۱۷٬۷۵۸
ویرایش
شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←ویژگی‌ها: تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
{{اصلی|ابن ابی‌الحدید}} | {{اصلی|ابن ابی‌الحدید}} | ||
عبدالحمید بن هبةالله معروف به ابن ابی‌الحدید | عبدالحمید بن هبةالله معروف به ابن ابی‌الحدید (۵۸۶-۶۵۶ق)،<ref>ابن فوطی، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۱۴.</ref> در [[مدائن]] متولد شد<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۳، ص۱۹۹.</ref> او تحصیلات اولیه را در زادگاهش گذراند سپس به [[بغداد]] رفت و در آنجا به فراگیری دانش ادامه داد.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص هفت.</ref> | ||
ابن ابی‌الحدید در فقه، شافعی<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۹۴م، ج۷، ص۳۴۲.</ref> و در اعتقادات [[معتزله|معتزلی]] بود.<ref>فکرت، «ابن ابی‌الحدید»، ص۶۴۲-۶۴۱.</ref> او | ابن ابی‌الحدید در فقه، شافعی<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۹۴م، ج۷، ص۳۴۲.</ref> و در اعتقادات [[معتزله|معتزلی]] بود.<ref>فکرت، «ابن ابی‌الحدید»، ص۶۴۲-۶۴۱.</ref> او آثاری در کلام، منطق، تاریخ و شعر دارد.<ref>نگاه کنید به: ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۹۴م، ج۷، ص۳۴۲.</ref> شرح نهج البلاغه و [[قصائد سبع علویات]] از جمله آثارش است. عمده شهرتش را به خاطر شرح نهج‌البلاغه دانسته‌اند.<ref>فکرت، «ابن ابی‌الحدید»، ص۶۴۲-۶۴۱.</ref> گفته شده مباحث او در شرح نهج‌البلاغه احاطه‌اش بر ادب، کلام، مبانی اخلاق، تاریخ صدر اسلام و شعرب عرب را نشان می‌دهد.<ref> مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص دوازده.</ref> | ||
==انگیزه و زمان نگارش == | ==انگیزه و زمان نگارش == | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
برخی از ویژگی‌های شرح ابن ابی‌الحدید عبارتند از: | برخی از ویژگی‌های شرح ابن ابی‌الحدید عبارتند از: | ||
*استفاده از منابع شیعه و سنی: ابن ابی‌الحدید در نگارش شرح نهج‌البلاغه از کتاب‌های شیعه و سنی استفاده کرده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص پانزده.</ref> به عنوان نمونه ابن ابی‌الحدید، در ردّ دفاعیات قاضی عبدالجبار از [[عثمان بن عفان]]، بخشی از پاسخ‌های [[سید مرتضی]] به [[قاضی عبدالجبار]] را آورده است.<ref> سبحانی‌نیا،«شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید»، ص۵۹.</ref> گفته شده چون ابن ابی‌الحدید سرپرست کتابخانه‌های بغداد بوده امکانات بسیاری در اختیار داشته و کتابخانه ۱۰ هزار جلدی ابن علقمی هم در اختیارش بوده است از این‌رو از کتاب‌هایی استفاده کرده که برخی از آنها در اختیار محمد بن جریر طبری مورخ قرن سوم قمری نبوده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص پانزده.</ref> | *استفاده از منابع شیعه و سنی: ابن ابی‌الحدید در نگارش شرح نهج‌البلاغه از کتاب‌های شیعه و سنی استفاده کرده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص پانزده.</ref> به عنوان نمونه ابن ابی‌الحدید، در ردّ دفاعیات قاضی عبدالجبار معتزلی از [[عثمان بن عفان]]، بخشی از پاسخ‌های [[سید مرتضی]] به [[قاضی عبدالجبار]] را آورده است.<ref> سبحانی‌نیا،«شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید»، ص۵۹.</ref> گفته شده چون ابن ابی‌الحدید سرپرست کتابخانه‌های بغداد بوده امکانات بسیاری در اختیار داشته و کتابخانه ۱۰ هزار جلدی ابن علقمی هم در اختیارش بوده است از این‌رو از کتاب‌هایی استفاده کرده که برخی از آنها در اختیار محمد بن جریر طبری مورخ قرن سوم قمری نبوده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص پانزده.</ref> | ||
