Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۶۱
ویرایش
قرن اول هجری قمری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←شیعیان نامدار در سده اول
(ویکی سازی) |
|||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
شیعیان در قرن اول هجری بیشتر در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل عامل]] زندگی می‌کردند و در اواخر این دوره، حضور [[خاندان اشعری]] در [[قم]] این شهر را به شهری شیعه‌نشین از [[قرن دوم هجری قمری|قرن دوم]] به بعد تبدیل کرد. وضعیت شیعیان در دوره حکومت بنی‌امیه و قدرت گرفتن [[معاویه]]، همراه با دشواری‌های فراوان توصیف شده است که بنابر آنچه [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] آورده است، شیعیان هر جا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پایشان بریده می‌شد، یا اموالشان به غارت می‌رفت و یا زندانی می‌شدند. ایجاد [[فرقه کیسانیه]] پس از شکست قیام توابین و آغاز قیام مختار و نیز زمامداری [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، حاکم عراق در بین سال‌های [[سال ۷۵ قمری|۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ق]]، از دیگر وقایعی است که بر زندگی شیعیان تأثیر گذارد. حجاج بن یوسف با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی به اتهام شیعه بودن می‌کشت و شیعیان نامداری مانند [[کمیل بن زیاد]] و [[قنبر]]، در دوره وی به قتل رسیدند. | شیعیان در قرن اول هجری بیشتر در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل عامل]] زندگی می‌کردند و در اواخر این دوره، حضور [[خاندان اشعری]] در [[قم]] این شهر را به شهری شیعه‌نشین از [[قرن دوم هجری قمری|قرن دوم]] به بعد تبدیل کرد. وضعیت شیعیان در دوره حکومت بنی‌امیه و قدرت گرفتن [[معاویه]]، همراه با دشواری‌های فراوان توصیف شده است که بنابر آنچه [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] آورده است، شیعیان هر جا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پایشان بریده می‌شد، یا اموالشان به غارت می‌رفت و یا زندانی می‌شدند. ایجاد [[فرقه کیسانیه]] پس از شکست قیام توابین و آغاز قیام مختار و نیز زمامداری [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، حاکم عراق در بین سال‌های [[سال ۷۵ قمری|۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ق]]، از دیگر وقایعی است که بر زندگی شیعیان تأثیر گذارد. حجاج بن یوسف با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی به اتهام شیعه بودن می‌کشت و شیعیان نامداری مانند [[کمیل بن زیاد]] و [[قنبر]]، در دوره وی به قتل رسیدند. | ||
== اهمیت و جایگاه== | ==اهمیت و جایگاه== | ||
قرن اول هجری قمری (مطابق با سال‌های ۶۲۲ تا ۷۱۹ میلادی) تأثیرگذارترین دوره تاریخ اسلام است. اهمیت این قرن ناشی از رویدادهایی است که در آینده [[اسلام]] و جهان تأثیر فراوانی گذاشتند. زندگی دینی مسلمانان هم‌چنان تحت تأثیر حوادث قرن اول هجری است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۸ش، ج۲۰، ص۱۲۹. | قرن اول هجری قمری (مطابق با سال‌های ۶۲۲ تا ۷۱۹ میلادی) تأثیرگذارترین دوره تاریخ اسلام است. اهمیت این قرن ناشی از رویدادهایی است که در آینده [[اسلام]] و جهان تأثیر فراوانی گذاشتند. زندگی دینی مسلمانان هم‌چنان تحت تأثیر حوادث قرن اول هجری است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۸ش، ج۲۰، ص۱۲۹. | ||
</ref> | </ref> | ||
=== تثبیت اسلام به عنوان یک قدرت=== | ===تثبیت اسلام به عنوان یک قدرت=== | ||
هجرت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] پیامبر اکرم از [[مکه]] به شهر [[مدینه|یثرب]] و شکل‌گیری حکومتی با نام اسلام <ref>نصیری، تاریخ تحلیلی اسلام، ویراست دوم، ص۱۶۰.</ref> و با فرمان‌روایی پیامبر اسلام،<ref>فیرحی، دولت مدنی پیامبر، ص۳۲.</ref> و پس از آن غلبه اسلام بر [[جزیرة العرب|شبه‌جزیره عربستان]] و پذیرش حاکمیت مدینه از سوی اعراب منطقه، <ref>سلیمانی، تاریخ تحلیلی اسلام، ص۶۵.</ref> حکومت مسلمانان را به عنوان یک رقیب بزرگ در کنار [[ایران]] و روم مطرح کرد. چنانکه آخرین سپاهی که پیامبر تجهیز کرد [[سپاه اسامه]] برای جنگ با روم بود.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۳، ص۶۷۶.</ref> | هجرت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] پیامبر اکرم از [[مکه]] به شهر [[مدینه|یثرب]] و شکل‌گیری حکومتی با نام اسلام <ref>نصیری، تاریخ تحلیلی اسلام، ویراست دوم، ص۱۶۰.</ref> و با فرمان‌روایی پیامبر اسلام،<ref>فیرحی، دولت مدنی پیامبر، ص۳۲.</ref> و پس از آن غلبه اسلام بر [[جزیرة العرب|شبه‌جزیره عربستان]] و پذیرش حاکمیت مدینه از سوی اعراب منطقه، <ref>سلیمانی، تاریخ تحلیلی اسلام، ص۶۵.</ref> حکومت مسلمانان را به عنوان یک رقیب بزرگ در کنار [[ایران]] و روم مطرح کرد. چنانکه آخرین سپاهی که پیامبر تجهیز کرد [[سپاه اسامه]] برای جنگ با روم بود.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۳، ص۶۷۶.</ref> | ||
آغاز دوره [[فتوحات اسلامی]] با فتح [[شام]] و [[عراق عرب]]،<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۵۴-۵۵.</ref> گسترش اسلام به گستره بسیار وسیع‌تری را آسان کرد <ref>حسنی، تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، ج۱، ص۳۶۸ و ۳۷۰.</ref> و در آینده جهان تأثیری غیر قابل انکار گذاشت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۸۸.</ref> | آغاز دوره [[فتوحات اسلامی]] با فتح [[شام]] و [[عراق عرب]]،<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۵۴-۵۵.</ref> گسترش اسلام به گستره بسیار وسیع‌تری را آسان کرد <ref>حسنی، تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، ج۱، ص۳۶۸ و ۳۷۰.</ref> و در آینده جهان تأثیری غیر قابل انکار گذاشت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۸۸.</ref> | ||
