آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه تطهیر''' ([[سوره احزاب|احزاب]]: ۳۳) به [[اراده الهی|اراده خداوند]] بر پاکی [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] از پلیدی اشاره دارد. [[کلام امامیه|متکلمان]] و عالمان دینی [[شیعه|شیعی]] برای اثبات [[عصمت امامان|معصوم بودن امامان شیعه(ع)]] به این [[آیه]] استناد نموده‌ و با توجه به الف و لام جنس در «الرِجسَ» (پلیدی)، اهل بیت را از هرگونه پلیدی فکری و عملی همچون [[شرک]]، [[کفر|کُفر]]، [[منافق|نفاق]]، جهل و [[گناه]] بدور می‌دانند.<br>

طبق نقل منابع شیعه و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، این [[آیه]] در خانه [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|ام سلمه]]، همسر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، نازل شده<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۱۷۴؛ ابن حجر، صواعق المحرقه، ۱۳۸۵ق، ص۱۴۴.</ref> و هنگام نزول آن علاوه بر پیامبر(ص) [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] هم حاضر بودند.<ref>محمدی ری‌شهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۸.</ref> در این هنگام پیامبر(ص) پارچه‌ای خیبری ([[حدیث کساء|کساء]]) بر روی خود، علی(ع)، فاطمه(س) و حَسَنین(ع) کشید و دست‌ها را به سوی آسمان بالا برد و گفت: "خدایا! اهل بیت من این چهار نفرند. اینان را از هر پلیدی پاک گردان". [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|ام سلمه]] از پیامبر(ص) پرسید آیا من نیز در شمار اهل بیت(ع) قرار دارم، پیامبر(ص) پاسخ داد تو از [[همسران پیامبر(ص)|همسران رسول خدایی]] و تو (بر راه) خیر هستی.<ref>نگاه کنید به: ترمذی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۵، ، ص۶۹۹؛ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۰۳؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۲؛ ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۱۳۳.</ref>

لغت‌شناسان رجس را به معنی پلیدی دانسته‌اند.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۵۲؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۰.</ref> به عقیده راغب اصفهانی، گاهی طبع یا عقل انسان، گاهی شرع و گاهی همه این موارد چیزی را پلید می‌دانند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن‏، ۱۴۱۲ق، ص۳۴۲.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است، پلیدی در انسان، عبارت است از ادراکی نفسانی، که از علاقه قلب به اعتقادی باطل، یا عملی زشت حاصل می‌شود، وقتی می‌گوییم انسان پلید، یعنی انسانی که به خاطر دل‌بستگی به عقاید یا عمل باطل، دلش دچار پلیدی شده است.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۶، ص۳۱۲.</ref> در برخی [[حدیث|روایات]]، منظور از رجس [[گناه]] دانسته شده است.<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۹۵ق، ج۱، ص۱۷۱؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۰۸.</ref>  

۲. بیان حقیقت: این نوع «ال»، حقیقت و ماهیت جنس را روشن می‌کند و نشانه آن، این است که نمی‌توان بجای آن الف و لام از کلمه «کل» استفاده کرد مانند آیه «وَجَعَلنَا مِنَ ٱلمَآءِ كُلَّ شَيۡءٍ حَيٍّ» (از آب هر چيز زنده‌اى را آفريديم). مراد از «الماء» آب خاصی نیست بلکه جنس و آب، ذاتاً این‌گونه است.<ref>زاهدی فر و موسوی شجری، «اختلاف معنایی الف و لام عهد و جنس در تفسیر آیات قرآن کریم»، ص۳۵.</ref>}} آمده و شامل هرگونه پلیدی فکری و عملی همچون [[شرک]]، [[کفر|کُفر]]، [[منافق|نفاق]]، جهل و [[گناه]] می‌شود.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> و چنین ازاله و برطرف کردنی، با عصمت الهی منطبق است که انسان را از هر باطلی، چه عقاید و چه اعمال حفظ می‌کند.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۶، ص۲۱۲</ref><br>همچنین برخی الفاظ در آیه موجب تأکید موضوع عصمت برای اهل بیت شمرده شده است، از جمله: واژه «إِنَّما» که دلالت بر انحصار داشته و نشان می‌دهد [[اراده الهی]] برای از بین بردن پلیدی، مخصوص اهل‌بیت است. یا واژه «تَطهِیرًا» که مفعول مطلق بوده و تأکیدی دیگر برای [[طهارت]] به شمار می‌رود.<ref>طباطبائی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۱۶، ص۳۰۹.</ref> در برخی [[حدیث|روایات]] نیز، پیامبر(ص) پس از تلاوت آیه تطهیر، فرموده است: «فَأَنَا وَ أَهْلُ بَیْتِی مُطَهَّرُونَ مِنَ الذُّنُوبِ؛ من و اهل بیتم از گناهان پاک هستیم».<ref>کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی‌طالب، دار الحدیث، ج۱، ص۳۰۵.</ref> حضرت علی(ع) هم در [[ماجرای فدک]] با استناد به این آیه منزه بودن [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] از گناه را اثبات نمود.<ref>طبری، کامل بهائی، ۱۳۸۳ش، ص۲۵۶.</ref>

