Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۱
ویرایش
جفر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Ahmadnazem (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''جَفْر و جامعه''' عنوان دو کتاب حدیثی به املای [[محمد(ص)|پیامبر اکرم]](ص) و نگارش [[علی(ع)|حضرت علی(ع)]] است. | ||
محتوای کتاب جفر که فقط در اختیار امامان [[شیعه]] است، همه [[احکام|احکامی]] است | محتوای کتاب جفر که فقط در اختیار امامان [[شیعه]] است، همه [[احکام|احکامی]] است که مردم به آن نیاز دارند، تا حدی که حتی جریمه خراش رساندن، که از کوچکترین و کم اهمیت‌ترین موضوعات است نیز در این کتاب وجود دارد. | ||
کتاب جامعه نیز در بردارنده اخبار گذشته و آینده تا [[روز قیامت]] و تأویل همه [[آیه|آیات]] و نام اوصیا از خاندان پیامبر(ص) و آنچه بر ایشان می‌گذرد است. کتاب جامعه را افراد مورد اعتمادِ زیادی دیده‌اند. | کتاب جامعه نیز در بردارنده اخبار گذشته و آینده تا [[روز قیامت]] و تأویل همه [[آیه|آیات]] و نام اوصیا از خاندان پیامبر(ص) و آنچه بر ایشان می‌گذرد است. کتاب جامعه را افراد مورد اعتمادِ زیادی دیده‌اند. | ||
== | ==کتاب جفر== | ||
در برخی روایات وجود | در برخی روایات وجود کتابی به نام «کتاب جفر» نزد [[امامان شیعه]] گزارش شده<ref>صفار قمی، ص۱۵۸۱۵۹</ref><ref>مجلسی، ج۵۱، ص۲۲۰</ref> که محتوای آن ذکر حوادث آینده تا روز [[قیامت]] است<ref>مجلسی، ج۵۱، ص۲۲۰</ref> در برخی گزارش‌ها نام این کتاب در کنار کتاب جامعه یاد شده است.<ref>رجوع کنید به:حاجی خلیفه، ج۱، ستون۵۹۱</ref> بنا بر روایتی از [[امام کاظم]](ع)، جز [[نبی]] و وصی نبی، کسی نمی‌تواند در آن بنگرد و نگریستن در آن از امتیازات اوصیای پیامبر(ص) است.<ref>صفار قمی، ص۱۵۸۱۵۹</ref> | ||
===معنای اصطلاحی و لغوی=== | ===معنای اصطلاحی و لغوی=== | ||
جفر، واژه‌ای عربی است | جفر، واژه‌ای عربی است که در فرهنگ‌های لغت بر گونه‌ای خاص از برّه یا بزغاله،<ref>جوهری؛ ابن‌منظور؛ فَیومی؛ مرتضی زبیدی، ذیل واژه</ref> چاهی با دهانه گشاد که سنگ چین نشده،<ref>ابن‌اثیر؛ ابن‌فارس، ذیل واژه</ref> نوزاد انسان<ref>ابن‌منظور؛ مرتضی زبیدی، ذیل واژه</ref> و بچه شتر اطلاق شده است. استعمال واژه جفر در معنای پوست گوسفند یا گاو که مُفاد بسیاری از روایات حاکی از آن است<ref>صفار قمی، ص۱۵۳۱۵۶</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۴۱؛</ref> یا از باب حذف مضاف و توسع در لغت است یا از این باب که واژه جفر برای گونه‌ای خاص از پوست گوسفند یا گاو، عَلَم (اسم‌خاص) گشته است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه ص۳۲</ref> | ||
===جفر ابیض و احمر=== | ===جفر ابیض و احمر=== | ||
افزون بر | افزون بر کتاب جفر، در برخی روایات [[شیعه]] بر وجود دو جفر دیگر به نام‌های جفر ابیض (سفید) و جفر احمر (سرخ) نزد امامان تأکید شده است.<ref>اربلی، ج۲، ص۳۸۲؛</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۴۰</ref> [[امام صادق]](ع) در روایتی<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۳۷ ۳۸</ref> این پندار را که این دو جفر، پوستهایی‌اند که بر روی آنها مطالبی نوشته شده، نفی و تأکید کرده که جفر ابیض و احمر تنها دو انبان چرمین‌اند که در اولی شماری کتاب و در دومی شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] قرار داشته است. بنا بر احتمالی، که بعید به نظر می‌رسد، احمر و ابیض صفت احکامی است که در این دو جفر آمده که برخی برای جنگ و قتال و خونریزی و برخی دیگر برای مسالمت و سازش است.<ref>بونی،ج۳، ص۳۳۵</ref> | ||