=== شکل‌گیری مذاهب اصلی اسلامی=== | ===شکل‌گیری مذاهب اصلی اسلامی=== | ||
پس از درگذشت [[پیامبر اسلام]] در سال [[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]، <ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۳، ص۷۰۳.</ref> توافق چند نفر از [[مهاجران]] و [[انصار]] در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|ماجرای سقیفه]] برای به دست گرفتن [[خلافت]] در مقابل کسانی که معتقد بودند طبق وصیت پیامبر باید [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب]] خلیفه شود،<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۱۶-۳۲.</ref> زمینه‌ساز ایجاد دو مذهب بزرگ اسلامی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، جلد۱، ص۸۷.</ref> | پس از درگذشت [[پیامبر اسلام]] در سال [[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]، <ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۳، ص۷۰۳.</ref> توافق چند نفر از [[مهاجران]] و [[انصار]] در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|ماجرای سقیفه]] برای به دست گرفتن [[خلافت]] در مقابل کسانی که معتقد بودند طبق وصیت پیامبر باید [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب]] خلیفه شود،<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۱۶-۳۲.</ref> زمینه‌ساز ایجاد دو مذهب بزرگ اسلامی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، جلد۱، ص۸۷.</ref> | ||
[[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن خلیفه سوم]] در سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]]، اختلافی جدی بین مسلمانان ایجاد کرد و آن‌ها را به دو گروه علوی و عثمانی تفکیک کرد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۱۹.</ref> [[بیعت]] مردم مدینه با امام علی(ع) پس از [[عثمان بن عفان|عثمان]] و عدم تمکین سرزمین [[شام]] به سرکردگی [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و برخی از اختلافات دیگر به وقوع سه جنگ داخلی بین مسلمانان ختم شد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> و در این بین [[ماجرای حکمیت]] به شکل‌گیری [[خوارج|فرقه خوارج]] انجامید.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱؛ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | [[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن خلیفه سوم]] در سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]]، اختلافی جدی بین مسلمانان ایجاد کرد و آن‌ها را به دو گروه علوی و عثمانی تفکیک کرد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۱۹.</ref> [[بیعت]] مردم مدینه با امام علی(ع) پس از [[عثمان بن عفان|عثمان]] و عدم تمکین سرزمین [[شام]] به سرکردگی [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و برخی از اختلافات دیگر به وقوع سه جنگ داخلی بین مسلمانان ختم شد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> و در این بین [[ماجرای حکمیت]] به شکل‌گیری [[خوارج|فرقه خوارج]] انجامید.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱؛ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | ||
=== حاکمیت بنی‌امیه و حوادث خونبار پس از آن=== | ===حاکمیت بنی‌امیه و حوادث خونبار پس از آن=== | ||
نزاع‌ها بین [[کوفه]] و شام که از زمان [[خلافت امام علی(ع)]] شروع شده بود تا خلافت امام حسن(ع) ادامه پیدا کرد<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۶۱-۱۶۲.</ref> و باعث پذیرش قرارداد [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح]] از سوی [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و واگذاری خلافت به معاویه شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۵، ص۴۶۶-۴۶۹.</ref> با خلافت او، [[خلافت بنی‌امیه|حاکمیت بنی‌امیه]] از سال [[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰ق]] تا حدود یک قرن بعد ادامه پیدا کرد.<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۲.</ref> وقایع و جنایت‌های خونباری مثل [[واقعه کربلا]] و کشته شدن [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، [[قیام توابین]]، [[قیام مختار]]، [[واقعه حره]] و مانند آن در دوران بنی‌امیه به شدت جامعه اسلامی و به خصوص [[شیعه|شیعیان]] را تحت تأثیر قرار داد و زمینه را برای [[بنی‌عباس|حکومت عباسیان]] آماده کرد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۵۰.</ref> | نزاع‌ها بین [[کوفه]] و شام که از زمان [[خلافت امام علی(ع)]] شروع شده بود تا خلافت امام حسن(ع) ادامه پیدا کرد<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۶۱-۱۶۲.</ref> و باعث پذیرش قرارداد [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح]] از سوی [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و واگذاری خلافت به معاویه شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۵، ص۴۶۶-۴۶۹.</ref> با خلافت او، [[خلافت بنی‌امیه|حاکمیت بنی‌امیه]] از سال [[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰ق]] تا حدود یک قرن بعد ادامه پیدا کرد.<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۲.</ref> وقایع و جنایت‌های خونباری مثل [[واقعه کربلا]] و کشته شدن [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، [[قیام توابین]]، [[قیام مختار]]، [[واقعه حره]] و مانند آن در دوران بنی‌امیه به شدت جامعه اسلامی و به خصوص [[شیعه|شیعیان]] را تحت تأثیر قرار داد و زمینه را برای [[بنی‌عباس|حکومت عباسیان]] آماده کرد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۵۰.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
