حسن بن موسی خشاب: تفاوت میان نسخه‌ها

حسن بن موسی خشاب (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ مهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۱:۴۶

۵۴۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۶ مهٔ ۲۰۱۴

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Sama

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''حسن‌ بن موسى الخشّاب؛''' راوى [[شيعه|شيعى]] [[قرن دوم]] و [[قرن سوم]].
+'''حسن بن موسی الخشّاب؛''' راوی [[شیعه|شیعی]] [[قرن دوم]] و [[قرن سوم]].
 ==مشخصات==
+کنیه‌اش ابومحمد است و در اسناد روایات غالباً با نام حسن بن موسی<ref>خویی، ج ۵، ص ۱۴۵</ref> و در برخی روایات با لقب خشّاب آمده<ref>خویی، ج ۵، ص ۱۴۶، ج ۲۳، ص ۹۲</ref> که ظاهراً ناظر به شغل چوب‌فروشی خود یا خاندانش است.<ref>سمعانی، ج ۲، ص ۳۶۶</ref>
-كنيه‌اش ابومحمد است و در اسناد روايات غالبا با نام حسن‌بن موسى<ref>خويى، ج 5، ص 145</ref> و در برخى روايات با لقب خشّاب آمده<ref>خویی، ج 5، ص 146، ج 23، ص 92</ref> كه ظاهرا ناظر به شغل چوب‌فروشى خود يا خاندانش است.<ref>سمعانى، ج 2، ص 366</ref>
 ===ولادت===
+از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست؛ اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق بن عَمّار صیرفی، از اصحاب [[امام کاظم]](ع)، صحیح باشد،<ref>طوسی، الاستبصار، ج ۲، ص ۲۱۴</ref> زمان ولادت او را باید دست‌کم نیمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته [[شوشتری]]<ref>ج ۳، ص ۳۸۵</ref> در مواردی حسن بن موسی خشّاب با حسن بن موسی حَنّاط، از یاران [[امام صادق]](ع)، خلط شده است.<ref>طوسی، تهذیب، ج ۲، ص ۳۵۷ ـ ۳۵۸</ref>
-از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب [[امام كاظم]](ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته [[شوشترى]]<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران [[امام صادق]](ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref>
 ==مشایخ==
+با اینکه [[شیخ طوسی|طوسی]]<ref>رجال، ص ۳۹۸</ref> نام او را ذیل نام اصحاب [[امام عسکری|امام حسن عسکری]](ع) آورده اما مستقیماً از آن حضرت روایتی نقل نکرده<ref>رجال، ص ۴۲۰</ref> بلکه عمده روایات وی باواسطه از امام صادق(ع) است.
-با اينكه [[شیخ طوسی|طوسى]]<ref>رجال، ص 398</ref> نام او را ذيل نام اصحاب [[امام عسکری|امام حسن عسكرى]](ع) آورده اما مستقيما از آن حضرت روايتى نقل نكرده<ref>رجال، ص 420</ref> بلكه عمده روايات وى با واسطه از امام صادق(ع) است.
