Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۳۱
ویرایش
آیه مباهله: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) جز (←احتجاجهای تاریخی) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
}} | }} | ||
{{درباره ۲|آیه مباهله|اطلاع از ماجرای مباهله، مدخل |مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران| }} | {{درباره ۲|آیه مباهله|اطلاع از ماجرای مباهله، مدخل |مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران| }} | ||
'''آیه مُباهله''' ([[سوره آل‌عمران]]: ۶۱) به [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران]] اشاره دارد که پس از اختلاف آنها درباره جایگاه [[حضرت عیسی(ع)]] رخ داد. مفسران [[شیعه]] و بیشتر [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] این آیه را نشانه حقانیت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و فضیلت [[اهل‌بیت(ع)]] شمرده‌اند و منظور از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) در این آیه، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]]، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و منظور از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) | '''آیه مُباهله''' ([[سوره آل‌عمران]]: ۶۱) به [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران]] اشاره دارد که پس از اختلاف آنها درباره جایگاه [[حضرت عیسی(ع)]] رخ داد. مفسران [[شیعه]] و بیشتر [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] این آیه را نشانه حقانیت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و فضیلت [[اهل‌بیت(ع)]] شمرده‌اند و می‌گویند منظور از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) در این آیه، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]]، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و منظور از «اَنْفُسَنا» (جانهایمان) [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] است. | ||
[[امامان شیعه]] و برخی از [[صحابه]] از آیه مباهله برای اثبات [[فضایل امام علی(ع)|فضیلت امام علی(ع)]] استفاده کرده‌اند. همچنین از | [[امامان شیعه]] و برخی از [[صحابه]] از آیه مباهله برای اثبات [[فضایل امام علی(ع)|فضیلت امام علی(ع)]] استفاده کرده‌اند. همچنین از آن برای اثبات مشروعیت اصل مباهله، مشارکت زنان در فعالیت‌هاسی سیاسی و اجتماعی و... استفاده شده است. | ||
== متن و ترجمه == | == متن و ترجمه == | ||
{{گفت و گو | {{گفت و گو | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==جایگاه== | ==جایگاه== | ||
آیه مباهله از آیاتی است که برای فضیلت [[اصحاب کساء|اصحاب کِساء]] (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) به آن استناد شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، | آیه مباهله از آیاتی است که برای فضیلت [[اصحاب کساء|اصحاب کِساء]] (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) به آن استناد شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۴؛ مظفر، دلائل‌الصدق، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۰۳-۴۰۴.</ref> [[عبدالله بن بیضاوی]] از مفسران اهل‌سنت، آن را دلیلی بر حقانیت پیامبر در ادعای [[نبوت]] و فضیلت همراهان او ذکر کرده است.<ref>بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۱.</ref> همچنین [[زمخشری|جارالله زمخشری]] (درگذشت ۵۳۸ق) مفسر اهل‌سنت نیز این آیه را قوی‌ترین دلیل بر فضیلت اصحاب کساء دانسته است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]] (درگذشت ۴۶۹ق) مفسر شیعه نیز گفته است که این آیه بر برتری [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] بر همه زنان دلالت دارد.<ref> طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۶.</ref> | ||
== شأن نزول == | == شأن نزول == | ||
{{اصلی|مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران}} | {{اصلی|مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران}} | ||
آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان [[نجران]] نازل شد.<ref>طبرسی، | آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان [[نجران]] نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> گروهی از مسیحیان نجران برای گفتگو با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] درباره ادعای [[نبوت خاصه|رسالت وی]] به [[مدینه]] آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، [[حضرت عیسی(ع)]] را بنده‌ای از بندگان خدا معرفی کرد. آنها متولد شدن عیسی(ع) بدون پدر را دلیل بر الوهیت او دانستند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۷۵.</ref> مسیحیان نجران بر باور خویش اصرار داشتند، پیامبر(ص) آنان را به مباهله دعوت نمود و آنها پذیرفتند. پیامبر(ص) روز موعود به‌همراه علی، فاطمه و [[حسنین|حَسَنَین]] برای مباهله حاضر شد؛ ولی مسیحیان، چون جدیت پیامبر(ص) و همراهانش را مشاهده کردند، به توصیه بزرگ‌ان از مباهله منصرف شدند. آنان با پیامبر(ص) صلح کردند و از او خواستند با پرداخت [[جزیه]]، بر دین خود باقی بمانند و پیامبر نیز پذیرفت.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> | ||