==مهمترین رویدادها== | ==مهمترین رویدادها== | ||
{{گاه‌شمار رویدادهای قرن اول هجری قمری}} | {{گاه‌شمار رویدادهای قرن اول هجری قمری}} | ||
=== واقعه سقیفه و انتخاب خلیفه === | ===واقعه سقیفه و انتخاب خلیفه=== | ||
[[واقعه سقیفه بنی‌ساعده]] پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] یکی از مهمترین اتفاقات قرن اول هجری است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۴۱.</ref> در این واقعه که بلافاصله پس از درگذشت رسول خدا(ص) اتفاق افتاد، تنی چند از [[مهاجرین|صحابه مهاجر]] و تعدادی از [[انصار|صحابه انصار]] در محلی به نام [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] به عنوان خلیفه پس از پیامبر بیعت کردند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۴.</ref> در حالی که عدّه‌ای از مردم و خاندان پیامبر(ص) و امام علی(ع) در منزل پیامبر بودند و آماده تکفین و تدفین ایشان می‌شدند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۳۱.</ref> این انتخاب که با مخالفت تعداد زیادی از صحابه روبه‌رو شد و به درگیری‌هایی در مدینه منتهی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۶-۸۷.</ref> برخی از تحلیل‌گران این اختلاف را زمینه‌ساز شکل‌گیری دو مذهب بزرگ [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] دانسته‌اند.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۷۹-۸۰.</ref> | [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده]] پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] یکی از مهمترین اتفاقات قرن اول هجری است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۴۱.</ref> در این واقعه که بلافاصله پس از درگذشت رسول خدا(ص) اتفاق افتاد، تنی چند از [[مهاجرین|صحابه مهاجر]] و تعدادی از [[انصار|صحابه انصار]] در محلی به نام [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] به عنوان خلیفه پس از پیامبر بیعت کردند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۴.</ref> در حالی که عدّه‌ای از مردم و خاندان پیامبر(ص) و امام علی(ع) در منزل پیامبر بودند و آماده تکفین و تدفین ایشان می‌شدند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۳۱.</ref> این انتخاب که با مخالفت تعداد زیادی از صحابه روبه‌رو شد و به درگیری‌هایی در مدینه منتهی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۶-۸۷.</ref> برخی از تحلیل‌گران این اختلاف را زمینه‌ساز شکل‌گیری دو مذهب بزرگ [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] دانسته‌اند.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۷۹-۸۰.</ref> | ||
در این درگیری‌ها افرادی از سوی خلیفه به [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|خانه علی و فاطمه حمله کردند]] و فاطمه در این درگیری‌ها دچار آسیب‌های جسمی و نیز [[سقط جنین]] شد.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۵۴-۲۱۷.</ref> [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه]] در این روزها یکی از موضوعات اختلافی در طول تاریخ دو مذهب شیعه و سنی باقی مانده است.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۴.</ref> | در این درگیری‌ها افرادی از سوی خلیفه به [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|خانه علی و فاطمه حمله کردند]] و فاطمه در این درگیری‌ها دچار آسیب‌های جسمی و نیز [[سقط جنین]] شد.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۵۴-۲۱۷.</ref> [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه]] در این روزها یکی از موضوعات اختلافی در طول تاریخ دو مذهب شیعه و سنی باقی مانده است.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۴.</ref> | ||
=== آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | ===آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | ||
[[فتوحات اسلامی|فتوحات]] به عنوان یکی از عوامل گسترش اسلام به سرزمین‌های دیگر از دهه دوم قرن اول هجری و با فتح [[شام]] و [[عراق عرب]] در [[سال ۱۳ هجری قمری|سال ۱۳]] یا [[سال ۱۴ هجری قمری|۱۴ق]]<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۳.</ref> آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۱.</ref> فتح ایران <ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۲۲.</ref> تا فتح [[ماوراء النهر]] و [[خراسان بزرگ]] و نزدیکی‌های [[چین]] پیش رفت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۰.</ref> فتح اروپا نیز با فتح [[مصر]] در سال‌های ۲۰ و ۲۱ آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۴.</ref> حمله به [[اسپانیا]]ی امروزی در سال ۷۸ آغاز شد<ref>ارسلان، تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا،چاپ هفتم، ص۷۴.</ref> و این سرزمین در [[سال ۹۳ هجری قمری|سال ۹۳]] فتح شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۶.</ref> و کم‌کم به روم شرقی کشیده شد هر چند نتوانستند به طور کامل روم شرقی را شکست دهند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۷.</ref> | [[فتوحات اسلامی|فتوحات]] به عنوان یکی از عوامل گسترش اسلام به سرزمین‌های دیگر از دهه دوم قرن اول هجری و با فتح [[شام]] و [[عراق عرب]] در [[سال ۱۳ هجری قمری|سال ۱۳]] یا [[سال ۱۴ هجری قمری|۱۴ق]]<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۳.</ref> آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۱.</ref> فتح ایران <ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۲۲.</ref> تا فتح [[ماوراء النهر]] و [[خراسان بزرگ]] و نزدیکی‌های [[چین]] پیش رفت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۰.</ref> فتح اروپا نیز با فتح [[مصر]] در سال‌های ۲۰ و ۲۱ آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۴.</ref> حمله به [[اسپانیا]]ی امروزی در سال ۷۸ آغاز شد<ref>ارسلان، تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا،چاپ هفتم، ص۷۴.</ref> و این سرزمین در [[سال ۹۳ هجری قمری|سال ۹۳]] فتح شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۶.</ref> و کم‌کم به روم شرقی کشیده شد هر چند نتوانستند به طور کامل روم شرقی را شکست دهند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۷.</ref> | ||
