|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''روح انسانی''' اصطلاح قرآنی و کلامی که حقیقت انسان، مایه برتری و تمایز انسان از سایر حیوانات و سرچشمه توانایی‌های او دانسته شده است. به گفته [[فضل بن حسن طبرسی]] و [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، بیشتر [[متکلم|متکلمان]] روح را جسم لطیفی از جنس هوا می‌دانند که در اعضای بدن جریان دارد. برخی از متکلمان و فیلسوفان مسلمان روح و [[نفس]] را مترادف و یکی دانسته‌اند؛ اما گفته شده مراد از روح در [[کلام اسلامی|کلام]] و [[فلسفه اسلامی]] در بیشتر موارد، روح بخاری (واسطه میان بدن مادی و نفس مجرد) است. از نظر بعضی، حقیقت انسان در فلسفه، نفس و در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]]، روح نامیده می‌شود. | | '''روح انسان''' اصطلاح قرآنی و کلامی که حقیقت انسان، مایه برتری و تمایز انسان از سایر حیوانات و سرچشمه توانایی‌های او دانسته شده است. به گفته [[فضل بن حسن طبرسی]] و [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، بیشتر [[متکلم|متکلمان]] روح را جسم لطیفی از جنس هوا می‌دانند که در اعضای بدن جریان دارد. برخی از متکلمان و فیلسوفان مسلمان روح و [[نفس]] را مترادف و یکی دانسته‌اند؛ اما گفته شده مراد از روح در [[کلام اسلامی|کلام]] و [[فلسفه اسلامی]] در بیشتر موارد، روح بخاری (واسطه میان بدن مادی و نفس مجرد) است. از نظر بعضی، حقیقت انسان در فلسفه، نفس و در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]]، روح نامیده می‌شود. |
|
| |
|
| در [[آیه|آیات قرآن]] ۲۱ مرتبه از روح سخن گفته شده است که [[آیه روح]] از جمله مهم‌ترین آنهاست. بیشتر مفسران روح در این آیه را به روح انسان یا حیوانی تفسیر کرده‌اند. | | در [[آیه|آیات قرآن]] ۲۱ مرتبه از روح سخن گفته شده است که [[آیه روح]] از جمله مهم‌ترین آنهاست. بیشتر مفسران روح در این آیه را به روح انسان یا حیوانی تفسیر کرده‌اند. |
| خط ۶۹: |
خط ۶۹: |
| ===وجه نامگذاری=== | | ===وجه نامگذاری=== |
| در وجه نامگذاری روح، گفته شده روح و ریح (به معنای باد) از یک ریشه و معنا هستند و وجه نامگذاری روح انسان به این نام، این است که از نظر تحرک و حیات‌آفرینی و ناپیدا بودن مانند باد است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۲۵۰.</ref> در روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز در وجه نامگذاری روح، به مشتق شدن آن از واژه ریح (به معنای باد) اشاره شده است.<ref>کافی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۳۳، ح۳.</ref> | | در وجه نامگذاری روح، گفته شده روح و ریح (به معنای باد) از یک ریشه و معنا هستند و وجه نامگذاری روح انسان به این نام، این است که از نظر تحرک و حیات‌آفرینی و ناپیدا بودن مانند باد است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۲۵۰.</ref> در روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز در وجه نامگذاری روح، به مشتق شدن آن از واژه ریح (به معنای باد) اشاره شده است.<ref>کافی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۳۳، ح۳.</ref> |
|
| |
| ==مراد از روح در آیات قرآن==
| |
| {{اصلی|آیه روح}}
| |
| به گفته برخی مفسران، در [[آیه|آیات قرآن]] ۲۱ مرتبه از روح سخن گفته شده است<ref>صادقی تهرانی، ترجمان فرقان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۱۶۱؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۱۲؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۳۱.</ref> در برخی آیات<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره اسراء، آیه ۸۵؛ سوره نساء، آیه ۱۷۱؛ سوره حجر، آیه ۲۹؛ سوره ص، آیه ۷۲؛ سوره سجده، آیه ۹؛ سوره نبأ، آیه ۳۸؛ سوره مجادله، آیه ۲۲، سوره قدر، آیه ۴.</ref> واژه روح آمده و در بعضی آیات «[[روح القدس|روح القُدُس]]»<ref>سوره مائده، آیه ۱۱۰؛ سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref> و «[[روح الامین]]»<ref>سوره شعراء، آیه ۱۹۳.</ref> ذکر شده است.
