نظام احسن: تفاوت میان نسخه‌ها

نظام احسن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۶

۱۶۵ بایت حذف‌شده ، ۱۸ سپتامبر

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۶٬۰۳۵

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==معرفی و جایگاه==
-نظام احسن را به نیکوترین نظم از میان نظم‌های ممکن برای جهان خلقت تعریف کرده‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref> [[فیلسوف|فیلسوفان]] و [[متکلم|متکلمان]] در مباحث مرتبط با حکمت و عدل الهی با ذکر این اصطلاح به این مسئله اشاره می‌کنند که در میان حالت‌های ممکن برای خلقت، خداوند بهترینِ آن‌ها را آفریده است و آفرینشی بهتر از آن‌چه خلق شده ممکن نیست.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (جهان‏بينى توحيدى)، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۴۳.</ref> احسن بودن نظام به معنای بی‌نقص بودن آن نیست. زیرا از آن جهت که معلول یا مخلوق، ذاتا از علت خود ناقص‌تر است، در هر نظام ممکنی نقص وجود خواهد داشت.<ref>عبودیت، مصباح، خداشناسی، ۱۳۹۹ش، ۲۸۸-۲۹۱.</ref>
+نظام احسن را به نیکوترین نظم از میان نظم‌های ممکن برای جهان خلقت تعریف کرده‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref> [[فیلسوف|فیلسوفان]] و [[متکلم|متکلمان]] در مباحث مرتبط با حکمت و عدل الهی با ذکر این اصطلاح به این مسئله اشاره می‌کنند که در میان حالت‌های ممکن برای خلقت، خداوند بهترینِ آن‌ها را آفریده است و آفرینشی بهتر از آن‌چه خلق شده ممکن نیست.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (جهان‌بینی توحیدی)، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۴۳.</ref> احسن بودن نظام به معنای بی‌نقص بودن آن نیست. زیرا از آن جهت که معلول یا مخلوق، ذاتا از علت خود ناقص‌تر است، در هر نظام ممکنی نقص وجود خواهد داشت.<ref>عبودیت، مصباح، خداشناسی، ۱۳۹۹ش، ۲۸۸-۲۹۱.</ref>
-به گفته [[مرتضی مطهری]] (درگذشت: [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]) متفکر شیعه، [[قرآن|قرآن کریم]] خلقت را بدون ایراد و در کامل‌ترین حالت ممکن معرفی می‌کند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (انسان شناسى قرآن)،  ۱۳۸۴ش، ج‏۲۹، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref> [[آیه ۷ سوره سجده|آیات ۷ سجده]]، [[آیه ۵۰ سوره طه|۵۰ طه]] و [[آیه ۸۸ سوره نمل|۸۸ نمل]] به احسن بودن و بی‌عیب بودن نظام آفرینش اشاره کرده‌اند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (انسان شناسى قرآن)، ۱۳۸۴ش، ج‏۲۹، ص۱۶۰-۱۶۱؛ مصباح یزدی، معارف قرآن، ۱۳۹۱ش، ص۱۵۱.</ref> بر اساس آیات قرآن استدلال‌هایی برای احسن بودن آفرینش ارائه شده است.<ref>مردانی ولندانی، عرضه نظر بوعلی سینا درباره نظام احسن بر آیات و روایات، ۱۳۹۰ش، ص۷۵-۸۶.</ref>
+به گفته [[مرتضی مطهری]] (درگذشت: [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]) متفکر شیعه، [[قرآن|قرآن کریم]] خلقت را بدون ایراد و در کامل‌ترین حالت ممکن معرفی می‌کند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (انسان‌شناسی قرآن)، ۱۳۸۴ش، ج۲۹، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref> [[آیه ۷ سوره سجده|آیات ۷ سجده]]، [[آیه ۵۰ سوره طه|۵۰ طه]] و [[آیه ۸۸ سوره نمل|۸۸ نمل]] به احسن بودن و بی‌عیب بودن نظام آفرینش اشاره کرده‌اند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (انسان‌شناسی قرآن)، ۱۳۸۴ش، ج۲۹، ص۱۶۰-۱۶۱؛ مصباح یزدی، معارف قرآن، ۱۳۹۱ش، ص۱۵۱.</ref> بر اساس آیات قرآن استدلال‌هایی برای احسن بودن آفرینش ارائه شده است.<ref>مردانی ولندانی، عرضه نظر بوعلی سینا درباره نظام احسن بر آیات و روایات، ۱۳۹۰ش، ص۷۵-۸۶.</ref>