=== کشته شدن خلیفه سوم، خلافت امام علی و جنگ‌های داخلی === | ===کشته شدن خلیفه سوم، خلافت امام علی و جنگ‌های داخلی=== | ||
[[ماجرای قتل عثمان|قتل عثمان]] خلیفه سوم در [[سال ۳۵ هجری قمری|سال ۳۵ قمری]] که در پی یک شورش داخلی رخ داد زمینه‌ساز اختلافات مهم بین بسیاری مسلمانان و شکل‌گیری دو گروه عثمانی و علوی شد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۱۹۷.</ref> | [[ماجرای قتل عثمان|قتل عثمان]] خلیفه سوم در [[سال ۳۵ هجری قمری|سال ۳۵ قمری]] که در پی یک شورش داخلی رخ داد زمینه‌ساز اختلافات مهم بین بسیاری مسلمانان و شکل‌گیری دو گروه عثمانی و علوی شد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۱۹۷.</ref> | ||
پس از کشته شدن [[خلیفه سوم]] مردم مدینه با [[امام علی(ع)]] به عنوان خلیفه بیعت کردند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۲۱.</ref> مخالفان داخلی حکومت امام علی(ع) [[جنگ جمل]] را به راه انداختند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۰۸.</ref> جنگ جمل باعث انتفال امام علی از مدینه به کوفه و تمرکز حکومت اسلامی در کوفه شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۲۵.</ref> پس از مدتی [[معاویه بن ابی‌سفیان|معاویه]] حاکم شام که از خاندان [[بنی‌امیه]] و با عثمان از یک قبیله بود<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ص۲۶۱.</ref> با سپاهی از شام راهی عراق شد و [[جنگ صفین]] به راه افتاد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> مهمترین شعار جنگ صفین خون‌خواهی عثمان خلیفه مقتول بود.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> طولانی شدن جنگ صفین باعث رخداد [[ماجرای حکمیت]] و سپس انشعاب [[خوارج]] از سپاه امام علی(ع) شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۷.</ref> خوارج بعد از مدت کوتاهی سومین جنگ داخلی را ایجاد کردند که به [[جنگ نهروان]] معروف شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱.</ref> و خود به مرور به یک فرقه در جهان اسلام تبدیل شدند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | پس از کشته شدن [[خلیفه سوم]] مردم مدینه با [[امام علی(ع)]] به عنوان خلیفه بیعت کردند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۲۱.</ref> مخالفان داخلی حکومت امام علی(ع) [[جنگ جمل]] را به راه انداختند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۰۸.</ref> جنگ جمل باعث انتفال امام علی از مدینه به کوفه و تمرکز حکومت اسلامی در کوفه شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۲۵.</ref> پس از مدتی [[معاویه بن ابی‌سفیان|معاویه]] حاکم شام که از خاندان [[بنی‌امیه]] و با عثمان از یک قبیله بود<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ص۲۶۱.</ref> با سپاهی از شام راهی عراق شد و [[جنگ صفین]] به راه افتاد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> مهمترین شعار جنگ صفین خون‌خواهی عثمان خلیفه مقتول بود.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> طولانی شدن جنگ صفین باعث رخداد [[ماجرای حکمیت]] و سپس انشعاب [[خوارج]] از سپاه امام علی(ع) شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۷.</ref> خوارج بعد از مدت کوتاهی سومین جنگ داخلی را ایجاد کردند که به [[جنگ نهروان]] معروف شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱.</ref> و خود به مرور به یک فرقه در جهان اسلام تبدیل شدند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | ||
=== قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه === | ===قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه=== | ||
در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال چهلم]] از این قرن امام علی(ع) [[شب ضربت‌خوردن|شب نوزدهم رمضان]] به دست [[ابن ملجم مرادی |یکی از بازماندگان]] [[جنگ نهروان]] در [[مسجد کوفه]] [[ترور]] شد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۵-۲۸.</ref>و در [[۲۱ رمضان]] به [[شهادت]] رسید و مردم با حسن مجتبی فرزند ارشد او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۹.</ref> معاویه که سردمدار [[جنگ صفین]] بود خلافت [[امام حسن(ع)]] را نپذیرفت و وارد جنگ با امام حسن(ع) شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۰.</ref> به علت ضعف‌های سپاهیان عراق و خیانت‌های فرماندهان، امام حسن(ع) مجبور به پذیرش [[صلح امام حسن علیه السلام|قرارداد صلح]] با [[معاویه]] و پذیرش خلافت او شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۴.</ref> قرارداد صلح مرکزیت خلافت را به [[شام]] منتقل کرد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۴۰۵.</ref> [[خلافت بنی‌امیه|خلافت امویان]] و [[بنی‌مروان|مروانیان]] تا سال ۱۳۲ قمری ادامه یافت.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۲۳۳.</ref> | در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال چهلم]] از این قرن امام علی(ع) [[شب ضربت‌خوردن|شب نوزدهم رمضان]] به دست [[ابن ملجم مرادی |یکی از بازماندگان]] [[جنگ نهروان]] در [[مسجد کوفه]] [[ترور]] شد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۵-۲۸.</ref>و در [[۲۱ رمضان]] به [[شهادت]] رسید و مردم با حسن مجتبی فرزند ارشد او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۹.</ref> معاویه که سردمدار [[جنگ صفین]] بود خلافت [[امام حسن(ع)]] را نپذیرفت و وارد جنگ با امام حسن(ع) شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۰.</ref> به علت ضعف‌های سپاهیان عراق و خیانت‌های فرماندهان، امام حسن(ع) مجبور به پذیرش [[صلح امام حسن علیه السلام|قرارداد صلح]] با [[معاویه]] و پذیرش خلافت او شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۴.</ref> قرارداد صلح مرکزیت خلافت را به [[شام]] منتقل کرد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۴۰۵.</ref> [[خلافت بنی‌امیه|خلافت امویان]] و [[بنی‌مروان|مروانیان]] تا سال ۱۳۲ قمری ادامه یافت.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۲۳۳.</ref> | ||
=== واقعه عاشورا و پیامدهای آن=== | ===واقعه عاشورا و پیامدهای آن=== | ||
[[واقعه کربلا|واقعه عاشورای سال ۶۱ق]] و کشته‌شدن امام حسین(ع) و یاران کم‌تعدادش در این روز، از منظر شیعی یکی مهمترین حوادث تاریخ است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> معاویه در [[سال ۶۰ هجری قمری|سال ۶۰ قمری]] درگذشت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۶، ص۴۶.</ref> و فرزندش یزید تلاش کرد تا از مسلمانان برای خلافت خود بیعت بگیرد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۳.</ref> برخی از نامداران جامعه مسلمان از جمله [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی]] و [[عبدالله بن زبیر]] خلافت یزید را نپذیرفتند. عبدالله بن زبیر به مکه رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۸.</ref> و آن شهر را مرکز خلافت خود قرار داد. خاندان زبیر تا [[سال ۷۳ هجری قمری|سال ۷۳ قمری]] بخش‌هایی از جهان اسلام را تحت حکومت خود داشتند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۱۹۲.</ref> | [[واقعه کربلا|واقعه عاشورای سال ۶۱ق]] و کشته‌شدن امام حسین(ع) و یاران کم‌تعدادش در این روز، از منظر شیعی یکی مهمترین حوادث تاریخ است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> معاویه در [[سال ۶۰ هجری قمری|سال ۶۰ قمری]] درگذشت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۶، ص۴۶.</ref> و فرزندش یزید تلاش کرد تا از مسلمانان برای خلافت خود بیعت بگیرد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۳.</ref> برخی از نامداران جامعه مسلمان از جمله [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی]] و [[عبدالله بن زبیر]] خلافت یزید را نپذیرفتند. عبدالله بن زبیر به مکه رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۸.</ref> و آن شهر را مرکز خلافت خود قرار داد. خاندان زبیر تا [[سال ۷۳ هجری قمری|سال ۷۳ قمری]] بخش‌هایی از جهان اسلام را تحت حکومت خود داشتند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۱۹۲.</ref> | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
====قیام توابین==== | ====قیام توابین==== | ||
[[قیام توابین]] در [[سال ۶۵ قمری]] و به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] و با همراهی شیعیانی برپا شد که از [[واقعه کربلا]] جا مانده بودند و خود را در این باره گناه‌کار می‌دانستند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> توابین با سپاه [[عبیدالله بن زیاد]] جنگیدند و پس از چهار روز درگیری بسیاری از ایشان کشته شدند، و گروه کمی به فرماندهی [[رفاعة بن شداد بجلی|رفاعه بن شداد]] زنده مانده و به قبایل خود بازگشتند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref> گفته شده یکی از علل شکست این حرکت عدم همراهی [[مختار]] با آن بوده است.<ref>رک: معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۳۱-۴۳۹.</ref> حرکت توابین نقش مهمی در استقلال شیعیان و هویت‌یابی شیعیان داشت.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۷۳.</ref> | [[قیام توابین]] در [[سال ۶۵ قمری]] و به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] و با همراهی شیعیانی برپا شد که از [[واقعه کربلا]] جا مانده بودند و خود را در این باره گناه‌کار می‌دانستند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> توابین با سپاه [[عبیدالله بن زیاد]] جنگیدند و پس از چهار روز درگیری بسیاری از ایشان کشته شدند، و گروه کمی به فرماندهی [[رفاعة بن شداد بجلی|رفاعه بن شداد]] زنده مانده و به قبایل خود بازگشتند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref> گفته شده یکی از علل شکست این حرکت عدم همراهی [[مختار]] با آن بوده است.<ref>رک: معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۳۱-۴۳۹.</ref> حرکت توابین نقش مهمی در استقلال شیعیان و هویت‌یابی شیعیان داشت.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۷۳.</ref> | ||
==== قیام مختار==== | ====قیام مختار==== | ||
[[مختار بن ابی عبید ثقفی|مختار ثقفی]] نیز در [[سال ۶۶ قمری]] گروه زیادی از خونخواهان [[حسین بن علی(ع)]] را با خود همراه کرد<ref>معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات رضی، ص۴۵۸.</ref> و موفق شد با شکست [[عبیدالله بن زیاد]] و کشتن او و نیز کشتن گروه زیادی از عاملان [[واقعه عاشورا]]،<ref>معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات رضی، ص۴۶۱.</ref> حکومتی کوتاه مدت در [[کوفه]] بنا کند.<ref>الموسوی، الشیعة فی التاریخ، مکتبة مدبولی، ص۳۲۱.</ref> مختار در [[سال ۶۷ قمری]] به دست [[مصعب بن زبیر]] شکست خورد، خودش کشته شد و مصعب هزاران نفر از همراهان مختار را نیز سر برید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الأسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۱۹.</ref> | [[مختار بن ابی عبید ثقفی|مختار ثقفی]] نیز در [[سال ۶۶ قمری]] گروه زیادی از خونخواهان [[حسین بن علی(ع)]] را با خود همراه کرد<ref>معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات رضی، ص۴۵۸.</ref> و موفق شد با شکست [[عبیدالله بن زیاد]] و کشتن او و نیز کشتن گروه زیادی از عاملان [[واقعه عاشورا]]،<ref>معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات رضی، ص۴۶۱.</ref> حکومتی کوتاه مدت در [[کوفه]] بنا کند.<ref>الموسوی، الشیعة فی التاریخ، مکتبة مدبولی، ص۳۲۱.</ref> مختار در [[سال ۶۷ قمری]] به دست [[مصعب بن زبیر]] شکست خورد، خودش کشته شد و مصعب هزاران نفر از همراهان مختار را نیز سر برید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الأسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۱۹.</ref> | ||
== خلفای حاکم== | ==خلفای حاکم== | ||
در قرن اول هجری قمری، نخستین حاکم مسلمانان رسول خدا(ع) بود که از زمان ورود به مدینه تا پایان زمان حیات در ماه صفر سال یازدهم هجری قمری حاکم بود. پس از درگذشت پیامبر، گروهی از مسلمانان در [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] بیعت کردند. حاکمان مسلمان در قرن اول هجری عبارتند از: | در قرن اول هجری قمری، نخستین حاکم مسلمانان رسول خدا(ع) بود که از زمان ورود به مدینه تا پایان زمان حیات در ماه صفر سال یازدهم هجری قمری حاکم بود. پس از درگذشت پیامبر، گروهی از مسلمانان در [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] بیعت کردند. حاکمان مسلمان در قرن اول هجری عبارتند از: | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== امامان شیعه در قرن اول هجری == | ==امامان شیعه در قرن اول هجری== | ||
سلسله امامت شیعیان از [[سال ۱۱ هجری قمری]] و بعد از رحلت پیامبر اسلام شروع می‌شود. ۹۰ سال از دوره ۲۵۰ ساله حضور امامان شیعه در قرن اول هجری است. پنج نفر از امامان شیعه در این سده امامت کرده‌اند. امام علی(ع)(م ۴۰ق) امام حسن مجتبی(ع)(م ۵۰ق)، امام حسین(ع) (م ۶۱ق)، امام علی بن حسین(ع) (م ۹۵ق) و امام باقر(ع) (م ۱۱۴ق) که پنج سال اول دوره امامتش در قرن اول بوده است.<ref>رک: الموسوی، الشیعة فی التاریخ، مکتبة مدبولی، ص۳۲۸.</ref> | سلسله امامت شیعیان از [[سال ۱۱ هجری قمری]] و بعد از رحلت پیامبر اسلام شروع می‌شود. ۹۰ سال از دوره ۲۵۰ ساله حضور امامان شیعه در قرن اول هجری است. پنج نفر از امامان شیعه در این سده امامت کرده‌اند. امام علی(ع)(م ۴۰ق) امام حسن مجتبی(ع)(م ۵۰ق)، امام حسین(ع) (م ۶۱ق)، امام علی بن حسین(ع) (م ۹۵ق) و امام باقر(ع) (م ۱۱۴ق) که پنج سال اول دوره امامتش در قرن اول بوده است.<ref>رک: الموسوی، الشیعة فی التاریخ، مکتبة مدبولی، ص۳۲۸.</ref> | ||
=== برکناری از حاکمیت سیاسی=== | ===برکناری از حاکمیت سیاسی=== | ||
در طول قرن اول هجری فقط دو امام اول شیعه کمی بیش از ۵ سال قدرت سیاسی و خلافت را در اختیار داشتند. (از ذی الحجه سال ۳۵ تا [[ربیع الاول]] یا [[ربیع الاخر]] [[سال ۴۱ق]]). پیش از آن امام علی(ع) [[سکوت ۲۵ ساله|بیست و پنج سال نخست]] از دوران امامت خود را به دور از خلافت گذراند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> او در این دوران که با خلافت [[خلفای سه‌گانه]] همراه است گاه به آن‌ها مشورت می‌داد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۵.</ref> ولی در امور حکومتی دخالتی نداشت. یکبار در [[سال ۲۳ قمری|سال ۲۳ق]] در [[شورای شش‌نفره]] آمادگی خود برای خلافت را اعلام کرد و چون عمل به سنت دو خلیفه پیشین را به عنوان شرط خلافت نپذیرفت، رقیبش عثمان خلیفه شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۷-۹۸.</ref> ولی بعد از [[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن عثمان]] در [[سال ۳۵ قمری|سال ۳۵ق]]، با [[بیعت]] گسترده مردم به خلافت رسید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۱.</ref> او تا [[سال ۴۰ قمری|سال ۴۰]] خلافت کرد و در [[رمضان]] همان سال در [[مسجد کوفه]] به [[شهادت]] رسید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۵، ص۴۳۱.</ref> | در طول قرن اول هجری فقط دو امام اول شیعه کمی بیش از ۵ سال قدرت سیاسی و خلافت را در اختیار داشتند. (از ذی الحجه سال ۳۵ تا [[ربیع الاول]] یا [[ربیع الاخر]] [[سال ۴۱ق]]). پیش از آن امام علی(ع) [[سکوت ۲۵ ساله|بیست و پنج سال نخست]] از دوران امامت خود را به دور از خلافت گذراند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> او در این دوران که با خلافت [[خلفای سه‌گانه]] همراه است گاه به آن‌ها مشورت می‌داد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۵.</ref> ولی در امور حکومتی دخالتی نداشت. یکبار در [[سال ۲۳ قمری|سال ۲۳ق]] در [[شورای شش‌نفره]] آمادگی خود برای خلافت را اعلام کرد و چون عمل به سنت دو خلیفه پیشین را به عنوان شرط خلافت نپذیرفت، رقیبش عثمان خلیفه شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۷-۹۸.</ref> ولی بعد از [[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن عثمان]] در [[سال ۳۵ قمری|سال ۳۵ق]]، با [[بیعت]] گسترده مردم به خلافت رسید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۱.</ref> او تا [[سال ۴۰ قمری|سال ۴۰]] خلافت کرد و در [[رمضان]] همان سال در [[مسجد کوفه]] به [[شهادت]] رسید.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۵، ص۴۳۱.</ref> | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
