ترور: تفاوت میان نسخه‌ها

مسئله ترور به موازات گسترش خشونت در فضای بین‌المللی در دو دهه پایانی قرن بیستم و ظهور گروه‌های تروریستی مانند [[القاعده]] و [[داعش]] در کشورهای اسلامی، در ادبیات سیاسی [[جهان اسلام]] نیز اهمیت پیدا کرده است.<ref>فیرحی، «دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه در مذهب شیعه»، ص۱۲۳.</ref> به‌گفته برخی پژوهشگران، تلاش‌های گسترده‌ای در حال انجام است تا واژه ترور مترادف با [[اسلام]] تصویر شده و نوعی [[اسلام‌هراسی]] ایجاد شود.<ref>احمدزاده و برهان، «تحلیل فقهی ترور با تأکید بر آرای فقهی و مشی سیاسی امام خمینی»، ص۱۵۸؛ عبداللهی‌نژاد و عباس‌پور، «ترور از دیدگاه فقه»، ص۱۵۴.</ref>

با این حال سابقه انجام اعمال تروریستی منحصر به دوران معاصر دانسته نشده و مواردی در طول تاریخ ذکر شده است. به گفته محققان، حکومت‌های مستبد یا گروه‌های معترض و حتی دادگاه‌های تفتیش عقاید با انجام اعمالی که منجر به هراس‌افکنی بود، در پی رسیدن به اهداف سیاسی و ایدئولوژیک خود بوده‌اند.<ref>بیگزاده جلالی، «ترور»، ص۴۹۱.</ref> بر اساس مضامین [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]]، برخی [[پیامبران]] از جمله [[صالح (پیامبر)|حضرت صالح]]<ref>سوره نمل، آیه ۴۸.</ref> و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]]<ref>سوره انفال، آیه ۳۰.</ref> و همچنین [[ایمان|مؤمنان]]<ref>سوره قصص، آیه ۵۷؛ سوره آل‌عمران، آیات ۲۱ و ۱۱۲؛ سوره بقره، آیه ۶۱؛ سوره مائده، آیه ۷۰.</ref> در معرض انجام اعمال تروریستی قرار داشته‌اند.<ref>بیگزاده جلالی، «ترور»، ص۴۹۴و۴۹۵.</ref> طبق این آیات، ترور به‌عنوان راه‌حل مخالفان برای جلوگیری از دعوت پیامبران مورد استفاده قرار می‌گرفت و برخی افراد از ترس ترور [[ایمان]] نمی‌آورده‌اند.<ref>بیگزاده جلالی، «ترور»، ص۴۹۴.</ref>  

بنابر گزارشات تاریخی، پیامبر اسلام(ص) چندین بار در معرض ترور قرار گرفت. از جمله این ترورها می‌توان به نقشه [[اصحاب عقبه|اصحاب عَقَبه]] برای قتل پیامبر(ص) هنگام بازگشت از [[غزوه تبوک]]،<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۷۸-۷۹.</ref> نقشه [[بنی‌نضیر|یهودیان بنی‌نضیر]] برای قتل دسته‌جمعی پیامبر و یارانش<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۹۸؛ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۶۳.</ref> و مهم‌ترین آنها برنامه‌ریزی [[کفار]] برای حمله به پیامبر هنگام [[هجرت به مدینه]] در شب [[لیلة المبیت]]<ref>الصنعانی، المصنف، نشر المجلس العلمی، ج۵، ص۳۸۹؛ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۷۴؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۳۰۱.</ref> اشاره کرد.  

