴۹]، و [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40162 ۵۰]. | * [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40157 فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره ۴۷ و ۴۸]، [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40159 ۴۹]، و [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/40162 ۵۰]. | ||
* [http://www.bahaismiran.com/ پایگاه اینترنتی بهائیت در ایران.] | * [http://www.bahaismiran.com/ پایگاه اینترنتی بهائیت در ایران.] | ||