-گفته شده در مجامع حدیثی روایات بسیاری وجود دارد که نظام خلقت را به بهترین حالت معرفی می‌کنند.<ref>مردانی ولندانی، عرضه نظر بوعلی سینا درباره نظام احسن بر آیات و روایات، ۱۳۹۰ش، ص۸۶.</ref> برای نمونه [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] بر اساس گزارشی که در [[توحید مفضل (کتاب)|کتاب توحید مفضل]] نقل شده است، نام این جهان را در زبان یونانی قوسموس معرفی می‌کنند. این نام به معنای زینت است و به‌گفته ایشان به این جهت جهان را اینگونه نام‌گذاری کرده‌اند که نشان‌ دهند آن‌چه در این جهان وجود دارد به بهترین و زیباترین صورت آفریده شده است.<ref>مفضل بن عمر، توحید مفضل، نشر داوری، ص۱۷۶.</ref>{{جعبه نقل قول|تاریخ بایگانی||عنوان=[[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]|نقل‌قول=اشياء را از موادّى ازلى يا نمونه‌هايى ابدى نيافريد، بلكه آفريد آنچه آفريد و اندازه‌اش را تعيين كرد و صورتى داد به آنچه داد و آن صورت را به نيكوترين شكل نگاشت .<ref>شریف رضی، نهج‌ البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۲۳۳.</ref>|منبع=<small></small>|تراز=چپ|عرض=۲۴۰px|حاشیه=۵px|اندازه خط=۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#b6faa1|گیومه نقل‌قول=|تراز منبع=راست}}
+گفته شده در مجامع حدیثی روایات بسیاری وجود دارد که نظام خلقت را به بهترین حالت معرفی می‌کنند.<ref>مردانی ولندانی، عرضه نظر بوعلی سینا درباره نظام احسن بر آیات و روایات، ۱۳۹۰ش، ص۸۶.</ref> برای نمونه [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] بر اساس گزارشی که در [[توحید مفضل (کتاب)|کتاب توحید مفضل]] نقل شده است، نام این جهان را در زبان یونانی قوسموس معرفی می‌کنند. این نام به معنای زینت است و به‌گفته ایشان به این جهت جهان را اینگونه نام‌گذاری کرده‌اند که نشان‌ دهند آن‌چه در این جهان وجود دارد به بهترین و زیباترین صورت آفریده شده است.<ref>مفضل بن عمر، توحید مفضل، نشر داوری، ص۱۷۶.</ref>{{جعبه نقل قول|تاریخ بایگانی||عنوان=[[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]|نقل‌قول=اشیاء را از موادّی ازلی یا نمونه‌هایی ابدی نیافرید، بلکه آفرید آنچه آفرید و اندازه‌اش را تعیین کرد و صورتی داد به آنچه داد و آن صورت را به نیکوترین شکل نگاشت.<ref>شریف رضی، نهج‌ البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۲۳۳.</ref>|منبع=<small></small>|تراز=چپ|عرض=۲۴۰px|حاشیه=۵px|اندازه خط=۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#b6faa1|گیومه نقل‌قول=|تراز منبع=راست}}
 ===ملاک احسن بودن نظام===
+یکی از مباحثی که در رابطه با نظام احسن مطرح است، تعیین ملاک و معیاری است که احسن بودن نظام بر پایه آن سنجیده می‌شود.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۱-۱۲.</ref> به گفته برخی از فلاسفه، احسن بودن نظام بر پایه هماهنگی کل سیستم و نظام است و نباید در این میان به مصلحت موجود خاصی مثل انسان نظر داشت.<ref>جوادی آملی، سرچشمه‌ اندیشه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۲۲-۶۲۳.</ref> در مقابل گفته شده است بر اساس آیات و روایات مفسران بر این باورند که انسان همچون بقیه مخلوقات به عنوان جزئی از خلقت نیست و به عنوان غایت خلقت برای سایر مخلوقات معرفی شده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۴.</ref> ملاصدرا فیلسوف شیعه نیز معتقد است که غایت خلقت نه همه انسان‌ها بلکه انسانی خاص فراتر از عالم جسمانی است.<ref>صدرالدین شیرازی، شرح اصول کافی، ۱۳۶۶ش، ج۴، ص۲۶۶.</ref> بر این اساس معیار نظام احسن انسان خواهد بود که همه خلقت در راستای رسیدن او به اهدافش خلق شده‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۷.</ref>