بر اساس برخی روایات | بر اساس برخی روایات که محتوای این دو جفر را گزارش کرده‌اند<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۴۲۴۳، ۴۶، ۴۹</ref> و از مقایسه آنها با روایت‌های کتاب جامعه، روشن می‌شود که در جفر ابیض علاوه بر برخی کتاب‌های آسمانی پیشین و [[مصحف فاطمه]]، کتاب جامعه نیز وجود داشته است. | ||
اکرم احمد برکات عاملی،<ref>عاملی، ص۴۹۵۰</ref> با استناد به روایتی از [[امام صادق]](ع)،<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص ۱۶۰</ref> از جفری دیگر نیز یاد کرده که از چرم گاو بوده است. وی با بررسی روایات به این نتیجه می‌رسد که این جفر، انبانی چرمین و بزرگ بوده است که جفر ابیض و احمر را درون آن نهاده بودند. | |||
مفاد برخی از روایات [[اهل بیت]] (ع) | مفاد برخی از روایات [[اهل بیت]](ع) حاکی است که این کتابها و شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] میان [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نیز نزد امام [[امام مهدی|حجت بن الحسن]](عج) است.<ref>عاملی، ص۱۲۵۱۳۳</ref><ref>باجگیران، ص۴۷ ۴۸</ref> بر اساس برخی روایات [[شیعه]]، شمشیر رسول خدا و این کتابها نزد هر کس باشد، نشانه [[امامت]] اوست،<ref>ابن بابویه، معانی‌الاخبار،ص۱۰۲ ۱۰۳</ref><ref>ابن بابویه، عیون اخبارالرضا، ص۱۹۲۱۹۳</ref> مانند تابوت [[بنی‌اسرائیل]] که نزد هر کس بود، نشانه [[نبوت]] و [[رسالت]] او بود.<ref>عیاشی، ج۱، ص۲۴۹</ref> امامان شیعه نیز در روایاتی، با به کارگیری تعابیری مثل «عندی» یا «عندنا»، بر این امر تأکید کرده‌اند.<ref>صفار قمی، ص۱۵۰۱۵۲</ref><ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲، ۲۴</ref> | ||
===در نوشته‌های اهل سنّت=== | ===در نوشته‌های اهل سنّت=== | ||
در نوشته‌های [[اهل سنت]]، | در نوشته‌های [[اهل سنت]]، کتاب جفر بیشتر به [[امام صادق]](ع) نسبت داده شده است. [[ابن خلدون]]<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵۴۱۶</ref> اصل کتاب جفر را از [[امام صادق|امام جعفر صادق]](ع) دانسته که [[هارون بن سعید]] (سعد) عجلی، پیشوای [[زیدیه|زیدیان]]، از وی روایت کرده و در آن حوادثی ذکر شده است که در آینده برای [[امامان شیعه|اهل بیت]] [[محمد(ص)|پیامبر اکرم]](ص) اتفاق خواهد افتاد و کتاب را به اعتبار پوستی که مطالب روی آن نوشته شده بوده، جفر نامیده‌اند. به نظر ابن خلدون<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵۴۱۶</ref> اگر چه امام جعفر صادق(ع) برخی نزدیکانش را از رخدادهای ناگوار آینده بر حذر می‌داشت و رخدادها درست همانگونه که او پیش بینی کرده بود، به وقوع می‌پیوست، اما در وجود چنین کتابی که تنها برخی اشارات عاری از هرگونه دلیل در اعتبار آن رسیده باید تردید کرد. | ||
