خط ثلث: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
Gholampour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[File:خط ثلث علی و فاطمه.jpg|thumb|خوشنویسی خط ثلث، نام [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] به قلم محمد شفیق بیگ (ترکیه، متوفی ۱۸۸۰م) که در موزه ساکیب سابانجی در استانبول نگهداری میشود.]] | [[File:خط ثلث علی و فاطمه.jpg|thumb|خوشنویسی خط ثلث، نام [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] به قلم محمد شفیق بیگ (ترکیه، متوفی ۱۸۸۰م) که در موزه ساکیب سابانجی در استانبول نگهداری میشود.]] | ||
'''خط ثُلْث'''، یکی از زیباترین و | '''خط ثُلْث'''، یکی از زیباترین و معروفترین خطوط اسلامی است که به «امّ الخطوط» شهرت دارد. بیشترین کاربرد این خط در [[کتیبهنویسی]] برای [[محراب|محراب]]ها، قبهها و ورودی [[مسجد|مساجد]] است. | ||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، [[سید مرتضی نجومی]] و [[احمد نجفی زنجانی]] از | [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، [[سید مرتضی نجومی]] و [[احمد نجفی زنجانی]] از روحانیهای شیعه هستند که توانایی نوشتن به خط ثلث را داشتند. | ||
غالباً داشتن یک سوم دور و دو سوم سطح را وجه تسمیه خط ثلث میدانند و پیدایش آن را به ابن مقله شیرازی وزیر عباسیان، نسبت میدهند. پس از ابن مقله، ابنبواب، یاقوت مستعصمی، عبدالله صیرفی و بایسنقر میرزا سهم مهمی در تکامل این خط داشتهاند. با رفتن شیوه ثلثنویسی ایرانی به قلمرو عثمانی، طی قرون نهم تا چهاردهم قمری، جمع کثیری از ثلثنویسان پدید آمدند که سبب تبدیل کشور [[ترکیه]] به کانون ثلث در عصر حاضر شده است. | غالباً داشتن یک سوم دور و دو سوم سطح را وجه تسمیه خط ثلث میدانند و پیدایش آن را به ابن مقله شیرازی وزیر عباسیان، نسبت میدهند. پس از ابن مقله، ابنبواب، یاقوت مستعصمی، عبدالله صیرفی و بایسنقر میرزا سهم مهمی در تکامل این خط داشتهاند. با رفتن شیوه ثلثنویسی ایرانی به قلمرو عثمانی، طی قرون نهم تا چهاردهم قمری، جمع کثیری از ثلثنویسان پدید آمدند که سبب تبدیل کشور [[ترکیه]] به کانون ثلث در عصر حاضر شده است. | ||
== معرفی == | == معرفی == | ||
خط ثُلْث، یکی از خطوط ششگانه (اقلام ستّه) اسلامی است.{{یاد|خطوط ششگانه یا اقلام سته که از آنها بهعنوان «خطوط اصول» هم نام برده میشود، شش خط اصلی در خوشنویسی اسلامی هستند که در تمامی کشورهای اسلامی ازجمله ایران رواج داشتهاند و هنوز هم اغلب آنها مورد استفاده خوشنویسان قرار دارند. که عبارتند از: ۱. ثلث، ۲. نسخ، ۳. محقق، ۴. ریحانی، ۵. رقاع، ۶. توقیع.}} که به دست ابوعلی بن مقله بیضاوی شیرازی (معروف به ابن مقله)، وزیر [[بنیعباس|عباسیان]]، تأسیس شده و باقی خطوط ششگانه از آن منشعب شده است.<ref>قلیچ خانی، رسالاتی در خوشنویسی، ۱۳۷۳ش، ص۷.</ref> | خط ثُلْث، یکی از خطوط ششگانه (اقلام ستّه) اسلامی است.{{یاد|خطوط ششگانه یا اقلام سته که از آنها بهعنوان «خطوط اصول» هم نام برده میشود، شش خط اصلی در خوشنویسی اسلامی هستند که در تمامی کشورهای اسلامی ازجمله ایران رواج داشتهاند و هنوز هم اغلب آنها مورد استفاده خوشنویسان قرار دارند. که عبارتند از: ۱. ثلث، ۲. نسخ، ۳. محقق، ۴. ریحانی، ۵. رقاع، ۶. توقیع.}} که به دست ابوعلی بن مقله بیضاوی شیرازی (معروف به ابن مقله)، وزیر [[بنیعباس|عباسیان]]، تأسیس شده و باقی خطوط ششگانه از آن منشعب شده است.<ref>قلیچ خانی، رسالاتی در خوشنویسی، ۱۳۷۳ش، ص۷.</ref> ازاینرو خط ثلث را «ام الخطوط» دانستهاند.<ref>قلیچ خانی، رسالاتی در خوشنویسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۶۴.</ref> ثلث جلیل (جلی)، دیباج، طومار، ثلثین، مختصر طومار، نصف، ثلث، صغیر ثلث، کبیر ثلث، و خفیف ثلث از انواع قلم ثلث در قدیم بودند که جز قلم ثلث باقی نمانده است.<ref>مقتدایی، مبادی و مبانی اصول خطوط و خوشنویسی اسلامی ایران ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۱۳۹.</ref> | ||
محققان، در وجه تسمیه خط ثلث، احتمالاتی چون داشتن یک سوم دور و دو سوم سطح<ref>مایل هروی، کتاب آرایی در تمدّن اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۸.</ref> و نیز اندازه مساحت قلم ثلث که یک سوم قلم طومار است، را مطرح کردهاند.<ref>مایل هروی، کتاب آرایی در تمدّن اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۸.</ref> | محققان، در وجه تسمیه خط ثلث، احتمالاتی چون داشتن یک سوم دور و دو سوم سطح<ref>مایل هروی، کتاب آرایی در تمدّن اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۸.</ref> و نیز اندازه مساحت قلم ثلث که یک سوم قلم طومار است، را مطرح کردهاند.<ref>مایل هروی، کتاب آرایی در تمدّن اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۸.</ref> | ||
سراج شیرازی، از خوشنویسان قرن نهم، با رویکردی معنوی، وجه تسمیه خط ثلث را از آن جهت میداند که «ام الخطوط» است و این امر با [[آیه ۱۱ سوره نساء]] {{یاد|فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ}} ارتباط دارد.<ref>سراج شیرازی، تحفةالمحبین، ۱۳۷۶ش، ص۱۳۷، قلیچخانی، رسالاتی در خوشنویسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۲۷.</ref> | سراج شیرازی، از خوشنویسان قرن نهم، با رویکردی معنوی، وجه تسمیه خط ثلث را از آن جهت میداند که «ام الخطوط» است و این امر با [[آیه ۱۱ سوره نساء]] {{یاد|فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ}} ارتباط دارد.<ref>سراج شیرازی، تحفةالمحبین، ۱۳۷۶ش، ص۱۳۷، قلیچخانی، رسالاتی در خوشنویسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۲۷.</ref> |