دو امام بعدی ([[امام سجاد(ع)]] و [[امام باقر(ع)]]) نیز در این قرن زندگی می‌کردند.امام چهارم تا [[سال ۹۵ق]] زنده بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۳۷.</ref> او پس از واقعه کربلا در مدینه ساکن شد و در هیچ حادثه سیاسی حتی [[واقعه حره]] که در [[مدینه]] رخ داد دخالت نکرد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۲.</ref> هم‌چنین از او حمایتی در [[قیام توابین]] مشاهده نشد هرچند بدنه توابین شیعیان امام سجاد(ع) بودند.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۳.</ref> چنانکه به نامه مختار ثقفی برای حمایت از او نیز پاسخی نداد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۴.</ref> در ۵ سال انتهایی این قرن امامت شیعیان بر عهده امام محمد باقر(ع) بود.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۸.</ref> | دو امام بعدی ([[امام سجاد(ع)]] و [[امام باقر(ع)]]) نیز در این قرن زندگی می‌کردند.امام چهارم تا [[سال ۹۵ق]] زنده بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۳۷.</ref> او پس از واقعه کربلا در مدینه ساکن شد و در هیچ حادثه سیاسی حتی [[واقعه حره]] که در [[مدینه]] رخ داد دخالت نکرد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۲.</ref> هم‌چنین از او حمایتی در [[قیام توابین]] مشاهده نشد هرچند بدنه توابین شیعیان امام سجاد(ع) بودند.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۳.</ref> چنانکه به نامه مختار ثقفی برای حمایت از او نیز پاسخی نداد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ۲۵۴.</ref> در ۵ سال انتهایی این قرن امامت شیعیان بر عهده امام محمد باقر(ع) بود.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۸.</ref> | ||
== وضعیت شیعیان== | ==وضعیت شیعیان== | ||
در قرن اول هجری به جز شیعیانی که به طور پراکنده در سراسر [[جهان اسلام]] حضور داشتند، تراکم حضور ایشان در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل‌عامل|جبل عامل]] بود.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، چاپ ششم، ص۱۶۹.</ref> در اواخر قرن یکم حضور [[خاندان اشعریون|خاندان اشعری]] در قم زمینه‌ساز تبدیل این شهر به یک شهر شیعه‌نشین<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۸۰-۴۸۲.</ref> و از قرن دوم به بعد یکی از مهمترین مراکز تشیع شد.<ref>محرمی، درسنامه تاریخ تشیع، ویراست دوم، ص۲۱۴.</ref> | در قرن اول هجری به جز شیعیانی که به طور پراکنده در سراسر [[جهان اسلام]] حضور داشتند، تراکم حضور ایشان در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل‌عامل|جبل عامل]] بود.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، چاپ ششم، ص۱۶۹.</ref> در اواخر قرن یکم حضور [[خاندان اشعریون|خاندان اشعری]] در قم زمینه‌ساز تبدیل این شهر به یک شهر شیعه‌نشین<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۸۰-۴۸۲.</ref> و از قرن دوم به بعد یکی از مهمترین مراکز تشیع شد.<ref>محرمی، درسنامه تاریخ تشیع، ویراست دوم، ص۲۱۴.</ref> | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
دوران [[بنی‌امیه]] را برای شیعیان دشوارترین زمان توصیف کرده‌اند.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، چاپ ششم، ص۹۲. نصیری، تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان،سال۱۳۸۴ش، ص۱۳۵.</ref> اوضاع شیعیان با قدرت گرفتن معاویه(سال ۴۰ق) به شدت سخت شد. و این سختی به جز در دوران [[عمر بن عبدالعزیز]] تا اواخر دوران بنی‌امیه ادامه داشت. ابن‌ابی‌الحدید در کتاب شرح نهج‌البلاغه‌اش بخشی را به آزار و اذیت‌ها علیه اهل بیت اختصاص داده است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۳-۴۶.</ref> به گفته او شیعیان هرجا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پایشان بریده می‌شد، یا اموالشان به غارت می‌رفت یا زندانی می‌شدند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۳.</ref> سخت‌گیری در کوفه شدیدتر بود<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۴.</ref> و [[زیاد بن ابیه|زیاد فرزند سمیه]] حاکم کوفه هیچ شخصیت معروفی از شیعیان را زنده باقی نگذاشت.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۴.</ref> در همین دوره شیعیان نامداری هم‌چون [[رشید هجری|رُشَید هَجَری]]، [[میثم تمار|میثم تمّار]] و [[حجر بن عدی|حُجر بن عَدی]] [[شکنجه]] و کشته شدند.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۳۲-۱۳۳.</ref> | دوران [[بنی‌امیه]] را برای شیعیان دشوارترین زمان توصیف کرده‌اند.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، چاپ ششم، ص۹۲. نصیری، تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان،سال۱۳۸۴ش، ص۱۳۵.</ref> اوضاع شیعیان با قدرت گرفتن معاویه(سال ۴۰ق) به شدت سخت شد. و این سختی به جز در دوران [[عمر بن عبدالعزیز]] تا اواخر دوران بنی‌امیه ادامه داشت. ابن‌ابی‌الحدید در کتاب شرح نهج‌البلاغه‌اش بخشی را به آزار و اذیت‌ها علیه اهل بیت اختصاص داده است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۳-۴۶.</ref> به گفته او شیعیان هرجا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پایشان بریده می‌شد، یا اموالشان به غارت می‌رفت یا زندانی می‌شدند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۳.</ref> سخت‌گیری در کوفه شدیدتر بود<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۴.</ref> و [[زیاد بن ابیه|زیاد فرزند سمیه]] حاکم کوفه هیچ شخصیت معروفی از شیعیان را زنده باقی نگذاشت.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، نشر دار احیاء الکتب العربیه، ج۱۱، ص۴۴.</ref> در همین دوره شیعیان نامداری هم‌چون [[رشید هجری|رُشَید هَجَری]]، [[میثم تمار|میثم تمّار]] و [[حجر بن عدی|حُجر بن عَدی]] [[شکنجه]] و کشته شدند.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۳۲-۱۳۳.</ref> | ||