[[ابن‌قتیبه]]<ref>ابن‌قتیبه، | [[ابن‌قتیبه]]<ref>ابن‌قتیبه، ص۴۸۴۹</ref> نیز به [[رافضیان]] درباره ادعای علم باطنی و وجود کتاب جفر نزد آنان خرده گرفته؛ زیرا، همان هارون بن سعید که این کتاب را روایت کرده، در یکی از سروده‌های خود از جفر و هر که به جفر می‌پردازد، بیزاری جُسته است. همچنین [[بشر بن معتمر هلالی]] (متوفی ۲۲۶)، رئیس معتزلیان [[بغداد]]، در شعری به [[رافضیان]] طعنه زده که جفر آنان را غَرّه ساخته است.<ref>جاحظ، ج۶، ص۲۸۹</ref> به عقیده [[ابوزهره]]،<ref>ابوزهره، ص۲۹، ۹۸</ref> فرقه [[خطابیه]] اندیشه‌های راجع به جفر را در میان [[شیعیان]] دوازده امامی رواج داد<ref>مقریزی، ج۴، ص۱۷۴ ۱۷۵</ref> ولی، با توجه به گرایش‌های غلوآمیز [[ابوالخطاب اسدی]]، داعیه‌دار این فرقه، و برائت جستن [[امام صادق]](ع) از وی در حضور اصحاب،<ref> قاضی نعمان، ج۱، ص۴۹ ۵۰</ref> قطعاً قرائت خطابیه از جفر را [[امامان شیعه]] تأیید نکرده‌اند. | ||
===در مراکش=== | ===در مراکش=== | ||
گزارشهای رسیده | گزارشهای رسیده حاکی از این است که کتاب جفر در مغرب ([[مراکش]]) و در میان خاندان عبدالمؤمن نیز موجود بوده است<ref>مراکشی، المعجب فی تلخیص اخبار المغرب،ص ۱۸۰</ref> به نوشته [[ابن خلکان]]،<ref>ابن خلکان، ج۵، ص۴۸</ref> [[محمد بن تومرت]] (متوفی ۵۲۴) مطالب این کتاب را از [[عبدالمؤمن مراکشی]] فراگرفته بود. همچنین [[ابن ابی اصیبعه]] در کتاب [[عیون الانباء فی طبقات الاطباء]]<ref>ص۴۵۴ ۴۵۷</ref> قصیده‌ای منسوب به [[ابن سینا]] را آورده که سراینده در آن، بر مبنای برخی محاسبات [[علم نجوم|نجومی]] و با اعتماد به کتاب جفر منسوب به امیر مؤمنان [[امام علی(ع)]]، پیشگویی‌هایی کرده است. | ||
== | ==کتابی از علی(ع) به املای رسول خدا(ص)== | ||
جامعه نیز عنوانی‌است مشهور برای | جامعه نیز عنوانی‌است مشهور برای کتابی از [[امام علی|علی(ع)]] به املای [[محمد(ص)|رسول خدا]].<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد«ص»، ص۱۴۲۱۴۶</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۳۹</ref> طبق نوشته‌های برخی عالمان شیعی، این اثر نخستین کتاب حدیثی است.<ref>صدر، ص۲۷۹</ref> در روایات و گزارشهای رسیده، این کتاب با عنوانهای «کتاب علی»<ref>قمی، ج۱، ص۲۴۴</ref><ref>ابن‌بابویه، الامالی،ص ۳۸۵</ref><ref>طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۲۵۱؛ ج۲، ص۶۴</ref> و «صحیفه»<ref>صفار قمی، ص۱۵۳ ۱۵۵</ref><ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲، ۲۴ ۲۵</ref> نیز آمده است. تعدد عنوانها حاکی از تفاوت این کتابها نیست، بلکه از ویژگیهای یکسانی که در روایات برای آنها ذکر شده، نتیجه گرفته می‌شود که این عنوانها حاکی از یک حقیقت‌اند. | ||
===ویژگیهای کتاب علی(ع)=== | ===ویژگیهای کتاب علی(ع)=== | ||