| |
|
| |
| مهم‌ترین آیه‌ای که بیشتر مفسران در بحث از روح به معنای روح حیوانی، به آن استناد کرده‌اند، [[آیه روح]] «وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي...؛ و از تو درباره روح می‌پرسند بگو: روح از امر پروردگار من است»<ref>سوره اسراء، آیه ۸۵.</ref> است.<ref>شفیعی، «روح»، ص۴۱۶.</ref> البته درباره مراد از روح در آیه روح اختلاف نظر وجود دارد. گروهی از مفسران منظور از آن را روح انسان یا حیوان{{یادداشت|از نظر علامه مجلسی مراد از روح انسانی، همان نفس ناطقه است که فیلسوفان آن را مجرد می‌دانند و مراد از روح حیوانی، بخار لطیفی است که از قلب به تمام بدن انسان جاری می‌شود (روح بخاری). (مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۳)}} دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۶، ص۵۱۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۲۵۲.</ref> زمخشری و برخی دیگر این نظر را به بیشتر مفسران نسبت داده‌اند.<ref>نگاه کنید به: زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۶۹۰؛ ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۸۱.</ref> در روایتی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] یا [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز چنین تفسیری نقل شده است.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> اما برخی همچون [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] مراد از روح در این آیه را [[جبرئیل]] و برخی [[قرآن]] و وحی دانسته‌اند؛<ref>نگاه کنید به: طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۶، ص۵۱۵؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۳۷ و ۱۳۸.</ref> در برخی روایات روح در آیه مذکور، به خلقی بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] تفسیر شده است.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> برخی نیز مراد از روح در آیه را به جهت اینکه بدون هیچ قیدی آمده، به معنای مطلق دانسته‌اند که همه معانی روح را دربرمی‌گیرد.<ref>صادقی تهرانی، ترجمان فرقان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۱۶۲.</ref>
| |
|
| |
| به گفته [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] روح در همه آیات قرآن به معنایی که در حیوانات است (یعنی مبدأ حیات، احساس و حرکت ارادی) نیامده است. برای نمونه مراد از روح در آیات ۳۸ سوره نبأ و ۴ سوره قدر که در کنار ملائکه ذکر شده، غیر از روح حیوانی و ملائکه است. از نظر وی، توصیف روح به «قُدُس» یا «الامین» نیز به این خاطر است که روح از خیانت‌ها و پلیدی‌های مادی و معنوی که روح‌های انسانی به آنها آلوده می‌شوند، پاک و منزه است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۹۵ و ۱۹۶.</ref> برخی از مفسران، مراد از روح القدس در آیات قرآن را جبرئیل دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۱، ص۳۴۰؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۳۱.</ref>
| |
|
| |
| از نظر بعضی مفسران معانی مختلف روح در قرآن از این قرار است:
| |
| * روح مقدسی که [[پیامبران]] را تقویت می‌کرده (آیه ۸۷ و ۲۵۳ سوره بقره)،
| |
| * نیروی غیبی یاری‌کننده مؤمنان (آیه ۲۲ سوره مجادله)،
| |
| * فرشته مخصوص وحی (جبرئیل) (آیه ۱۹۳ سوره سعراء)،
| |
| * [[فرشته]] یا مخلوقی برتر از فرشتگان (مانند آیه ۴ سوره قدر)،
| |
| * قرآن (آیه ۵۲ سوره شوری)
| |
| * روح انسان (آیاتی همچون آیه ۹ سوره سجده و آیه ۲۹ سوره حجر).<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۹۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۲۵۱؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۱۲ و۱۱۳.</ref>
| |
|
| |
|
| ==احادیثِ آفرینش ارواح پیش از بدن‌ها== | | ==احادیثِ آفرینش ارواح پیش از بدن‌ها== |
