۵٬۳۴۰
ویرایش
Ali.jafari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
(←اهل بیت در آثار ناصرخسرو: ابرابزار) |
||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
شهرت ناصرخسرو در بین مردم به شعر است. ولی ناصر پیش از آن که شاعر باشد، [[متکلم]] است.<ref>نویسندگان، یاد نامه ناصر خسرو، مقاله شهیدی، افکار و عقاید کلامی ناصر خسرو، ۱۳۹۴ق، ص۳۱۶.</ref> وی به [[اهل بیت (ع)]] ارادت داشت. در آثارش به ویژه در دیوان شعرش این علاقه زیاد دیده میشود. ناصرخسرو در کتاب [[جامع الحکمتین (کتاب)| | شهرت ناصرخسرو در بین مردم به شعر است. ولی ناصر پیش از آن که شاعر باشد، [[متکلم]] است.<ref>نویسندگان، یاد نامه ناصر خسرو، مقاله شهیدی، افکار و عقاید کلامی ناصر خسرو، ۱۳۹۴ق، ص۳۱۶.</ref> وی به [[اهل بیت (ع)]] ارادت داشت. در آثارش به ویژه در دیوان شعرش این علاقه زیاد دیده میشود. ناصرخسرو در کتاب [[جامع الحکمتین (کتاب)| | ||
جامعُ الحِکمَتَین]] که در اواخر عمرش آن را نوشته، به اثبات وجود وصی برای [[پیامبر(ص)]] میپردازد و شرافت هر دو را ذکر میکند و این گونه نتیجه میگیرد: «وصایتی که در [[غدیر خم]] به همگان اعلان شد در فرزندان [[امام علی]] جاری است.»<ref> ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص۱۸۰.</ref> | جامعُ الحِکمَتَین]] که در اواخر عمرش آن را نوشته، به اثبات وجود وصی برای [[پیامبر(ص)]] میپردازد و شرافت هر دو را ذکر میکند و این گونه نتیجه میگیرد: «وصایتی که در [[غدیر خم]] به همگان اعلان شد در فرزندان [[امام علی]] جاری است.»<ref> ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص۱۸۰.</ref> | ||
وی در تفسیر[[حدیث سفینه]] مینویسد:«[[کشتی نوح]] چوب نیست؛ بل [[اهلبیت(ع)]] رسول است و نیز [[طوفان نوح]] آب نیست؛ بل جهل و ضلالت است که هلاک عاصیان است.»<ref>ناصر خسرو، جامع الحکمتین، | وی در تفسیر[[حدیث سفینه]] مینویسد:«[[کشتی نوح]] چوب نیست؛ بل [[اهلبیت(ع)]] رسول است و نیز [[طوفان نوح]] آب نیست؛ بل جهل و ضلالت است که هلاک عاصیان است.»<ref>ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص ۱۸۱</ref> | ||
او در کتاب «وجه دین» که رساله عملی محسوب میشود به اثبات وصایت [[امام علی علیهالسلام| حضرت علی(ع)]] پرداخته و مینویسد:«وصی [[ آدم (پیامبر)|آدم]] مولانا [[شیث]] بود علیهالسلام و وصی [[نوح]] مولانا [[سام پسر نوح|سام]] بود علیهالسلام و وصی [[ابراهیم]] مولانا [[اسماعیل نبی|اسماعیل]] بود علیهالسلام و وصی [[حضرت موسی|موسی]] مولانا [[هارون (پیامبر)|هارون]] بود علیهالسلام و وصی [[عیسی]] مولانا [[شمعون]] بود علیهالسلام و وصی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]] مصطفی [[امام علی|علی المرتضی]] بود علیهالسلام.»<ref>ناصر خسرو، وجه دین، ۱۳۹۷ق، ص۶۴</ref> | او در کتاب «وجه دین» که رساله عملی محسوب میشود به اثبات وصایت [[امام علی علیهالسلام| حضرت علی(ع)]] پرداخته و مینویسد:«وصی [[ آدم (پیامبر)|آدم]] مولانا [[شیث]] بود علیهالسلام و وصی [[نوح]] مولانا [[سام پسر نوح|سام]] بود علیهالسلام و وصی [[ابراهیم]] مولانا [[اسماعیل نبی|اسماعیل]] بود علیهالسلام و وصی [[حضرت موسی|موسی]] مولانا [[هارون (پیامبر)|هارون]] بود علیهالسلام و وصی [[عیسی]] مولانا [[شمعون]] بود علیهالسلام و وصی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]] مصطفی [[امام علی|علی المرتضی]] بود علیهالسلام.»<ref>ناصر خسرو، وجه دین، ۱۳۹۷ق، ص۶۴</ref> | ||
ناصر خسرو در سفرنامه، نام حضرت علی را بارها با ذکر سلام و احترام یاد کرده است. در خوان الاخوان حضرت علی را به همراه اولیا و رسول و امامان، [[واسطه فیض]] دانسته و این گونه میگوید : «اگر کسی بیاین میانجیان توحید جوید معطل است.»<ref>ناصر خسرو، خوانالاخوان،۱۳۳۸ش، | ناصر خسرو در سفرنامه، نام حضرت علی را بارها با ذکر سلام و احترام یاد کرده است. در خوان الاخوان حضرت علی را به همراه اولیا و رسول و امامان، [[واسطه فیض]] دانسته و این گونه میگوید : «اگر کسی بیاین میانجیان توحید جوید معطل است.»<ref>ناصر خسرو، خوانالاخوان،۱۳۳۸ش، ص ۱۲۹.</ref> | ||
ناصر خسرو عشق و علاقه خود به اهل بیت را در دیوان اشعارش بیشتر منعکس ساخته است. توصیف و توضیح صفات، ستایش مردانگی، [[شجاعت]] و دلاوری حضرت علی(ع) در میان اشعار وی زیاد دیده میشود. او دوستی خاندان پیامبر را مایه راهیابی به [[بهشت]] در [[قیامت]] میداند: | ناصر خسرو عشق و علاقه خود به اهل بیت را در دیوان اشعارش بیشتر منعکس ساخته است. توصیف و توضیح صفات، ستایش مردانگی، [[شجاعت]] و دلاوری حضرت علی(ع) در میان اشعار وی زیاد دیده میشود. او دوستی خاندان پیامبر را مایه راهیابی به [[بهشت]] در [[قیامت]] میداند: | ||
{{شعر| | {{شعر جدید | ||
| شاعر = دیوان ناصرخسرو | |||
|چون به حبّ آل زهرا روی شُستی روز حشر\\نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۱</ref> | |||
}} | |||
در دیوان شعر ناصر خسرو این مفاهیم زیاد دیده میشود.<ref>[http://alinameh.com/entry165 تاج علی، مقاله امام علی در آثار ناصر خسرو]</ref> وی اهل بیت را لوای خداوند و ریسمان محکم الهی میداند که تمسک بدان موجب رهایی از چاه جهل است: | |||
در | {{شعر جدید | ||
|اهل عبا یکسره لوای خدایند\\سوی تو، گر دوستدار اهل عبای | |||
حیدر زی ما عصای موسی دورست\\موسی ما را جز او که کرد عصایی؟ | |||
آنچه علی داد در رکوع فزون بود\\زآنکه به عمری بداد حاتم طایی | |||
گر تو جز او را به جای او بنشاندی\\والله والله که بر طریق خطایی | |||
آل رسول خدای، حبل خدایند\\چونش گرفتی، ز چاه جهل برآیی<ref>، قصیده ۴۲</ref> | |||
}} | |||
بیت سوم این قصیده ناظر به [[آیه ولایت]] و بیت پایانی به [[آیه وحدت]]<ref>آیه وحدت؛ سوره آل عمران، آیه ۱۰۳ «و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا؛ همه دست به ریسمان خدا بگیرید و پراکنده نشوید.»</ref> اشاره دارد. | |||
{{شعر| | ناصرخسرو شرط پیروزی بر [[ابلیس]] را اطاعت و دوستی [[اهلبیت(ع)]] میداند: | ||
{{شعر جدید | |||
|یاری ندهد تو را بر این دیو\\جز طاعت و حب آل یاسین | |||
گرد دل خود ز دوستیشان\\بر دیو حصار ساز و پرچین | |||
در باغ شریعت پیمبر\\کس نیست جز آل او دهاقین<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۷۵.</ref> | |||
}} | |||
وی نشان [[شیعه]] را مبارزه برای دین و [[قرآن]] بیان میکند: | وی نشان [[شیعه]] را مبارزه برای دین و [[قرآن]] بیان میکند: | ||
{{شعر | {{شعر جدید | ||
|مبارزان سپاه شریعتیم و قرآن\\از آنکه شیعت حیدر، سوار کراریم<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۵۱.</ref> | |||
}} | |||
این شاعر به جهت همین اعتقادات مورد حمله، [[تهمت]] و آزار قرارمیگیرد. در این باره سروده است: | این شاعر به جهت همین اعتقادات مورد حمله، [[تهمت]] و آزار قرارمیگیرد. در این باره سروده است: | ||
{{شعر | {{شعر جدید | ||
|گر گفتم از رسول، علی خلق را وصیست\\سوی شما سزای مساوی چرا شدم؟ | |||
ورگفتم اهل مدح و ثنا آل مصطفاست\\چون زی شما سزای جفا و هجا شدم | |||
عیبم همی کنند بدانچهام به دوست فخر\\فخرم بدانکه شیعت اهل عبا شدم<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۵۴.</ref> | |||
}} | |||
گویاعلت رفتن ناصر خسرو به دره یمگان همین مدح وثنای [[اهلبیت(ع)]] و بیان دیدگاههای شیعی اوست، که در این رابطه میسراید: | گویاعلت رفتن ناصر خسرو به دره یمگان همین مدح وثنای [[اهلبیت(ع)]] و بیان دیدگاههای شیعی اوست، که در این رابطه میسراید: | ||
{{شعر | {{شعر جدید | ||
|شو سخن گستر ز حیدر گر نیندیشی از آن\\همچو بر من کوه یمگان بر تو بر زندان کنند <ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۵۹.</ref> | |||
}} | |||
=== نهج البلاغه در شعر ناصر خسرو=== | === نهج البلاغه در شعر ناصر خسرو=== | ||
در دیوان این شاعر مضمونها و اندرزهایی دیده میشود که ترجمه و یا برگرفته از سخنان [[امام علی(ع)]] است.<ref>شهیدی، بهره ادبیات از سخنان علی علیهالسلام، ۱۳۶۰ش، ص۲۰۹.</ref> [[سیدجعفر شهیدی]] میگوید: سراسر دیوان ناصر خسرو تا آن جایی که من استقصاء کردهام، بیش از شصت مورد، عیناً گفتار امام علی(ع) را در قالب نظم آورده است.<ref>شهیدی، بهره گیری ادبیات فارسی از نهج البلاغه، ۱۳۶۳ش، ص۱۸۵.</ref> نظیراین بیت که مضمون خطبه اول نهج البلاغه است: | در دیوان این شاعر مضمونها و اندرزهایی دیده میشود که ترجمه و یا برگرفته از سخنان [[امام علی(ع)]] است.<ref>شهیدی، بهره ادبیات از سخنان علی علیهالسلام، ۱۳۶۰ش، ص۲۰۹.</ref> [[سیدجعفر شهیدی]] میگوید: سراسر دیوان ناصر خسرو تا آن جایی که من استقصاء کردهام، بیش از شصت مورد، عیناً گفتار امام علی(ع) را در قالب نظم آورده است.<ref>شهیدی، بهره گیری ادبیات فارسی از نهج البلاغه، ۱۳۶۳ش، ص۱۸۵.</ref> نظیراین بیت که مضمون خطبه اول نهج البلاغه است: | ||
{{شعر | {{شعر جدید | ||
وی در قصیدهای با ردیف علی، خیلی از خصوصیات و ویژگیهای امام علی را به نظم آورده و اعتقاد کامل خود به حضرت علی(ع) را این گونه ابراز میکند: | |خداوندی که در وحدت قدیمست از همه اشیاء\\نهاندر وحدتش کثرت به محدث زین همه تنها<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۳۱</ref> | ||
{{شعر | }} | ||
این قصیده، | وی در قصیدهای با ردیف علی، خیلی از خصوصیات و ویژگیهای امام علی را به نظم آورده و اعتقاد کامل خود به حضرت علی (ع) را این گونه ابراز میکند: | ||
{{شعر جدید | |||
|بهار دل دوستار علی\\همیشه پر است از نگار علی | |||
از امت سزای بزرگی و فخر\\کسی نیست جز دوستدار علی | |||
زیرا کز ابلیس ایمن شدست\\دل شیعت اندر حصار علی | |||
علی از تبار رسول است و نیست\\مگر شیعت حق تبار علی | |||
به صد سال اگر مدح گوید کسی\\نگوید یکی از هزار علی | |||
به مردی و علم به زهد و سخا\\بنازم بدین هر چهارِ علی<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۲۶۳</ref> | |||
}} | |||
این قصیده، مجموعه کاملی از معتقدات ناصرخسروست که بهطور پراکنده درآثارش آمده است. او در واقع ستاینده شجاعت، دلاوری و مردانگی حضرت است. امام علی در شعر او، دلاور عرصه جنگ، یاری گر دین خدا و آراسته به بهترین صفات انسانی است.<ref>محقق، تحلیل اشعار ناصر خسرو، ۱۳۶۸ش، ص۲۶.</ref> | |||
{{شعر|}}{{ | === کربلا در شعر ناصرخسرو === | ||
برخی معتقدند ناصر خسرو بر غنای اشعار حسینی افزوده است.<ref>حجازی، حسینبن علی (ع) در آیینه شعر، ص۶۱–۶۸</ref> او ابیاتی دربارهٔ شهادت [[امام حسین(ع)]] و [[واقعه کربلا]] دارد و از قاتلان او به زشتی یاد میکند و آنان را به سگان مست تشبیه مینماید. | |||
{{شعر جدید | |||
|بی عصا رفتن نیابد چون همی بینی که سگ\\مر غریبان را همی جامه به درد بیعصا | |||
پاره کردهستند جامهٔ دین بر تو بر، لاجرم\\آن سگان مست گشته روز حرب کربلا | |||
آن سگان کز خون فرزندانش میجویند جاه\\روز محشر سوی آن میمون و بیهمتا نیا | |||
آن سگان کهت جان نگردد بیعوار از عیبشان\\تا نشویی تن به آب دوستیِ اهل عبا | |||
تا نشویی تن به آب دوستیِ اهل عبا\\نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۱۱</ref> | |||
}} | |||
در موارددیگر اشاره به «خون حسین» میکند مانند: | |||
{{شعر جدید | |||
|من که ز خون حسین پر غم و دردم\\شاد چگونه کنند خون رزانم | |||
از تو بدین کارها بماندم شاید\\گرچه نشاید همی که از تو بمانم<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۱۶۶</ref> | |||
}} | |||
{{سخ}} | |||
{{شعر جدید | |||
|حاکم در خلوت خوبان به روز\\نیم شبان محتسب اندر شراب | |||
خون حسین آن بچشد در صبوح\\وین بخورد ز اشتر صالح کباب<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۱۹</ref> | |||
}} | |||
وی با اظهار تأسف و اندوه بر شریعت اسلام که بدانجا رسیده است که مسلمانان سر [[امام حسین]] فرزند [[پیامبر]] را به طمع دنیا از تن جدا میکنند: | وی با اظهار تأسف و اندوه بر شریعت اسلام که بدانجا رسیده است که مسلمانان سر [[امام حسین]] فرزند [[پیامبر]] را به طمع دنیا از تن جدا میکنند: | ||
{{شعر | {{شعر جدید | ||
در نهایت ناصرخسرو در | |شاید که بگریند بر آن دین که بدو در\\فرزند نبی را بکشند از قبل زر | ||
ور یار رسول است کشنده پسر او\\پس هیچ مر او را نه عدو بود و نه کافر<ref>دیوان ناصر خسرو، قصیده ۹۸</ref> | |||
{{شعر | }} | ||
در نهایت ناصرخسرو در قصیدهٔ شمارهٔ ۱۹۷ دیوانش، با مطلع | |||
{{شعر جدید | |||
|«از کین بتپرستان در هند و چین و ماچین\\پردرد گشت جانت رخ زرد و روی پر چین» | |||
}}به [[لعن]] قاتلان [[امام حسین(ع)]] پرداخته، میگوید: | |||
{{شعر جدید | |||
|لعنت کنم بر آن بت کز امت محمد\\او بود جاهلان را ز اول بت نخستین | |||
لعنت کنم بر آن بت کز فاطمه فدک را\\بستد به قهر تا شد رنجور و خوار و غمگین | |||
لعنت کنم بر آن بت کو کرد و شیعت او\\حلق حسین تشنه در خون خضاب و رنگین | |||
}} | |||
==آثار== | ==آثار== |