+خشّاب از اصحاب [[امام رضا]](ع) و [[امام جواد]](ع) چون [[احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی|احمدبن محمد بن ابی‌نصر بَزَنطی]]، [[علی بن اسباط|علی بن اَسْباط]]، و [[علی بن حسان|علی بن حَسّان]] واسطی نقل حدیث کرده است.<ref>کلینی، ج ۱، ص ۱۹۲؛ ابن‌بابویه، کتاب من لایحضر، ج ۴، ص ۵۳۱؛ طوسی، تهذیب، ج۱، ص ۲۰۲، ج ۳، ص ۳۷، ۲۴۹، ج ۶، ص ۲۱۴، ۳۰۱؛ خویی، ج ۵، ص ۳۹۲۳۹۳</ref>
-خشّاب از اصحاب [[امام رضا]](ع) و [[امام جواد]](ع) چون [[احمد بن محمد بن ابى‌نصر بزنطى|احمدبن محمدبن ابى‌نصر بَزَنطى]]، [[على‌ بن اسباط|على‌ بن اَسْباط]]، و [[على‌ بن حسان|على‌ بن حَسّان]] واسطى نقل حديث كرده است.<ref>كلينى، ج 1، ص 192؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج1، ص 202، ج 3، ص 37، 249، ج 6، ص 214، 301؛ خويى، ج 5، ص 392ـ393</ref>
-از ديگر مشايخ او غياث‌بن كَلّوب است<ref>طوسى، تهذیب، ج 3، ص 29، ج 6، ص 314؛ طوسی، فهرست، ص355ـ356</ref>كه بيشتر روايات خشّاب از اوست.<ref>خويى، ج 5، ص 391ـ395</ref>
+از دیگر مشایخ او غیاث بن کَلّوب است<ref>طوسی، تهذیب، ج ۳، ص ۲۹، ج ۶، ص ۳۱۴؛ طوسی، فهرست، ص۳۵۵۳۵۶</ref>که بیشتر روایات خشّاب از اوست.<ref>خویی، ج ۵، ص ۳۹۱۳۹۵</ref>
-خشّاب، راوى كتاب غياث نيز ذكر شده است.<ref>نجاشى، ص305؛ طوسى، فهرست، ص356</ref> به‌گفته طوسى<ref>عدة، ج 1، ص 379ـ380</ref> غياث‌ بن كلّوب از اهل سنت است اما اصحاب [[امامیه|اماميه]] به روايت او در صورت عدم روايت معارض از طريق [[شيعه]]، عمل كرده‌اند و خويى<ref>ج 13، ص 235</ref> بر همين مبنا به وثاقت غياث‌بن كلّوب حكم داده است.
+خشّاب، راوی کتاب غیاث نیز ذکر شده است.<ref>نجاشی، ص۳۰۵؛ طوسی، فهرست، ص۳۵۶</ref> به گفته طوسی<ref>عدة، ج ۱، ص ۳۷۹۳۸۰</ref> غیاث بن کلّوب از اهل سنت است اما اصحاب [[امامیه|امامیه]] به روایت او در صورت عدم روایت معارض از طریق [[شیعه]]، عمل کرده‌اند و خویی<ref>ج ۱۳، ص ۲۳۵</ref> بر همین مبنا به وثاقت غیاث بن کلّوب حکم داده است.
-راويان معتبر و محدّثان سرشناسى از خشّاب روايت كرده‌اند،<ref>خويى، ج 5، ص 392ـ395</ref> از جمله محمدبن حسن صفار قمى،<ref>صفّار قمى، ص 31، 78، 337، 527؛  طوسى، تهذیب، ج 5، ص 377، ج 6، ص 162</ref>[[على‌ بن ابراهيم]]<ref>كلينى، ج 1، ص 337، ج 5، ص 470</ref> و [[سعد بن عبداللّه اشعرى]].<ref>ابن‌قولويه، ص 84، 215، 427؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 202، ج 3، ص 200، 324</ref> همچنين حُمَيْدبن زياد روايات زيادى از خشّاب به نقل از حسن‌بن على‌بن يوسف معروف به ابن‌بَقّاح راوى شيعى كه از اصحاب امام صادق(ع) روايت كرده شنيده است.<ref>كلينى، ج 2، ص 87، 114، 467، 621، ج 3، ص 504، ج 5، ص 34، 147، 325، ج 6، ص 297، 300، 539؛  خويى، ج 5، ص 392ـ395، ج 23، ص 343ـ344</ref>