* جامعیت: شرح ابن ابی‌الحدید دائرة‌المعارفی از علوم ادب، کلام، فقه، اخلاق، تاریخ صدر اسلام، انساب و فرهنگ عامه عرب دانسته شده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص هفده.</ref> | * جامعیت: شرح ابن ابی‌الحدید دائرة‌المعارفی از علوم ادب، کلام، فقه، اخلاق، تاریخ صدر اسلام، انساب و فرهنگ عامه عرب دانسته شده است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص هفده.</ref> به گفته مهدوی دامغانی مترجم نهج‌البلاغه، هرچند شرح مذکور اطلاعات گوناگونی دارد، اما سه جنبه ادبی، تاریخی-اجتماعی و کلامی آن بر دیگر جنبه‌هایش برتری دارد.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص چهارده.</ref> تاریخ اسلامی از زمان پیامبر(ص) تا سال ۶۲۳ق، ۱۳ سال قبل از سقوط بغداد به دست مغولان را دربردارد.<ref> حسینی، مصادر نهج‌البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۳.</ref> تقریباً نیمی از کتاب به مطالبی درباره اوضاع و احوال اجتماعی و امور تاریخی نیمه اول قرن نخست قمری اختصاص دارد.<ref> مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص چهارده.</ref> همچنین در این کتاب حدود هشت هزار بیت شعر مورد استشهاد قرار گرفته است.<ref>مهدوی دامغانی، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۹ش، مقدمه مترجم، ص هجده.</ref> ابن ابی‌الحدید به ایرادات کسانی که بر وجود سجع در نهج‌البلاغه خرده گرفته‌اند، پاسخ داده است.<ref> ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۲۶-۱۳۰.</ref> او سخن کسانی که گفته‌اند [[نهج‌البلاغه]] یا بخش‌هایی از آن، به نادرستی به [[امام علی(ع)]] نسبت داده شده، را نیز رد کرده است.<ref> ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۱۲۸و۱۲۹.</ref> او سخنان علی(ع) را به جسم بسیطی تشبیه کرده که قسمت‌های گوناگون آن در ماهیت با یکدیگر اختلافی ندارند.<ref> ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۱۲۸و۱۲۹.</ref> | ||
* توضیح کلمات دشوار: ابن ابی‌الحدید ابتدا قسمتی از متن نهج‌البلاغه را تحت عنوان «اصل» نقل می‌کند سپس تحت عنوان «شرح» توضیحاتی می‌دهد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۷-۵۸.</ref> او در ذیل شرح، به توضیح لغات دشوار و شرح متن می‌پردازد.<ref> حسینی، مصادر نهج البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۴.</ref> | * توضیح کلمات دشوار: ابن ابی‌الحدید ابتدا قسمتی از متن نهج‌البلاغه را تحت عنوان «اصل» نقل می‌کند سپس تحت عنوان «شرح» توضیحاتی می‌دهد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۷-۵۸.</ref> او در ذیل شرح، به توضیح لغات دشوار و شرح متن می‌پردازد.<ref> حسینی، مصادر نهج البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۴.</ref> | ||
*گزارش اوضاع زمانه نویسنده: ابن ابی‌الحدید گزارشی از ابتدای خروج [[مغول]] و فتح [[ماوراءالنهر]] و [[خراسان]] و [[عراق]] و دیگر نواحی و هجوم آنان به [[بغداد]] آورده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۱۹-۲۴۳.</ref> چراکه او معاصر آنان بوده است.<ref> حسینی، مصادر نهج‌البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۳.</ref> از این‌رو آن را از منابع تاریخی مهم در این موضوع دانسته‌اند.<ref>فکرت، «ابن ابی‌الحدید»، ص۶۴۱.</ref> | *گزارش اوضاع زمانه نویسنده: ابن ابی‌الحدید گزارشی از ابتدای خروج [[مغول]] و فتح [[ماوراءالنهر]] و [[خراسان]] و [[عراق]] و دیگر نواحی و هجوم آنان به [[بغداد]] آورده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۱۹-۲۴۳.</ref> چراکه او معاصر آنان بوده است.<ref> حسینی، مصادر نهج‌البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۳.</ref> از این‌رو آن را از منابع تاریخی مهم در این موضوع دانسته‌اند.<ref>فکرت، «ابن ابی‌الحدید»، ص۶۴۱.</ref> | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
*ابن خلکان، شمس‌الدین احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۴م. | *ابن خلکان، شمس‌الدین احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۴م. | ||
*ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق./۱۹۸۶م. | *ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق./۱۹۸۶م. | ||
* ابن فوطی، عبدالرازق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، تحقیق محمد الکاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۳۵ق/۱۳۷۴ش. | |||
*استادی، رضا، کتابنامه نهج البلاغه، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش. | *استادی، رضا، کتابنامه نهج البلاغه، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش. | ||
*آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم و تهران، اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه، ۱۴۰۸ق. | *آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم و تهران، اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه، ۱۴۰۸ق. | ||