برخی از [[ائمه شیعه]] نیز ترور شدند. [[امام علی(ع)]] توسط ابن ملجم ترور و به [[شهادت]] رسید.<ref>شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۶۵؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۹؛ جعفریان، گزیده حیات سیاسی و فکری امامان شیعه، ۱۳۹۱، ص۵۴-۵۵.</ref> [[امام حسن(ع)]] نیز توسط [[خوراج]] مورد حمله قرار گرفت و زخمی شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۳۵.</ref>

ترور برگرفته از واژهٔ فرانسوی Terreur<ref>دهخدا، لغتنامه، ذیل ترور</ref> به‌معنای هراس‌افکنی،<ref>آشوری، فرهنگ سیاسی، ۱۳۷۳ش، ص۹۹.</ref> وضعیتی رعب‌آور و مملو از وحشت دانسته شده که از طریق دست‌زدن به رفتارهای خشونت‌آمیز و غافلگیرانهِ فردی يا گروهی جهت نیل به اهداف سیاسی و ایدئولوژیک و گسترش دیدگاه‌های خود پدید می‌آید.<ref>واعظی، تروریسم، ۱۳۸۳ش، ص۱۱؛ بروجردی، جهاد و ترور در اسلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۰؛ علیزاده، فرهنگ خاص علوم سیاسی، ۱۳۷۷ش، ص۲۷۴.</ref> ترور در [[جوامع روایی|متون روایی]] و [[فقه|فقهی]] با واژه‌هایی چون فَتْک،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۷۵.</ref> اِغْتِیال،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۴۴۹.</ref> اِرْهاب و [[محاربه]] مترادف، مرتبط و مشابه دانسته شده است؛<ref>منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۴۲۹ق، ص۷۵-۸۴؛ برجی، پژوهشی فقهی و حقوقی درباره ترور و دفاع مقدس، ۱۳۸۶ش، ص۲۸-۳۰؛ عبداللهی‌نژاد و عباس‌پور، «ترور از دیدگاه فقه»، ص۱۵۶-۱۶۱.</ref> اگرچه در عربی معاصر واژه ارهاب بیشتر ناظر به مسئله تروریسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.<ref>الکیالی، موسوعة السیاسیة، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۵۳.</ref>

[[فقه امامیه|فقه شیعه]] هرگونه تعرض به دیگری چه مسلمان چه غیرمسلمان را در وضعیت غیردفاعی (دفاع از نفس یا جامعه اسلامی) تحریم کرده است.<ref>فیرحی، «دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه در فقه شیعه»، ص۱۱۶.</ref> به گفته [[حسینعلی منتظری]] از [[مراجع تقلید شیعه]] ، [[حرام|حرمت]] ترور و کشتن شخصی که [[مهدورالدم]] نباشد، از [[ضروریات دین]] است.<ref>منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۴۲۹ق، ص۷۸.</ref>  

تحریم مطلق ترور در [[فقه]] شیعه به [[آیه|آیاتی]] چون آیه ۳۲ [[سوره مائده]] و آیه ۳۳ [[سوره اسرا]]<ref>عبداللهی نژاد و عباس پور مقدم،«ترور از دیدگاه فقه»، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> و روایاتی ازجمله روایت [[ابی‌الصباح کنانی]] از [[امام صادق(ع)]] مستند شده است.<ref>اردبیلی، مجمع الفائده، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۱۷۲-۱۷۳؛ مجلسی، روضة المتقين، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۳۰۹؛ منتظری، رساله استفتائات، ج۲، ص۳۴۳.</ref> طبق این روایت، امام(ع) با استناد به نهی [[پیامبر اسلام(ص)]] از هرگونه ترور، یکی از یاران خود را از کشتن [[سب علی(ع)|سب‌کننده امام علی(ع)]] برحذر داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۷۵-۳۷۶.</ref> از دیگر روایات مورد استناد برای حرام دانستن ترور، نقل همین روایتِ پیامبر اسلام(ص) از [[مسلم بن عقیل]] در خانه [[هانی بن عروه]] است، هنگامی‌که آنها برای ترور [[ابن‌زیاد]] برنامه‌ریزی کرده بودند و مسلم با یادآوری روایت پیامبر از ترور ابن‌زیاد امتناع کرد.<ref>منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۴۲۹ق، ص۷۷.</ref>