-یکی از مباحثی که در رابطه با نظام احسن مطرح است، تعیین ملاک و معیاری است که احسن بودن نظام بر پایه آن سنجیده می‌شود.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۱-۱۲.</ref> به گفته برخی از فلاسفه، احسن بودن نظام بر پایه هماهنگی کل سیستم و نظام است و نباید در این میان به مصلحت موجود خاصی مثل انسان نظر داشت.<ref>جوادی آملی، سرچشمه اندیشه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۲۲-۶۲۳.</ref> در مقابل گفته شده است بر اساس آیات و روایات مفسران بر این باورند که انسان همچون بقیه مخلوقات به عنوان جزئی از خلقت نیست و به عنوان غایت خلقت برای سایر مخلوقات معرفی شده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۴.</ref> ملاصدرا فیلسوف شیعه نیز معتقد است که غایت خلقت نه همه انسان‌ها بلکه انسانی خاص فراتر از عالم جسمانی است.<ref>صدرالدین شیرازی، شرح اصول کافی، ۱۳۶۶ش، ج۴، ص۲۶۶.</ref> بر این اساس معیار نظام احسن انسان خواهد بود که همه خلقت در راستای رسیدن او به اهدافش خلق شده‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۷.</ref>
 ===تفاوت برهان نظم و نظام احسن===
 {{اصلی|برهان نظم}}
-در تفاوت میان نظام احسن و برهان نظم مواردی بیان شده است. توجه برهان نظم به نظم عالم ماده و شمول نظام احسن به همه هستی، وجود مقدمه تجربی در برهان نظم و امکان استدلال عقلی محض برای نظام احسن، ارائه برهان نظم برای اثبات خدا و مفروض بودن وجود خدا و برخی صفاتش برای نظام احسن، کفایت نظم حداقلی برای برهان نظم و اثبات نظم حداکثری در نظام احسن، ارتباط نظام احسن در پاسخ به مسئله شر و استفاده از برهان نظم برای اصل خداباوری،  اِنّی (سیر از معلول به علت) بودن استدلا‌های برهان نظم و لِمّی (سیر از علت به معلول) ثابت شدن نظام احسن و امکان استفاده از دلیل نقلی برای اثبات نظام احسن بر خلاف برهان نظم از جمله این تفاوت‌ها هستند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۷-۱۹.</ref>
+در تفاوت میان نظام احسن و برهان نظم مواردی بیان شده است. توجه برهان نظم به نظم عالم ماده و شمول نظام احسن به همه هستی، وجود مقدمه تجربی در برهان نظم و امکان استدلال عقلی محض برای نظام احسن، ارائه برهان نظم برای اثبات خدا و مفروض بودن وجود خدا و برخی صفاتش برای نظام احسن، کفایت نظم حداقلی برای برهان نظم و اثبات نظم حداکثری در نظام احسن، ارتباط نظام احسن در پاسخ به مسئله شر و استفاده از برهان نظم برای اصل خداباوری، اِنّی (سیر از معلول به علت) بودن استدلا‌های برهان نظم و لِمّی (سیر از علت به معلول) ثابت شدن نظام احسن و امکان استفاده از دلیل نقلی برای اثبات نظام احسن بر خلاف برهان نظم از جمله این تفاوت‌ها هستند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۱۷-۱۹.</ref>
 ==دیرینه‌شناسی==