== تفسیر == | == تفسیر == | ||
به گفته [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] متکلم شیعه، مفسران اتفاق‌نظر دارند که «ابناءَنا» (فرزندانمان) در آیه مباهله به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین]]، «نساءَنا» (زنانمان) به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و «اَنفُسَنا» (جانهایمان) به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] اشاره دارد.<ref>مرعشى، | به گفته [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] متکلم شیعه، مفسران اتفاق‌نظر دارند که «ابناءَنا» (فرزندانمان) در آیه مباهله به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین]]، «نساءَنا» (زنانمان) به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و «اَنفُسَنا» (جانهایمان) به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] اشاره دارد.<ref>مرعشى، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] احادیثی را که دلالت دارند بر اینکه آیه مباهله در شأن [[اصحاب کساء|آل‌عبا]] نازل شده است [[تواتر|متواتر]] دانسته است.<ref>مجلسی، حق‌الیقین، انتشارات اسلامیه، ج۱، ص۶۷.</ref> در کتاب [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|اِحقاق‌الحق]] (تألیف [[سال ۱۰۱۴ هجری قمری|۱۰۱۴ق]])، حدود شصت منبع از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] ذکر شده است که تصریح کرده‌اند آیه مباهله درباره این افراد نازل شده است؛<ref>نگاه کنید: مرعشى، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶-۷۲.</ref> ازجمله الکَشّاف اثر زَمَخشَری،<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> التفسیر الکبیر اثر [[فخر رازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق. ج۸، ص۲۴۷.</ref> و [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|اَنوارُ التَّنزیل و اَسرارُ التَّأویل]] اثر عبدالله بن عمر بیضاوی.<ref> بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۱.</ref> | ||
مفسران شیعه درباره اینکه «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند یا مثنّی، گفته‌اند: | مفسران شیعه درباره اینکه «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند یا مثنّی، گفته‌اند: | ||
#شأن نزول آیه، قرینه بر صحت این تفسیر است؛ زیرا به اتفاق مفسران، رسول خدا(ص) به جز علی و فاطمه و [[حسنین|حَسَنَین(ع)]]، کسی را برای مباهله همراه خود نبرد.<ref>نگاه کنید به طبرسی، | #شأن نزول آیه، قرینه بر صحت این تفسیر است؛ زیرا به اتفاق مفسران، رسول خدا(ص) به جز علی و فاطمه و [[حسنین|حَسَنَین(ع)]]، کسی را برای مباهله همراه خود نبرد.<ref>نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ج۳، ص۲۲۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶.</ref> | ||
#در قرارداد، گاهی الفاظ به‌صورت جمع ذکر می‌شود تا بر همه مصادیق تطبیق کند؛ ولی در مرحله اجرا، ممکن است مصداق، منحصر به یک فرد باشد، و این انحصار در مصداق، با کلی بودن مسئله منافات ندارد. مثلاً در قرارداد می‌نویسند که مسئول اجرای قرارداد امضاکنندگان آن و فرزندان آنها هستند؛ در حالی که ممکن است یکی از طرفین تنها یک یا دو فرزند داشته باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶-۵۸۷.</ref> | #در قرارداد، گاهی الفاظ به‌صورت جمع ذکر می‌شود تا بر همه مصادیق تطبیق کند؛ ولی در مرحله اجرا، ممکن است مصداق، منحصر به یک فرد باشد، و این انحصار در مصداق، با کلی بودن مسئله منافات ندارد. مثلاً در قرارداد می‌نویسند که مسئول اجرای قرارداد امضاکنندگان آن و فرزندان آنها هستند؛ در حالی که ممکن است یکی از طرفین تنها یک یا دو فرزند داشته باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶-۵۸۷.</ref> | ||
#در [[قرآن]] موارد دیگری از اطلاق صیغه جمع بر مصداق واحد وجود دارد؛ مانند [[آیه ظهار|آیه ظِهار]].<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ج۳، ص۲۲۳.</ref> آیه ظهار با لفظ جمع «الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَائِهِم» نازل شده، در حالی که شأن نزول آن درباره یک فرد است.<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴.</ref> | #در [[قرآن]] موارد دیگری از اطلاق صیغه جمع بر مصداق واحد وجود دارد؛ مانند [[آیه ظهار|آیه ظِهار]].<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ج۳، ص۲۲۳.</ref> آیه ظهار با لفظ جمع «الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَائِهِم» نازل شده، در حالی که شأن نزول آن درباره یک فرد است.<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱-۱۳۵۲، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴.</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