بنا بر روایاتی | بنا بر روایاتی که در وصف این کتاب با عنوانهای پیش گفته وارد شده، این کتاب دو ویژگی بارز دارد: یکی این که املای آن را [[محمد(ص)|پیامبر اکرم]](ص) و نگارش آن را [[علی(ع)]] برعهده داشته است<ref>کلینی، ج۷، ص۹۳ ۹۴، ۹۸؛</ref><ref>مجلسی، بحار، ج ۲۶، ص۲۳ ۲۵</ref> و دوم این که محتوای آن همه [[احکام]] و [[حلال]] و [[حرام]]هایی است که مردم در طول اعصار بدان نیاز دارند، حتی در پاره‌ای روایات برای تأکید این امر که مطالب کتاب را [[محمد(ص)|پیامبر اکرم]](ص) املا فرموده است، عبارت «مِنْ فَلَقِ فیهِ» (از میان دو لب مبارکش) نیز آمده است.<ref>صفار قمی، ص۱۴۳، ۱۵۲</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۳۹</ref> همچنین برای تأکید بر جامعیت آن، در برخی روایات آمده است که «حتی جریمه خراش رساندن»، که از کوچکترین و کم اهمیت‌ترین موضوعات است، در این کتاب وجود دارد.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲، ۲۴ ۲۵</ref> شاید یکی از علل نامگذاری این کتاب به جامعه، احتوای آن بر جملگی مسائل احکام و حلال و حرام باشد. | ||
===کتاب کوچکی | ===کتاب کوچکی که در غلاف شمشیر جا می‌گیرد=== | ||
نظر به گستردگی | نظر به گستردگی کتاب جامعه، باید صحیفه یا کتاب کوچکی را که در برخی مصادر [[اهل سنّت]] و [[شیعه]]، خبر وجود آن روایت شده<ref>ابن‌حنبل، مسند الامام احمدبن حنبل،ج ۱، ص۱۰۰، ۱۱۹، ۱۵۱</ref><ref>بخاری، ج۱، ص۳۶؛ ج۴، ص۳۰، ۶۷، ۶۹؛ ج۸، ص۱۰، ۴۵، ۴۷؛</ref><ref>نسائی، ج۸، ص۱۹، ۲۳۲۴</ref>و حتی آن‌قدر کوچک بوده که در غلاف شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] یا [[امام علی|علی(ع)]] جای می‌گرفته است،<ref>برقی، ج۱، ص۱۷ ۱۸</ref> مکتوبی غیر از کتاب جامعه دانست<ref>جلالی، ص۵۸ -۵۹</ref> یا با نظر به محتوای اندک این صحیفه، آن را بخشی از کتاب جامعه به شمار آورد. این مدعا با مفاد پاره‌ای از روایات<ref>صفار قمی، ص۱۴۴</ref> همخوانی دارد و حتی عنوان‌هایی دیگر نظیر «صحیفه کتاب‌الفرائض»<ref>ابن بابویه،تهذیب الاحکام،ج۹، ص۲۴۷</ref><ref>حر عاملی، ج۲۶، ص۷۴</ref> نیز به بخشهایی از کتاب جامعه اشاره دارد؛ یعنی، جامعه کتابی با بخش‌های گوناگون بوده است که مردم، با توجه به محتوای بخش ها، با نام‌های گوناگون از آن یاد می‌کرده‌اند.<ref> باجگیران، ص۳۹</ref> | ||
بنا بر مجموع روایات، جامعه | بنا بر مجموع روایات، جامعه کتابی جامع و در بردارنده موضوعات گوناگون فقهی، مانند [[نماز]]، [[ادعیه]]، معاملات، [[قضا]]، شهادت (گواهی دادن به هنگام داوری)، [[حدود]] و [[دیات]]، مسائل [[ارث]] و نیز برخی موضوعات اخلاقی و اعتقادی بوده است. تعبیرهایی نیز بر گسترده و حجیم بودن کتاب جامعه دلالت دارد، از جمله «طولها سبعون ذراعاً» (درازای آن به‌اندازه هفتاد ذراع است)،<ref>صفار قمی، ص۱۵۱۱۵۳، ۱۵۵</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۵۹، ۲۹۵؛ ج۷، ص۱۲۵؛</ref> «مِثلُ فَخِذِالبَعیر» (قطر آن مانند ران شتری فربه است)؛<ref>صفار قمی، ص۱۷۳</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۷۱</ref> و «کتاباً مَدروجاً عَظیماً» (نوشته‌ای به هم پیچیده و بزرگ).<ref>عاملی، وسائل،ج۱، ص۶۲</ref> | ||
===افراد متعددی کتاب جامعه را | ===افراد متعددی کتاب جامعه را دیده‌اند=== | ||