+راویان معتبر و محدّثان سرشناسی از خشّاب روایت کرده‌اند،<ref>خویی، ج ۵، ص ۳۹۲۳۹۵</ref> از جمله محمد بن حسن صفار قمی،<ref>صفّار قمی، ص ۳۱، ۷۸، ۳۳۷، ۵۲۷؛  طوسی، تهذیب، ج ۵، ص ۳۷۷، ج ۶، ص ۱۶۲</ref>[[علی بن ابراهیم]]<ref>کلینی، ج ۱، ص ۳۳۷، ج ۵، ص ۴۷۰</ref> و [[سعد بن عبداللّه اشعری]].<ref>ابن‌قولویه، ص ۸۴، ۲۱۵، ۴۲۷؛ ابن‌بابویه، کتاب من لایحضر، ج ۴، ص ۵۳۱؛ طوسی، تهذیب، ج ۱، ص ۲۰۲، ج ۳، ص ۲۰۰، ۳۲۴</ref> همچنین حمید بن زیاد روایات زیادی از خشّاب به نقل از حسن بن علی بن یوسف معروف به ابن‌بَقّاح راوی شیعی که از اصحاب امام صادق(ع) روایت کرده شنیده است.<ref>کلینی، ج ۲، ص ۸۷، ۱۱۴، ۴۶۷، ۶۲۱، ج ۳، ص ۵۰۴، ج ۵، ص ۳۴، ۱۴۷، ۳۲۵، ج ۶، ص ۲۹۷، ۳۰۰، ۵۳۹؛  خویی، ج ۵، ص ۳۹۲۳۹۵، ج ۲۳، ص ۳۴۳۳۴۴</ref>
 ==اعتبار رجالی==
+رجالیان متقدم حسن بن موسی را توثیق کرده و از وجوه اصحاب شمرده و او را به علم و کثرت حدیث ستوده‌اند.<ref>نجاشی، ص ۴۲؛ ابن‌داوود حلّی، ص ۷۸؛ علامه حلّی، ص ۱۰۴</ref>
-رجاليان متقدم حسن‌ بن موسى را توثيق كرده و از وجوه اصحاب شمرده و او را به علم و كثرت حديث ستوده‌اند.<ref>نجاشى، ص 42؛ ابن‌داوود حلّى، ص 78؛ علامه حلّى، ص 104</ref>
+رجالیان متأخر وی را ممدوح دانسته‌اند<ref>طریحی، ص ۱۰۵؛ اردبیلی، ج ۱، ص ۲۲۷؛ مجلسی، ص۶۰؛ کاظمی، ص ۱۹۳</ref> و جزائری<ref>ج ۳، ص۱۰۰</ref> او را در شمار راویان حَسَن آورده است.<ref>موسوی عاملی، ج ۷، ص ۳۶۰</ref>
+===ادله وثاقت===
-رجاليان متأخر وى را ممدوح دانسته‌اند<ref>طريحى، ص 105؛ اردبيلى، ج 1، ص 227؛ مجلسى، ص60؛ كاظمى، ص 193</ref> و جزائرى<ref>ج 3، ص100</ref> او را در شمار راويان حَسَن آورده است.<ref>موسوى عاملى، ج 7، ص 360</ref>
+[[محمدباقر بهبهانی|محمدباقر بهبهانی]]<ref>ص ۱۵۵</ref> برای وثاقت خشّاب ادله‌ای اقامه کرده است، از جمله: اوصافی که نجاشی برای خشّاب شمرده و به گزارش وی، ابن‌ولید خشّاب را در شمار راویان ضعیفی که محمد بن احمدبن یحیی از آن‌ها روایت می‌کند، قرار نداده است،<ref>مامقانی، ج ۲۱، ص ۸۹۹۰</ref> اعتماد و استناد [[کشی|کشّی]] و شیخش، حمدویه‌بن نصیر، به روایات حسن بن موسی از جمله درباره واقفی بودنِ احمدبن حسن بن اسماعیل میثمی<ref>کشّی، ص ۴۶۸</ref> و حسن بن سَماعه<ref>کشّی، ص ۴۶۹</ref> و روایت مشایخ حدیث قم، نظیر عمران بن موسی و محمد بن حسن صفار، از وی.
-[[محمدباقر بهبهانی|محمدباقر بهبهانى]]<ref>ص 155</ref> براى وثاقت خشّاب ادله‌اى اقامه كرده است، از جمله: اوصافى كه نجاشى براى خشّاب شمرده و به گزارش وى، ابن‌وليد خشّاب را در شمار راويان ضعيفى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت مى‌كند، قرار نداده است،<ref>مامقانى، ج 21، ص 89ـ90</ref> اعتماد و استناد [[کشی|كشّى]] و شيخش، حمدويه‌بن نصير، به روايات حسن‌بن موسى از جمله درباره واقفى بودنِ احمدبن حسن‌بن اسماعيل ميثمى<ref>كشّى، ص 468</ref> و حسن‌بن سَماعه<ref>كشّى، ص 469</ref> و روايت مشايخ حديث قم، نظير عمران‌بن موسى و محمدبن حسن صفار، از وى.