درباره مصادیق اهل بیت در آیه تطهیر، در منابع شیعه و سنی، نظرات مختلفی ارائه شده است:

'''دیدگاه اول:''' برخی از [[صحابه]]، مراد از اهل بیت را [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] دانسته‌اند. [[اَنَس بن مالک]]، [[ابوسعید خدری|ابوسعید خُدْری]]، [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|ام سلمه]] و [[عایشه]]، به این نظر معتقد هستند.<ref>ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۸۴؛ اابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۵۰۳۶۸؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۱.</ref> مفسران شیعه از جمله [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] و [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] نیز معتقدند، این آیه در شأن [[اصحاب کساء]] نازل شده و این مطلب در میان [[شیعه|شیعیان]] به حد [[تواتر]] رسیده است.<ref>ابن حکم، تفسیر الحبری، ۱۴۰۸ق، ص۲۹۷-۳۱۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص ۵۵۹-۵۶۰؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref> طبق چندین روایت از کتاب [[مسند احمد بن حنبل]]، پیامبر(ص)، مصداق آیه تطهیر را فاطمه(س)، علی(ع) و دو فرزندش بیان کرده است.<ref>ابن حنبل، مسند، دار الصادر، ج۱، ص۳۳۱، ج۴، ص۱۰۷ و ج۶، ص۲۹۲.</ref> [[احمد بن حنبل]] همچنین در [[فضائل الصحابه]]، روایت می‌کند که پیامبر(ص) به مدت ۶ ماه هنگام خروج برای [[نماز صبح]]، به در خانه فاطمه(س) که می‌رسید صدا می‌کرد: ای اهل بیت! نماز! نماز! ای اهل بیت! «خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».<ref>ابن حنبل، فضائل الصحابة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۷۶۱.</ref>

[[ابن کثیر دمشقی]]، از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، در کتاب تفسیرش، روایتی از [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع]]) آورده که وی بر [[منبر]] گفت: «ما آن اهل بیتی هستیم که خدا درباره‌شان این آیه را فرموده است». همچمین روایتی از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] ذکر می‌کند که در پاسخ مرد [[شام|شامی]] گفت: «ما مصداق این اهل بیتیم».<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref>

'''دیدگاه سوم''':  [[زید بن ارقم|زید بن اَرْقَم]]، [[صحابه|صحابی پیامبر(ص)]]، معتقد است، مراد از اهل بیت کسانی هستند که خداوند [[زکات]] دادن به آنان را [[حرام]] گردانیده است و آنان نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل [[علویان|آل علی]] و [[آل عقیل]] و [[آل جعفر بن ابی طالب]] هستند و منظور از تطهیر، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف [[صدقه]] و [[زکات]]، است.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۲، ص۱۸۷۴؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۹؛ شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۲۲و۳۲۳.</ref>

مفسران شیعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا در این [[سوره]]، وسط بیان وظایف [[:رده: همسران پیامبر|زنان پیامبر(ص)]] مطلبی گفته شده که شامل [[همسران پیامبر(ص)|زنان پیامبر(ص)]] نمی‌شود، گفته‌اند؛ این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمی‌خوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن می‌گویند. از [[حدیث|روایات]] نیز استفاده می‌شود که این بخش، جداگانه نازل شده، و یا به دستور پیامبر(ص) و یا پس از ارتحال او هنگام گردآوری [[قرآن]] در کنار هم قرار گرفته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۶۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref>