حارثة بن نعمان: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر =  

| دیگر فعالیت‌ها =  

| آثار =}}  

از حارثه روایاتی نقل شده است. وی دو بار [[جبرئیل]] را به شکل [[دحیه کلبی|دحیة بن خلیفه کلبی]] مشاهده و به او سلام کرد. به گزارش ابن‌ عبدالبر، پیامبر(ص) او را مرد نیکوکاری خوانده و در حق او دعا کرده است.

ابن سعد، مورخ [[قرن سوم هجری قمری]]، آورده است که حجره‌هاى حارثة بن نعمان نزديک حجره‌هاى رسول خدا(ص) بود. به همین دلیل، او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) هدیه داد تا پیامبر(ص) با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آنها زندگی کند. در منابع شیعه آمده که امام علی(ع) و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] بعد از ازدواج به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، رفتند.

در منابع از حارثة بن نعمان به عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص ۶۵۵.</ref> حارثة بن نعمان از راویان [[حدیث]] بوده<ref>هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳ ـ ۳۱۴.</ref> که گفته شده روایات او در جوامع روایی، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف، المُختَلف آمده است.<ref>عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.</ref> برخی راویان همچون عبدالله بن عباس، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن أبی‌مالک از طریق او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> در کتاب المعجم الکبیر تعداد هشت روایات از او نقل شده است.<ref>طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷.</ref>

در کتاب الإستیعاب آمده که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> چنانکه رسول خدا(ص) در حدیثی فرمود: «من صدای قرائتی را در بهشت شنیدم؛ گفتم: این شخص چه کسی است؟ گفته شد او حارثة بن نعمان است»؛ سپس رسول خدا(ص) فرمود: «این چنین هستند نیکوکاران شما»<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> همچنین پیامبر(ص) در موارد متعددی در حق حارثه به‌ خاطر بخشش خانه‌های خود به پیامبر(ص) و [[مهاجرین]] دعا کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.</ref>  

حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن نقع<ref>ابن حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> کنیه‌اش أباعبدالله<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.</ref> و از طایفه بنی نجار و در [[مدینه]]<ref>ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> ساکن بوده است.<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص ۶۵۵.</ref>

برخی مورخان همچون سلیمان بن احمد طبرانی محدث [[اهل سنت و جماعت|اهل‌ سنت]] در [[قرن سوم هجری قمری]] گفته است وی به خاطر حضور در جنگ بدر، حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز به یاد آورده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الكبير، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و از جمله نوادگان او محمد بن عبد الرحمن بن عبد الله بن حارثه و معروف به ابو الرجال است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref>

حارثه در پایان عمر نابينا شد، از محل [[نماز]] و مكان خود تا در منزل طنابی بسته و يک ظرف خرما در كنار خود می‌گذاشت، هر موقع فقيری به در منزل او می‌آمد به کمک طناب، خود را به در می‌رسانيد تا خرما را به فقیر بدهد. اهل منزل می‌گفتند چرا خود را به زحمت می‌اندازی ما تو را كمک می‌كنيم، در پاسخ می‌گفت از پيامبر(ص) شنيدم كه می‌فرمود: با دست خود به فقير چيزی دادن انسان را از مُردن بد نگه می‌دارد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref>

محمد بن حبان، محدث و مورخ اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که او در جنگ بدر کشته شده است.<ref>ابن حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> اما برخی این گفته او را به دلیل حضور حارثه در جنگ‌های دیگر در کنار پیامبر(ص) رد کرده‌اند.<ref>ابن بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.</ref>  