-[[مامقانى]]<ref>ج 21، ص90</ref> نيز باتوجه به قرائن پيش‌ گفته خشّاب را موثق و احاديث او را صحيح يا حَسَن نزديك به صحيح دانسته است.<ref>زنجانى، ص 559؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 55؛ مامقانى، ج 21، ص 92، پانويس</ref>
-شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> دلايل بهبهانى را نقد كرده و نقل قميان از وى را دليل ثقه‌بودن او ندانسته است، زيرا در بين آنان افرادى هستند كه غث‌وسمين را نقل مى‌كنند و محدثان قُمىِ اهل نقد همچون احمدبن محمدبن عيسى اشعرى و ابن‌وليد نيز از آنها روايت نمى‌كنند. همچنين به نظر او استثنا نشدن وى از راويانى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت كرده، حداكثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمى‌كند.<ref>مامقانى، ج 21، ص90ـ91، پانويس محيى‌الدين مامقانى؛خويى، ج 1، ص 74ـ75</ref>
+[[مامقانی]]<ref>ج ۲۱، ص۹۰</ref> نیز با توجه به قرائن پیش گفته خشّاب را موثق و احادیث او را صحیح یا حَسَن نزدیک به صحیح دانسته است.<ref>زنجانی، ص ۵۵۹؛ موحد ابطحی، ج ۲، ص ۵۵؛ مامقانی، ج ۲۱، ص ۹۲، پانویس</ref>
+===نقد وثاقت===
+شوشتری<ref>ج ۳، ص ۳۸۵</ref> دلایل بهبهانی را نقد کرده و نقل قمیان از وی را دلیل ثقه‌ بودن او ندانسته است، زیرا در بین آنان افرادی هستند که غث‌ و سمین را نقل می‌کنند و محدثان قُمیِ اهل نقد همچون احمدبن محمد بن عیسی اشعری و ابن‌ولید نیز از آن‌ها روایت نمی‌کنند. همچنین به نظر او استثنا نشدن وی از راویانی که محمد بن احمدبن یحیی از آن‌ها روایت کرده، حداکثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمی‌کند.<ref>مامقانی، ج ۲۱، ص۹۰۹۱، پانویس محیی‌الدین مامقانی؛خویی، ج ۱، ص ۷۴۷۵</ref>
 ==موضوع روایات خشاب==
+موضوع بیشتر روایات خشّاب، [[فقه|فقهی]]<ref>کلینی، ج ۳، ص ۵۴۲، ج ۵، ص ۱۴۷، ۴۷۰، ج ۶، ص ۲۵۲، ۲۹۷، ۳۰۰، ۳۰۵، ج ۷، ص ۱۷۳؛ طوسی، تهذیب، ج ۱، ص ۱۳۸، ۲۰۲، ۲۳۷۲۳۸، ۳۳۷، ۴۴۴، ج ۲، ص ۵۳۵۴، ۲۹۷، ۳۵۸؛ اردبیلی، ج ۱، ص ۲۲۷۲۲۸؛ خویی، ج ۵، ص ۳۹۱۳۹۵، ج ۲۳، ص ۳۴۳ـ ۳۴۴</ref> یا اعتقادی با مضامینی چون صفات خدا،<ref>کلینی، ج ۱، ص ۱۲۷؛ ابن‌بابویه، التوحید، ص ۳۱۶۳۱۷؛ کشی، ص ۲۷۹۲۸۰</ref> شأن و منزل [[اهل بیت|اهل‌بیت]](ع) و امامان شیعه،<ref>صفّار قمی، ص ۳۱، ۳۷، ۶۰، ۶۵، ۷۷۷۸، ۸۱، ۹۱۹۲، ۹۸، ۱۲۵، ۱۳۸، ۲۲۶، ۳۴۰، ۵۰۰؛ کلینی، ج ۱، ص ۱۸۰، ۱۹۲، ۲۲۱، ۲۷۵</ref> علم امام،<ref>صفّار قمی، ص ۲۳۲۲۳۴، ۲۴۲۲۴۳، ۳۳۷، ۳۴۶۳۴۷، ۴۱۳، ۴۴۰؛ کلینی، ج ۱، ص ۲۲۹؛ ابن‌بابویه، کمال الدین، ج ۲، ص ۴۱۲؛ کشّی ص ۶۱۴</ref> مسئله [[غیبت]]<ref>کلینی، ج ۱، ص ۳۳۷؛ ابن‌بابویه، کمال الدین، ج ۲، ص۳۶۰، ۳۸۲</ref> و ردّ غُلات<ref>کشّی، ص ۲۲۵۲۲۶</ref> است.