=== گرایش گروهی از شیعیان به کیسانیه=== | ===گرایش گروهی از شیعیان به کیسانیه=== | ||
به گفته جعفری <ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۰.</ref> و هاینس هالم <ref>هالم، تشیع، نشر ادیان، ص۴۸-۵۲.</ref> پس از شکست [[قیام توابین]] و آغاز [[قیام مختار]]، برخی از شیعیان به جای [[امام سجاد علیه‌السلام|علی فرزند امام حسین(ع)]] به امامت [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] فرزند دیگر امام علی(ع) گرایش پیدا کردند. و از درون شیعیان مذهبی به نام [[کیسانیه]] شکل گرفت.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۸-۵۰.</ref> هر چند بعدها و در دوران [[امام باقر(ع)]] این مذهب رو به افول نهاد و اکثریت شیعیان [[امامت]] را در نسل امام حسین(ع) که نسبش به [[پیامبر(ص)]] می‌رسید دنبال کردند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۹.</ref> | به گفته جعفری <ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۰.</ref> و هاینس هالم <ref>هالم، تشیع، نشر ادیان، ص۴۸-۵۲.</ref> پس از شکست [[قیام توابین]] و آغاز [[قیام مختار]]، برخی از شیعیان به جای [[امام سجاد علیه‌السلام|علی فرزند امام حسین(ع)]] به امامت [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] فرزند دیگر امام علی(ع) گرایش پیدا کردند. و از درون شیعیان مذهبی به نام [[کیسانیه]] شکل گرفت.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۸-۵۰.</ref> هر چند بعدها و در دوران [[امام باقر(ع)]] این مذهب رو به افول نهاد و اکثریت شیعیان [[امامت]] را در نسل امام حسین(ع) که نسبش به [[پیامبر(ص)]] می‌رسید دنبال کردند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۸۹.</ref> | ||
=== دوران حاکمیت حجاج در عراق=== | ===دوران حاکمیت حجاج در عراق=== | ||
[[حجاج بن یوسف ثقفی]] از [[سال ۷۵ قمری|سال ۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ قمری]] از سوی [[مروانیان]] حاکم [[عراق]] شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۵۱-۵۱۴.</ref> او با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی با اتهام شیعه بودن می‌کشت.<ref>مغنیه، الشیعه و الحاکمون، چاپ پنجم، ص۱۵۷.</ref> نقل شده است که در روزگار اتهام به زندیق بودن و [[کافر]] بودن برای مردم راحت‌تر از متهم بودن به تشیع بود. چنان که همین مضمون از [[امام باقر(ع)]] نیز نقل شده است.<ref>ابن‌ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، دار إحیاء الکتب العربیة، ج۱۱، ص۴۴.</ref> شیعیان نامداری مثل [[کمیل بن زیاد]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۱۱.</ref>، [[قنبر]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۱۲.</ref> و [[سعید بن جبیر]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۰۷.</ref> در این دوره به دستور حجاج به قتل رسیدند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵.</ref> به گفته [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] تاریخ‌نویس قرن چهارم، هنگامی که حجاج از دنیا رفت ۸۰ هزار مرد و زن در زندان او بودند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۵.</ref> هم‌او نوشته است که از حجاج در دوران حاکمیتش ۱۲۰هزار نفر را کشت و این غیر از کسانی است که در جنگ‌ها کشته شده‌اند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۵.</ref> | [[حجاج بن یوسف ثقفی]] از [[سال ۷۵ قمری|سال ۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ قمری]] از سوی [[مروانیان]] حاکم [[عراق]] شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۴۵۱-۵۱۴.</ref> او با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی با اتهام شیعه بودن می‌کشت.<ref>مغنیه، الشیعه و الحاکمون، چاپ پنجم، ص۱۵۷.</ref> نقل شده است که در روزگار اتهام به زندیق بودن و [[کافر]] بودن برای مردم راحت‌تر از متهم بودن به تشیع بود. چنان که همین مضمون از [[امام باقر(ع)]] نیز نقل شده است.<ref>ابن‌ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، دار إحیاء الکتب العربیة، ج۱۱، ص۴۴.</ref> شیعیان نامداری مثل [[کمیل بن زیاد]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۱۱.</ref>، [[قنبر]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۱۲.</ref> و [[سعید بن جبیر]]<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۰۷.</ref> در این دوره به دستور حجاج به قتل رسیدند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵.</ref> به گفته [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] تاریخ‌نویس قرن چهارم، هنگامی که حجاج از دنیا رفت ۸۰ هزار مرد و زن در زندان او بودند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۵.</ref> هم‌او نوشته است که از حجاج در دوران حاکمیتش ۱۲۰هزار نفر را کشت و این غیر از کسانی است که در جنگ‌ها کشته شده‌اند.<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، نشر دار الصاوی، ج۱، ص۲۷۵.</ref> | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۸۰: | ||
# [[ابوالاسود دوئلی]] | # [[ابوالاسود دوئلی]] | ||
# [[خالد بن سعید]] | # [[خالد بن سعید]] | ||
# [[ | # [[ابوحمزه ثمالی]] | ||
# [[حبیب بن مظاهر]] | # [[حبیب بن مظاهر]] | ||
# [[زید بن ارقم|زید بن ارقم انصاری]] | # [[زید بن ارقم|زید بن ارقم انصاری]] | ||
| خط ۲۰۴: | خط ۲۰۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۸ق. | * ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۸ق. | ||