:::آنچه گفتی درست نیست؛ زیرا دعوت‌کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند؛ چنان که امرکننده، به غیرخودش دستور می‌دهد؛ و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند؛ چنان‌که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) در مباهله، مردی غیر از امام علی(ع) را دعوت نکرد. پس ثابت می‌شود که وی نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref> | :::آنچه گفتی درست نیست؛ زیرا دعوت‌کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند؛ چنان که امرکننده، به غیرخودش دستور می‌دهد؛ و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند؛ چنان‌که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) در مباهله، مردی غیر از امام علی(ع) را دعوت نکرد. پس ثابت می‌شود که وی نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref> | ||
== برداشت‌های فقهی== | == برداشت‌های فقهی== | ||
برخی از پژوهشگران و مفسران معاصر برداشت‌هایی فقهی از آیه مباهله کرده‌اند؛ از جمله: | |||
* مشروعیت مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی جامعه: این مطلب از واژه «نساءَنا» و حضور [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] در ماجرای مباهله برداشت شده است.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۲)»، ص۴۸-۴۹.</ref> به گفته [[سید عبدالاعلی سبزواری]] مفسر شیعه (درگذشت ۱۴۱۴ق)، با اینکه بنای [[قرآن]] بر کنایه و حفظ حرمت زنان است، استفاده از واژه «نساء» در آیه مباهله دلایلی دارد که یکی از آنها اشاره به مشارکت زنان در امورِ مربوط به دین است.<ref>سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹-۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته رشید رضا، در آیه مباهله به مشارکت زنان با مردان در مبارزه‌های قومی و دینی حکم شده است و این حکم مبنی است بر تساوی زنان و مردان در کارهای عمومی و عادی، مگر در اموری مثل جنگ که استثنا شده است.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۲۶۶.</ref> | * مشروعیت مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی جامعه: این مطلب از واژه «نساءَنا» و حضور [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] در ماجرای مباهله برداشت شده است.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۲)»، ص۴۸-۴۹.</ref> به گفته [[سید عبدالاعلی سبزواری]] مفسر شیعه (درگذشت ۱۴۱۴ق)، با اینکه بنای [[قرآن]] بر کنایه و حفظ حرمت زنان است، استفاده از واژه «نساء» در آیه مباهله دلایلی دارد که یکی از آنها اشاره به مشارکت زنان در امورِ مربوط به دین است.<ref>سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹-۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته رشید رضا، در آیه مباهله به مشارکت زنان با مردان در مبارزه‌های قومی و دینی حکم شده است و این حکم مبنی است بر تساوی زنان و مردان در کارهای عمومی و عادی، مگر در اموری مثل جنگ که استثنا شده است.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۲۶۶.</ref> | ||
* مشروعیت مباهله: نویسنده مقاله «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله» با استفاده از آیه مباهله، مشروعیت مباهله در [[اسلام|دین اسلام]] را استنباط کرده است.<ref>الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۳.</ref> او برای اثبات ادعای خود به نمونه‌هایی از سفارش به مباهله یا آموزش چگونگی آن توسط [[چهارده معصوم|معصومان]] استناد کرده است؛ مانند اینکه [[بریر بن خضیر همدانی|بُرَیر بن خُضیر همْدانی]] از اصحاب امام حسین(ع) در روز عاشورا از یزید بن مَعقِل از [[لشکر عمر بن سعد|لشکریان عمر بن سعد]] در [[روز عاشورا]] برای مباهله دعوت کرد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۳۲.</ref> و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] او را از این کار نهی نکرد.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۶-۷۹.</ref> | * مشروعیت مباهله: نویسنده مقاله «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله» با استفاده از آیه مباهله، مشروعیت مباهله در [[اسلام|دین اسلام]] را استنباط کرده است.<ref>الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۳.</ref> او برای اثبات ادعای خود به نمونه‌هایی از سفارش به مباهله یا آموزش چگونگی آن توسط [[چهارده معصوم|معصومان]] استناد کرده است؛ مانند اینکه [[بریر بن خضیر همدانی|بُرَیر بن خُضیر همْدانی]] از اصحاب امام حسین(ع) در روز عاشورا از یزید بن مَعقِل از [[لشکر عمر بن سعد|لشکریان عمر بن سعد]] در [[روز عاشورا]] برای مباهله دعوت کرد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۳۲.</ref> و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] او را از این کار نهی نکرد.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۶-۷۹.</ref> | ||