-موضوع بيشتر روايات خشّاب، [[فقه|فقهى]]<ref>كلينى، ج 3، ص 542، ج 5، ص 147، 470، ج 6، ص 252، 297، 300، 305، ج 7، ص 173؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 138، 202، 237ـ238، 337، 444، ج 2، ص 53ـ54، 297، 358؛ اردبيلى، ج 1، ص 227ـ228؛ خويى، ج 5، ص 391ـ395، ج 23، ص 343ـ 344</ref> يا اعتقادى با مضامينى چون صفات خدا،<ref>كلينى، ج 1، ص 127؛ ابن‌بابويه، التوحید، ص 316ـ317؛ كشى، ص 279ـ280</ref> شأن و منزل [[اهل بیت|اهل‌بيت]](ع) و امامان شيعه،<ref>صفّار قمى، ص 31، 37، 60، 65، 77ـ78، 81، 91ـ92، 98، 125، 138، 226، 340، 500؛ كلينى، ج 1، ص 180، 192، 221، 275</ref> علم امام،<ref>صفّار قمى، ص 232ـ234، 242ـ243، 337، 346ـ347، 413، 440؛ كلينى، ج 1، ص 229؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص 412؛ كشّى ص 614</ref> مسئله [[غيبت]]<ref>كلينى، ج 1، ص 337؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص360، 382</ref> و ردّ غُلات<ref>كشّى، ص 225ـ226</ref> است.
+وی همچنین روایاتی با مضمون اخلاقی<ref>کلینی، ج ۱، ص ۲۷، ج ۲، ص ۸۷، ۱۱۴، ۴۶۷، ج ۴، ص ۲۲</ref> نقل کرده است.
-وى همچنين رواياتى با مضمون اخلاقى<ref>كلينى، ج 1، ص 27، ج 2، ص 87، 114، 467، ج 4، ص 22</ref> نقل كرده است.
-ابن‌قولويه نيز رواياتى از وى درباره فضل نماز در [[مسجد سهله|مسجد سَهله]]<ref>ص 74ـ76</ref> و ثوابت ذكر و زيارت [[امام حسین|امام حسين]](ع)<ref>ص 212، 215، 286، 427</ref> آورده است.
+ابن‌قولویه نیز روایاتی از وی درباره فضل نماز در [[مسجد سهله|مسجد سَهله]]<ref>ص ۷۴۷۶</ref> و ثوابت ذکر و زیارت [[امام حسین|امام حسین]](ع)<ref>ص ۲۱۲، ۲۱۵، ۲۸۶، ۴۲۷</ref> آورده است.
-به گفته [[نجاشى]]<ref>ص 42</ref> خشّاب دو كتاب به نامهاى كتاب‌الرد على الواقفه و كتاب‌النوادر داشته و كتاب‌الحج و كتاب‌الانبياء نيز به او نسبت داده شده است. نجاشى<ref>ص 42</ref> و طوسى،<ref>فهرست، ص 127</ref> هريك، طريق خود را به كتاب خشّاب ذكر كرده‌اند كه طريق طوسى را ضعيف دانسته‌اند.<ref>خويى، ج 5، ص 145؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref>
+به گفته [[نجاشی]]<ref>ص ۴۲</ref> خشّاب دو کتاب به نام‌های کتاب‌ الرد علی الواقفه و کتاب‌ النوادر داشته و کتاب‌ الحج و کتاب‌ الانبیاء نیز به او نسبت داده شده است. نجاشی<ref>ص ۴۲</ref> و طوسی،<ref>فهرست، ص ۱۲۷</ref> هریک، طریق خود را به کتاب خشّاب ذکر کرده‌اند که طریق طوسی را ضعیف دانسته‌اند.<ref>خویی، ج ۵، ص ۱۴۵؛ موحد ابطحی، ج ۲، ص ۵۶</ref>
-[[موحد ابطحى]]<ref>موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref> احتمال مى‌دهد خشّاب كتابى رجالى نيز داشته باشد، زيرا كشّى نقلهاى فراوانى از وى درباره احوال راويان آورده است.<ref>كشّى،  ص 80، 89ـ90</ref>
+[[موحد ابطحی]]<ref>موحد ابطحی، ج ۲، ص ۵۶</ref> احتمال می‌دهد خشّاب کتابی رجالی نیز داشته باشد، زیرا کشّی نقل‌های فراوانی از وی درباره احوال راویان آورده است.<ref>کشّی،  ص ۸۰، ۸۹۹۰</ref>
@@ خط ۶۸: / خط ۶۲: @@
 *ابن‌قولویه، کامل‌الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.
 *اردبیلی، محمد، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
-*بهبهانی، محمدباقربن محمد اکمل، تعلیقات علی منهج‌المقال، در محمدبن علی استرآبادی، منهج‌المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی (تهران) ۱۳۰۷.
+*بهبهانی، محمدباقربن محمد اکمل، تعلیقات علی منهج‌المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج‌المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی (تهران) ۱۳۰۷.
 *جزائری، عبدالنبی‌بن سعدالدین، حاوی‌الاقوال فی معرفة الرجال، قم ۱۴۱۸.
-*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983؛
+*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
 *زنجانی، موسی‌بن عبداللّه ، کتاب الجامع فی الرجال، (قم) ۱۳۹۴.
-*سمعانی ، الانساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی ، حیدرآباد دکن 1383/ 1963؛
+*سمعانی ، الانساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳؛
-*شوشتری، قاموس الرجال قم، مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ دوم، 1425 ق
+*شوشتری، قاموس الرجال قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۲۵ ق
 *صفّار قمی، محمد، بصائرالدرجات الکبری فی فضائل آل‌محمد (ع)، چاپ محسن کوچه‌باغی تبریزی، تهران ۱۳۶۲ش.
-*طریحی،فخرالدین‌بن محمد ، جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، چاپ محمدکاظم طریحی، تهران (۱۳۷۴).
+*طریحی،فخرالدین‌بن محمد ، جامع المقال فیما یتعلق به احوال الحدیث و الرجال، چاپ محمدکاظم طریحی، تهران (۱۳۷۴).
-*طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، نجف ۱۳۷۵ـ۱۳۷۶/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ش.
+*طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، نجف ۱۳۷۵ـ۱۳۷۶/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ش.
-*طوسی، محمدبن حسن، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
+*طوسی، محمد بن حسن، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
-*طوسی، محمدبن حسن، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
+*طوسی، محمد بن حسن، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
-*طوسی، محمدبن حسن، عدّة‌الاصول و بذیله الحاشیة الخلیلیة، لخلیل‌بن غازی قزوینی، چاپ محمدمهدی نجف، (قم) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
+*طوسی، محمد بن حسن، عدّة‌الاصول و بذیله الحاشیة الخلیلیة، لخلیل‌بن غازی قزوینی، چاپ محمدمهدی نجف، (قم) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
-*طوسی، محمدبن حسن، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماءالمصنفین و اصحاب‌الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
+*طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماءالمصنفین و اصحاب‌الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
 *علامه حلّی، خلاصة‌الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷.
 *کاظمی،محمدامین‌بن محمدعلی ، هدایة المحدثین الی طریقة المحمدین، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۰۵.
-*کشّی، محمدبن عمر ، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
+*کشّی، محمد بن عمر ، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
-*کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکنب الاسلامیه،1388ق.
+*کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکنب الاسلامیه،۱۳۸۸ق.
 *مامقانی، عبدالله، تنقیح‌المقال فی علم الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ.
 *مجلسی، محمدباقربن محمدتقی ، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان‌ستایش، تهران ۱۳۷۸ش.
 *ابطحی، محمدعلی موحد ، تهذیب‌المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی‌العباس احمدبن علی النجاشی، ج۲، نجف ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
-*موسوی عاملی، محمدبن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع‌الاسلام، قم ۱۴۱۰.
+*موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع‌الاسلام، قم ۱۴۱۰.
 *نجاشی، احمدبن علی ، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال‌النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
 {{col-end}}