 مسئله نظام احسن جایگاه ویژه‌ای در [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[کلام اسلامی]] و همچنین مباحث فلسفی و الهیاتی مغرب زمین دارد.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۵.</ref> [[ابن‌سینا]] (درگذشت: [[سال ۴۲۸ هجری قمری|۴۲۸ق]])، [[شهاب‌الدین سهروردی|شیخ اشراق]] (درگذشت: [[سال ۵۸۷ هجری قمری|۵۸۷ق]]) و [[ملاصدرا]] (درگذشت: [[سال ۱۰۵۰ هجری قمری|۱۰۵۰ق]])‌ از جمله فیلسوفان اسلامی هستند که برای اثبات نظام احسن دست به استدلال‌های مختلفی زده‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۵.</ref> در مباحث متکلمین این بحث در محدوده افعال الهی درباره انسان مطرح شده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۵.</ref> تعبیر متکلمین در این رابطه اصلح بودن افعال الهی است که غالبا به عنوان فروعات بحث رزق مطرح شده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref> آغاز این بحث در مباحث کلامی را از معتزله دانسته‌اند.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref> در کلام امامیه نیز گفته شده بیشترین بحث را در این مسئله [[عبدالرزاق لاهیجی|محقق لاهیجی]] (درگذشت: ۱۰۷۲ق) در دو کتاب [[گوهر مراد (کتاب)|گوهر مراد]] و [[سرمایه ایمان (کتاب)|سرمایه ایمان]] مطرح کرده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref> در تفاسیر نیز به فراخور مطالب و آیات به این بحث اشاره شده است.<ref>پورروستایی، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، ۱۳۹۲ش، ص۶.</ref>
-به گزارش [[ملامهدی نراقی]] (درگذشت: [[سال ۱۲۰۹ هجری قمری|۱۲۰۹ق]]) فیلسوف شیعه، همه اندیشمندان اسلامی اعم از فلاسفه، متکلمین و [[محدث|محدثین]] به احسن بودن نظام آفرینش اذعان دارند. به گفته او در این مسئله تنها [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] (درگذشت: [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]])‌ مخالفت کرده و بر این باور است که می‌توان آفرینشی کامل‌تر از آن‌چه واقع شده وجود داشته باشد. نراقی حرف شافعی در این رابطه را مورد اعتنا نمی‌داند چرا که او در علم الهیات بیگانه و غیر متخصص بوده است.<ref>نراقی، جامع الافكار وناقد الانظار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref>
+به گزارش [[ملامهدی نراقی]] (درگذشت: [[سال ۱۲۰۹ هجری قمری|۱۲۰۹ق]]) فیلسوف شیعه، همه‌ اندیشمندان اسلامی اعم از فلاسفه، متکلمین و [[محدث|محدثین]] به احسن بودن نظام آفرینش اذعان دارند. به گفته او در این مسئله تنها [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] (درگذشت: [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]])‌ مخالفت کرده و بر این باور است که می‌توان آفرینشی کامل‌تر از آن‌چه واقع شده وجود داشته باشد. نراقی حرف شافعی در این رابطه را مورد اعتنا نمی‌داند چرا که او در علم الهیات بیگانه و غیر متخصص بوده است.<ref>نراقی، جامع الافکار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref>
 ==نظام احسن و شرور==
 {{اصلی|مسئله شر}}
-به گفته مرتضی مطهری، مسئله نظام احسن و شرور عالم یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی است که ریشه فلسفه‌هایی همچون [[ثنویت|ثَنَویّت]] (دوگانه دانستن مبدأ خیر و شرّ در عالم)،‌ [[مادی‌انگاری|مادّی‌انگاری]] و بدبینی شده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (عدل الهى)، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> بر اساس این مسئله اگر نظام خلقت بهترین نظام است چرا در عالم شروری دیده می‌شود که اگر وجود نداشتند خلقت کامل‌تری را شاهد بودیم.<ref>نراقی، جامع الافكار وناقد الانظار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref> در رابطه با حل این مسئله و نسبت آن با نظام احسن پاسخ‌هایی توسط متفکران اسلامی ارائه شده است:
