آیه مباهله: تفاوت میان نسخه‌ها

به گفته [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] متکلم شیعه، مفسران اتفاق‌نظر دارند که «ابناءَنا» در آیه مباهله به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین]]، «نساءَنا» به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و «اَنفُسَنا» به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] اشاره دارد.<ref>مرعشى، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] احادیثی را که دلالت دارند بر اینکه آیه مباهله در شأن [[اصحاب کساء|آل‌عبا]] نازل شده است [[تواتر|متواتر]] دانسته است.<ref>مجلسی، حق الیقین، انتشارات اسلامیه، ج‏۱، ص۶۷.</ref> در کتاب [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|اِحقاق‌الحق]] (تألیف [[سال ۱۰۱۴ هجری قمری|۱۰۱۴ق]])، حدود شصت منبع از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] ذکر شده‏ است که تصریح کرده‌اند آیه مباهله درباره این افراد نازل شده است؛<ref>نگاه کنید: مرعشى، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶-۷۲.</ref> ازجمله الکَشّاف اثر زَمَخشَری،<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> التفسیر الکبیر اثر [[فخر رازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق. ج۸، ص۲۴۷.</ref> و [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|اَنوارُ التَّنزیل و اَسرارُ التَّأویل]] اثر عبدالله بن عمر بیضاوی.<ref> بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق،‌ ج۲، ص۲۱.</ref>

:::تازمانی که سه مطلب را به خاطر دارم هرگز او را سب نخواهم نمود، که اگر یکی از آن سه مطلب مربوط به من بود، آن را بیش از اینکه شتران سرخ‌مو داشته باشم دوست داشتم. از جمله اینکه: چون آیه مباهله نازل شد رسول خدا(ص) علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را خواند و گفت: {{عربی|اَللهُمَّ هؤلاءِ اَهلُ بَیتی}} یعنی خدایا اینان اهل‌بیت من هستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱/۱۳۵۲، ج۳، ص۲۳۲.</ref>

[[هارون عباسی]] به [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] گفت: شما چگونه می‌گویید ما نسل پیامبریم، در حالی که پیامبر(ص) نسلی ندارد، زیرا نسل صرفاً از طریق فرزند پسر است نه دختر، و شما فرزندان دختر پیامبرید؟ امام کاظم در بخشی از پاسخ، آیه مباهله را تلاوت فرمود، سپس گفت:

:::هیچ کس نگفته است که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] هنگام مباهله با نصاری، به جز علی بن ابی‌طالب و فاطمه و حسن و حسین، شخص دیگری را به همراه آورده است، پس مراد از «فرزندانمان» حسن و حسین، و مراد از «زنانمان» فاطمه، و مراد از «جان‌هایمان» علی بن ابی‌طالب است.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱/۱۳۵۲، ج۳، ص۲۳۰-۲۲۹.</ref>

بر پایه گزارشی که [[شیخ مفید]] نقل کرده است [[مأمون عباسی]] از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] درخواست کرد بزرگ‌ترین فضیلت امام علی(ع) که [[قرآن]] بر آن دلالت دارد را ذکر کند. امام رضا(ع) در پاسخ او آیه مباهله را قرائت کرد.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref> مأمون گفت: خداوند در این آیه فرزندان و زنان را به لفظ جمع آورده است در حالی که پیامبر(ص) فقط دو پسر و تنها دخترش را همراه خود آورده بود، پس دعوت از نفس [جان] نیز در حقیقت، خود پیامبر(ص) است، و در این صورت، فضیلتی برای امام علی(ع) نخواهد بود [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در پاسخ فرمود:

:::آنچه گفتی درست نیست، زیرا دعوت‌کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند، همچنان که امرکننده، به غیر خودش دستور می‌دهد، و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند، همچنان که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) مردی را در مباهله غیر از امام علی(ع) دعوت نکرد، پس ثابت می‌شود که وی، نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref>

== کاربردهای فقهی==

از آیه مباهله برای اثبات برخی از موضوعات فقهی استفاده شده است از جمله:

* مشروعیت مشارکت زنان در امور سیاسی اجتماعی جامعه: این مطلب از واژه نساءنا و حضور [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] در ماجرای مباهله برداشت شده است.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۲)»، ص۴۸-۴۹.</ref> به گفته [[سید عبدالاعلی سبزواری]] مفسر شیعه (درگذشت ۱۴۱۴ق) با اینکه بنای [[قرآن]] بر کنایه و حفظ حرمت زنان است استفاده از واژه نساء در آیه مباهله دلایلی دارد از جمله آنها اشاره به مشارکت زنان در امور بر مربوط به دین است.<ref>سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹-۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته رشید رضا در آیه مباهله به مشارکت زنان با مردان در مبارزه‌های قومی و دینی حکم شده است و این حکم مبنی است بر تساوی زنان و مردان در کارهای عمومی و عادی مگر در اموری مثل جنگ که استثنا شده است.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۲۶۶.</ref>

* مشروعیت مباهله: نویسنده مقاله «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله» با استفاده از آیه مباهله، مشروعیت مباهله در [[اسلام|دین اسلام]] را استنباط کرده است.<ref>الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۳.</ref> او برای اثبات ادعای خود به نمونه‌هایی از سفارش به مباهله یا آموزش چگونگی آن توسط [[چهارده معصوم|معصومان]] استناد کرده است مانند اینکه [[بریر بن خضیر همدانی|بُرَیر بن خُضیر همْدانی]] از اصحاب امام حسین(ع) در روز عاشورا از یزید بن مَعقِل از [[لشکر عمر بن سعد|لشکریان عمر بن سعد]] در [[روز عاشورا]] برای مباهله دعوت کرد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۳۲.</ref> و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] او را از این کار نهی نکرد.<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۱)»، ص۷۶-۷۹.</ref>  

در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] (تألیف قرن ۱۴ش) آمده است که هر چند خطاب دعوت به مباهله در آیه مباهله، مختص پیامبر(ص) است اما دعوت به مباهله، امری مشروع و حکمی عمومی است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۹.</ref>

*مشروعیت دفاع از [[اسلام]] با فداکردن جان و دارایی:<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۲)»، ص۵۲.</ref> به گفته عبدالاعلی سبزواری در [[مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (سبزواری)|تفسیر مواهب الرحمان]] از نکاتی که از آیه مباهله استفاده می‌شود این است که هدف هر انسانی باید احقاق حق و حمایت از آن باشد و این آمادگی را داشته باشد که در این راه جان، مال و خانواده‌اش را فدا کند.<ref>سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹-۱۴۱۰ق، ج۶، ص۸.</ref>