امتیاز مهم جامعه بر دیگر | امتیاز مهم جامعه بر دیگر کتاب‌های منسوب به [[امام علی]](ع) این است که به رؤیت افراد متعددی رسیده، هر چند که درباره کتاب جفر در روایت آمده است: «جز نبی و وصی نبی کسی نمی‌تواند در آن بنگرد».<ref>مفید، الارشاد،ج ۲، ص۲۴۹۲۵۰</ref><ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح،ج ۲، ص۸۹۷</ref> به نوشته عبدالحلیم جُندی<ref>جندی، الامام جعفرالصادق،ص ۲۰۰</ref> حتی [[منصور عباسی]] نیز موفق به رؤیت کتاب جامعه شده است. برخی از راویانی که موفق به رؤیت کتاب جامعه یا بخشهایی از آن شده‌اند، بدین قرارند: [[ابوبصیر مرادی]]،<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص ۱۴۳</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۱۱۹</ref> [[عبدالملک بن اَعین]]،<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص ۱۵۳</ref> [[محمدبن مسلم]]،<ref>کلینی، کافی، ج ۶، ص۲۱۹۲۲۰</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام،ج ۹، ص۲</ref> [[زُراره بن اَعْین]]،<ref>طوسی، الاستبصار،ج ۱، ص۳۸۷</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۹۴ ۹۵</ref> [[مُعَتَّب]]،<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص ۱۴۵</ref> [[ابن‌بُکیر]]<ref>کلینی، کافی،ج ۳، ص۳۹۷</ref> و [[وهْب‌بن عبداللّه سُوائی]].<ref>ابن‌بطریق، عمدة عیون صحاح‌الاخبار فی مناقب امام الابرار،ص ۳۱۴</ref> مجید معارف<ref>معارف، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه،ص ۴۳ ۴۵</ref> نیز بیش از چهل تن را نام برده که برخی از آنان هر چند کتاب جامعه را ندیده‌اند، اصل وجود آن را روایت کرده‌اند. | ||
==پیدایش جفر و جامعه== | ==پیدایش جفر و جامعه== | ||
[[صفار قمی]]<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص | [[صفار قمی]]<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص ۵۰۶ - ۵۰۷</ref> آغاز جفر را در روایتی منسوب به [[امام کاظم|امام موسی‌الکاظم]](ع) این‌گونه آورده است که در روزهای پایانی عمر [[پیامبر(ص)]]، همه اخبار گذشته و آینده تا روز [[قیامت]] و تأویل همه آیات و نام اوصیا از خاندان آن حضرت و آنچه بر ایشان می‌گذرد و نیز توصیه یکایک ایشان و شیعیانشان به صبر، بر آن حضرت [[وحی]] شد و پیامبر(ص) به امر خدا آنها را بر [[امام علی|علی(ع)]] املا فرمود و آن حضرت نیز با مرکب سبز رنگی که [[جبرائیل]] از [[بهشت]] آورده بود، این مطالب را بر روی پوست یک جَفْرة (برّه یا بزغاله ماده)، که آماده شده بود، نوشت. در پایان این روایت تصریح شده است که اوصیای پیامبر(ص) همه اخبار مَلاحِم را از این نوشته برگرفته‌اند.<ref>آملی، نفائس‌الفنون فی عرایس العیون،ج ۲، ص۹۳۹۴</ref><ref>مجلسی، بحار، ج ۲۶، ص۲۶- ۲۷</ref> | ||
بنا بر روایتی | بنا بر روایتی که [[کلینی|کلینی]]<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۲۷۹۲۸۰</ref> نقل کرده است، خداوند مشی کلی [[امامان شیعه]] را در نوشته‌ای بر رسول خدا نازل کرده است؛ احتمالاً این نوشته همان جفر و جامعه است که [[امام رضا]](ع) به هنگام پذیرش ولایتعهدی [[مأمون]] از آن یاد کرده و در پایان عهدنامه چنین نوشته است: «ولایتعهدی را می‌پذیرم، ولی مضمون جفر و جامعه بر خلاف آن دلالت دارند» و گواهانی نیز بر مضمون آن گواهی دادند.<ref>مجلسی، بحار، ج۴۹، ص۱۴۸۱۵۳</ref> در روایتی دیگر آمده است که امام رضا در پایان عهدنامه نوشت: «مضمون جفر و جامعه چنین بیان می‌دارد که امر ولایتعهدی بتمامه منعقد نخواهد شد».