==ماجرای خانه‌های حارث‏ة بن نعمان==

ابن سعد، مورخ [[قرن سوم هجری قمری]]، آورده است حجره‌هاى حارثة بن نعمان نزديک حجره‌هاى رسول خدا(ص) بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۸، ص۱۳۲.</ref> او در مدینه اولین کسی بود که خانه‌هایش را به پیامبر هدیه داده بود.<ref>عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.</ref> همچنین گفته شده هرگاه رسول خدا(ص) ازدواج تازه‌اى داشت حارثة از حجره‌اى به حجرۀ دورترى مى‌رفت تا اینکه او تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آن زندگی کند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۸، ص۱۳۲؛ عاملی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۳۰.</ref> از جمله نخستین منزل [[ماریه دختر شمعون|ماریه]]، خانه حارثة بن نعمان بود.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۸، ص۱۷۱.</ref> همچنین پیامبر(ص) در مدینه صفیه را در خانه‌ حارثة بن نعمان منزل داد و [[عایشه]] و زنان [[انصار]] به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.<ref>الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص ۱۰۰؛ انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.</ref>  

ابن‌سعد از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) به آن‌ها گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة بن نعمان صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۸، ص۱۳۲.</ref> پيامبر(ص) فرمودند از گفتن این مطلب به او خجالت می‌کشد زیرا حارثه برخی خانه‌هایش را به او بخشیده و به خاطر ما از این حجره به آن حجره منتقل شده است.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.</ref> حارثه از این موضوع اطلاع یافت و نزد پیامبر آمد، خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد و گفت که پذیرفتن مال او توسط پیامبر(ص)، محبوب‌تر از نپذیرفتن ایشان است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‏۸، ص۱۳۲ ـ ۱۳۳.</ref> براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، به خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، رفتند.<ref name=":0">طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۱۳.</ref>  

اِبن شَبَّه (درگذشت ۲۶۲ق) آورده که خانه حارثة بن نعمان انصارى در مجاورت خانه ابوایوب انصارى قرار داشته و به ملکیت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درآمد و خانه مسکونى آن حضرت شد.<ref>اِبن شَبَّه، تاريخ المدينة لابن شبة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۲۵۹ِ؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶.</ref> این خانه در طرح توسعه سال [[سال ۱۳۶۵ هجری شمسی|۱۳۶۵ هجری شمسى]] تخریب شد.<ref>شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافيايى، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref>

*ابی نعیم، احمد بن عبدالله، معرفة الاصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.

*ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة في معرفة الصحابة، تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ق.

*ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، تحقیق محمد عبد المعيد خان، هند، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ۱۳۹۳ق.

*ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی‏، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

*ابن‌سعد، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.

*ابن شبه، عمر، تاريخ المدينة لابن شبة، تحقیق فهيم محمد شلتوت، جده، بی‌نا، ۱۳۹۹ق.

*ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، صبح پیروزی، ۱۴۱۲ق.

*ابن بلبان الفارسی، علاء الدين علی، الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان، تحقیق شعيب أرنؤوط، بيروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۸ق.

*بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دار الکتب العلمية، ۱۴۰۵ق.

*بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۷ق.

*ذهبی، محمد بن احمد، تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م.

*ذهبی، محمد بن احمد، سیرأعلام النبلاء، تحقیق شعیب أرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.

*سمهودی، أبو الحسن، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۹ق.  

*شراب، محمد حسین، فرهنگ اعلام جغرافيايى تاريخى در حديث و سيره نبوى، ترجمه محمدرضا نعمتی، حمیدرضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.

*بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۷ق.

*طبرانی، سليمان بن أحمد، المعجم الكبير، تحقیق حمدی بن عبد المجيد السلفی، قاهره، مكتبة ابن تيمية، ۱۴۱۵ق.

*طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم، آل البيت‌(ع)، ۱۴۱۷ق.

*عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الإمام علی(ع)، بیروت، المرکز الإسلامی للدراسات، ۱۴۳۰ق.

*عبدالغنی، محمد الیاس، بیوت الصحابة رضی الله عنهم حول المسجد النبوي الشریف، مدینه منوره، بی‌نا، ۱۴۲۰ق.

*عزیزی، حسین و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، تهران، المجمع العالمی للتقريب بين المذاهب الإسلامية، ۱۳۸۸ش.

*مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، چاپ دوم، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.

*واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن‌ جونس، بيروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.

[[رده:راویان قرن ۱ (قمری)]]