+به گفته مرتضی مطهری، مسئله نظام احسن و شرور عالم یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی است که ریشه فلسفه‌هایی همچون [[ثنویت|ثَنَویت]] (دوگانه دانستن مبدأ خیر و شرّ در عالم)،‌ [[مادی‌انگاری|مادّی‌انگاری]] و بدبینی شده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (عدل الهی)، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> بر اساس این مسئله اگر نظام خلقت بهترین نظام است چرا در عالم شروری دیده می‌شود که اگر وجود نداشتند خلقت کامل‌تری را شاهد بودیم.<ref>نراقی، جامع الافکار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref> در رابطه با حل این مسئله و نسبت آن با نظام احسن پاسخ‌هایی توسط متفکران اسلامی ارائه شده است:
-*شرور عدمی هستند و از جهت نداشتن کمالات پیش می‌آیند. بر این اساس هرچه از خداوند صادر شده خیر است و ایجاد شرور در عالم به جهت دارایی‌ها و کمالات مخلوقات نیست بلکه به جهت نبود برخی از کمالات در مخلوقات پیش می‌آید که اموری عَرَضی هستند.<ref>ابن‌سینا، التعلیقات، ۱۴۰۴ق، ص۳۵۵؛ ابن‌سینا، النجاة، ۱۳۷۹ش، ص۵۵۴؛ انراقی، جامع الافكار وناقد الانظار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref>
+*شرور عدمی هستند و از جهت نداشتن کمالات پیش می‌آیند. بر این اساس هرچه از خداوند صادر شده خیر است و ایجاد شرور در عالم به جهت دارایی‌ها و کمالات مخلوقات نیست بلکه به جهت نبود برخی از کمالات در مخلوقات پیش می‌آید که اموری عَرَضی هستند.<ref>ابن‌سینا، التعلیقات، ۱۴۰۴ق، ص۳۵۵؛ ابن‌سینا، النجاة، ۱۳۷۹ش، ص۵۵۴؛ انراقی، جامع الافکار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷.</ref>
-*احسن بودن نظام به این معنا نیست که هریک از اجزاء به صورت جزئی نمی‌تواند کامل‌تر این باشد. بلکه مقصود این است که سیستم کلی و روابط حاکم بر آن بهتر از این ممکن نیست. در نتیجه وجود نقائص و شرور نسبی در مرتبه‌ای از خلقت که دارای محدودیت‌هایی هستند امری طبیعی بوده و ناقض احسن بودن نظام نیست.<ref>ابن‌سینا، النجاة، ۱۳۷۹ش، ص۶۷۳-۶۸۱؛ نراقی، جامع الافكار وناقد الانظار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۹-۱۰؛ عبودیت، مصباح، خداشناسی، ۱۳۹۹ش، ۲۸۸-۲۹۱.</ref>
+*احسن بودن نظام به این معنا نیست که هریک از اجزاء به صورت جزئی نمی‌تواند کامل‌تر این باشد. بلکه مقصود این است که سیستم کلی و روابط حاکم بر آن بهتر از این ممکن نیست. در نتیجه وجود نقائص و شرور نسبی در مرتبه‌ای از خلقت که دارای محدودیت‌هایی هستند امری طبیعی بوده و ناقض احسن بودن نظام نیست.<ref>ابن‌سینا، النجاة، ۱۳۷۹ش، ص۶۷۳-۶۸۱؛ نراقی، جامع الافکار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۹-۱۰؛ عبودیت، مصباح، خداشناسی، ۱۳۹۹ش، ۲۸۸-۲۹۱.</ref>
 ==ادله اثبات نظام احسن==
@@ خط ۴۷: / خط ۴۶: @@
 ===برهان امکان اشرف===
-به گفته [[ملامهدی نراقی]] یکی از استدلال‌هایی که برای نظام احسن ارائه شده براساس [[امکان اشرف|قاعده امکان اشرف]] و [[قاعده الواحد]] است. طبق این استدلال، بدون واسطه یک مخلوق از خداوند صادر شده است و در سلسله علی معلولی نیز هر مخلوقی به وجود آمده کامل‌ترین مخلوق ممکن بوده است. به همین جهت نظام به وجود آمده کاملترین‌ نظام ممکن است. چرا که نمی‌توان در هیچ کجای سلسله موجود کامل مفروضی باشد و آن به وجود نیامده باشد.<ref>نراقی، جامع الافكار وناقد الانظار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷-۸.</ref>
+به گفته [[ملامهدی نراقی]] یکی از استدلال‌هایی که برای نظام احسن ارائه شده براساس [[امکان اشرف|قاعده امکان اشرف]] و [[قاعده الواحد]] است. طبق این استدلال، بدون واسطه یک مخلوق از خداوند صادر شده است و در سلسله علی معلولی نیز هر مخلوقی به وجود آمده کامل‌ترین مخلوق ممکن بوده است. به همین جهت نظام به وجود آمده کاملترین‌ نظام ممکن است. چرا که نمی‌توان در هیچ کجای سلسله موجود کامل مفروضی باشد و آن به وجود نیامده باشد.<ref>نراقی، جامع الافکار، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷-۸.</ref>
 ===برهان نامحدود بودن حق تعالی===
-بر اساس بیان [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) فیلسوف شیعه، احسن بودن نظام به ویژگی‌ها و روابط فاعلی، داخلی و غایی آن‌ها برمی‌گردد. اگر نظام خلقت در بهترین حالت آن نباشد به معنای محدودیت مبدأ آن خواهد بود. در صورتی که خداوند نامحدود است. پس همه ابعاد گوناگون نظام هستی در بهترین حالت متصور آن است.<ref>جوادی آملی، سرچشمه اندیشه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۲۱-۶۲۲.</ref>
+بر اساس بیان [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) فیلسوف شیعه، احسن بودن نظام به ویژگی‌ها و روابط فاعلی، داخلی و غایی آن‌ها برمی‌گردد. اگر نظام خلقت در بهترین حالت آن نباشد به معنای محدودیت مبدأ آن خواهد بود. در صورتی که خداوند نامحدود است. پس همه ابعاد گوناگون نظام هستی در بهترین حالت متصور آن است.<ref>جوادی آملی، سرچشمه‌ اندیشه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۲۱-۶۲۲.</ref>
 ===دلیل اِنّی===
@@ خط ۵۶: / خط ۵۵: @@
 ==نظام احسن در شعر و ادبیات==
-به گفته مرتضی مطهری  علاوه بر متون فلسفی و کلامی و قرآن و حدیث، در شعر و ادبیات نیز مسئله نظام احسن مورد توجه بوده است.<ref>مطهری، يادداشتهاى استاد مطهرى، ۱۳۸۴ش، ج‏۱۵، ص۲۰۹.</ref> برای نمونه اوحد الدین کرمانی (درگذشت: [[سال ۶۳۵ هجری قمری|۶۳۵ق]]) شاعر و عارف چنین سروده است:{{شعر|جز حكم حقى كه حكم را شايد نيست\\حكمى كه ز حكم حق فزون آيد نيست
+به گفته مرتضی مطهری علاوه بر متون فلسفی و کلامی و قرآن و حدیث، در شعر و ادبیات نیز مسئله نظام احسن مورد توجه بوده است.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد مطهری، ۱۳۸۴ش، ج۱۵، ص۲۰۹.</ref> برای نمونه اوحد الدین کرمانی (درگذشت: [[سال ۶۳۵ هجری قمری|۶۳۵ق]]) شاعر و عارف چنین سروده است:{{شعر|جز حکم حقی که حکم را شاید نیست\\حکمی که ز حکم حق فزون آید نیست
-آن چيز كه هست آنچنان مى‌‏بايد\\آن چيز كه آنچنان نمى‌‏بايد نيست<ref>اوحدالدین‌ کرمانی‌، دیوان رباعبات اوحد الدین کرمانی، ۱۳۶۶ش، ص۱۱۵.</ref>}}
+آن چیز که هست آنچنان میباید\\آن چیز که آنچنان نمیباید نیست<ref>اوحدالدین‌ کرمانی‌، دیوان رباعبات اوحد الدین کرمانی، ۱۳۶۶ش، ص۱۱۵.</ref>}}
 [[سعدی|سعدی شیرازی]] (درگذشت: [[سال ۶۹۱ هجری قمری|۶۹۱ق]]) می‌سراید:
-{{شعر|آن كه هفت اقليم عالم را نهاد\\هركسى را هرچه لايق بود داد<ref>سعدی ،کلیات سعدی، ۱۳۲۰ش، ص۲۱۰.</ref>}}
+{{شعر|آن که هفت اقلیم عالم را نهاد\\هرکسی را هرچه لایق بود داد<ref>سعدی،کلیات سعدی، ۱۳۲۰ش، ص۲۱۰.</ref>}}
 [[محتشم کاشانی]] (درگذشت: [[سال ۹۹۶ هجری قمری|۹۹۶ق]]) شاعر شیعه نیز در شعری چنین بیان می‌کند:
-{{شعر| مُقدِّرى كه به گُل نَكهَت و به گِل جان داد\\به هركه هرچه سزا ديد حكمتش آن داد<ref>محتشم کاشانی، دیوان مولانا محتشم کاشانی، کتابفروشی محمودی، ص۱۸۰.</ref>}}
+{{شعر| مُقدِّری که به گُل نَکهَت و به گِل جان داد\\به هرکه هرچه سزا دید حکمتش آن داد<ref>محتشم کاشانی، دیوان مولانا محتشم کاشانی، کتابفروشی محمودی، ص۱۸۰.</ref>}}
 ==پانویس==
 {{پانوشت}}
@@ خط ۷۰: / خط ۶۹: @@
 * نهج‌ البلاغه، قم، هجرت، ۱۴۱۴ق.
 * ابن‌سینا، حسین بن عبدالله و محمد بن محمد خواجه نصیر طوسی، شرح الإشارات و التنبیهات، قم، دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۳ق.
-* ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، التعلیقات، قم، مکتب الإعلام الإسلامي. مرکز النشر، ۱۴۰۴ق.
+* ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، التعلیقات، قم، مکتب الإعلام الإسلامی. مرکز النشر، ۱۴۰۴ق.
 * ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، المبدأ و المعاد، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل، ۱۳۶۳ش.
 * ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ، ۱۳۷۹ش.
-* اوحدالدین‌ کرمانی‌، حامد بن‌ ابی‌‌الفخر، دیوان رباعبات اوحد الدین کرمانی، تهران، انتشارات سروش، ۱۳۶۶ش.
+* اوحدالدین‌ کرمانی‌، حامد بن‌ ابیالفخر، دیوان رباعبات اوحد الدین کرمانی، تهران، انتشارات سروش، ۱۳۶۶ش.
 * پورروستایی، جواد، رهیافتی قرآنی به نظریه نظام احسن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ش.
 * جوادی آملی، عبدالله، سرچشمه اندیشه، قم، اسراء، ۱۳۸۶ش.
-* ربانی گلپایگانی، علی،‌ القواعد الکلامیة، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام، ۱۳۹۲ش.
+* ربانی گلپایگانی، علی،‌ القواعد الکلامیة، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام، ۱۳۹۲ش.
 * سعدی، مصلح الدین، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، چاپخانه بروخیم، ۱۳۲۰ش.
 * صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۳۶۸ش.
-* صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول کافی، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی. موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی، ۱۳۶۶ش.
+* صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول کافی، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۶ش.
 * طباطبایی، سید محمدحسین و غلامرضا فیاضی، نهایة الحکمة، ۱۳۸۶ش
-* عبودیت، عبدالرسول و مجتبی مصباح، خداشناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(ره)، ۱۳۹۹ش.
+* عبودیت، عبدالرسول و مجتبی مصباح، خداشناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌، ۱۳۹۹ش.
 * کمال‌الدین علی، محتشم کاشانی، دیوان مولانا محتشم کاشانی، تصحیح مهرعلی گرگانی، بی‌جا، کتابفروشی محمودی، بی‌تا.
 * مردانی ولندانی، محمدمهدی، عرضه نظر بوعلی سینا درباره نظام احسن بر آیات و روایات، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث گرایش کلام و عقاید، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۹۰ش.
-* مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(ره)، ۱۳۹۱ش.
+* مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌، ۱۳۹۱ش.
-* مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن: خداشناسى، کیهان‌شناسى، انسان‌شناسى، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(ره)، ۱۳۹۱ش.
+* مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن: خداشناسی، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌، ۱۳۹۱ش.
-* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (جهان‏بينى توحيدى)، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
+* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (جهانبینی توحیدی)، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
-* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (عدل الهى)، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
+* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (عدل الهی)، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
-* مطهری، مرتضی، يادداشتهاى استاد مطهرى، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
+* مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
 * مفضل بن عمر، توحید مفضل، قم، نشر داوری، بی‌تا.
-* نراقی، محمد مهدي بن أبي ذر، جامع الافكار وناقد الانظار، تهران، مؤسسة انتشارات حكمت، ۱۴۲۳ق.
+* نراقی، محمد مهدی بن أبی ذر، جامع الافکار و ناقد الانظار، تهران، مؤسسة انتشارات حکمت، ۱۴۲۳ق.
 {{پایان}}