<ref>جرجانی، شرح‌المواقف،ج ۶، ص۲۲</ref> [[ابن‌طِقْطَقی]]' در الفخری فی‌الا´داب السلطانیة،<ref>ابن‌طِقْطَقی' در الفخری فی‌الا´داب السلطانیة،ص۲۶۰</ref> [[جرجانی]] در شرح‌المواقف<ref>جرجانی، شرح‌المواقف،ج ۶، ص۲۲</ref> و [[طاشکوپری‌زاده]]،<ref>طاشکوپری‌زاده، کتاب مفتاح السعادة و مصباح السیادة، ج ۲، ص۴۲۵</ref> متن کامل پاسخ [[امام رضا]](ع) را، با اندک اختلافی در واژگان، آورده‌اند. به تصریح طاشکوپری‌زاده،<ref>طاشکوپری‌زاده، کتاب مفتاح السعادة و مصباح السیادة، ج ۲، ص۴۲۶</ref> امر همانگونه که [[امام رضا]](ع) پیش‌بینی کرده بود، اتفاق افتاد؛ ولایتعهدی منعقد نشد و مأمون که از ناحیه [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]] احساس خطر کرده بود، امام رضا را با سم به [[شهادت]] رساند. | ||
==تفکیک جفر و جامعه در منقولات اهل سنّت== | ==تفکیک جفر و جامعه در منقولات اهل سنّت== | ||
گفتنی است | گفتنی است تفکیک محتوایی که میان دو کتاب جفر و جامعه در گزارشهای شیعی دیده می‌شود، در غالب منقولات عامه وجود ندارد، حتی در پاره‌ای از گزارشهای [[اهل سنّت]]، که از این دو کتاب به طور جداگانه یاد شده، محتوای آن دو، یک چیز معرفی شده است.<ref>جرجانی، شرح‌المواقف،ج ۶، ص۲۲</ref> طاشکوپری‌زاده،<ref>طاشکوپری‌زاده، کتاب مفتاح السعادة و مصباح السیادة،ج ۲، ص۴۲۵</ref> و به تبع او حاجی خلیفه،<ref>ج ۱، ستون ۵۹۱</ref> با استحسانی فلسفی عرفانی، جفر و جامعه را عبارت از علم اجمالی دانسته‌اند به هر آنچه به نحو کلی یا جزئی در گذشته انجام گرفته است یا در آینده به وقوع خواهد پیوست، و در نتیجه، جفر را همان لوح قضا (یا عقل کلی) و جامعه را همان لوح قَدَر (یا نفس کلی) معرفی کرده‌اند. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۷: | ||
* ابن‌سینا، کنوز المعزّمین، چاپ جلال‌الدین همائی، تهران ۱۳۳۱ ش. | * ابن‌سینا، کنوز المعزّمین، چاپ جلال‌الدین همائی، تهران ۱۳۳۱ ش. | ||
* کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت ۱۴۰۱. | * کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت ۱۴۰۱. | ||
* مجلسی، محمدباقربن، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج | * مجلسی، محمدباقربن، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۲۹۳۰، چاپ عبدالزهراء علویه، بیروت، بی‌تا. | ||
* ابن‌طقطقی، الفخری فی الا´داب السلطانیة و الدول الاسلامیة، چاپ و. آلوارت، گریفزولت ۱۸۵۸. | * ابن‌طقطقی، الفخری فی الا´داب السلطانیة و الدول الاسلامیة، چاپ و. آلوارت، گریفزولت ۱۸۵۸. | ||
* ابن‌قتیبه، کتاب تأویل مختلف الحدیث، قاهره: مکتبة المثنی، بی‌تا. | * ابن‌قتیبه، کتاب تأویل مختلف الحدیث، قاهره: مکتبة المثنی، بی‌تا. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۵: | ||
* برقی، احمدبن محمد، کتاب‌المحاسن، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، قم، ۱۳۳۱ ش | * برقی، احمدبن محمد، کتاب‌المحاسن، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، قم، ۱۳۳۱ ش | ||
* بونی، احمدبن علی، شمس‌المعارف الکبری و لطائف‌العوارف، قم ۱۴۰۰/۱۹۸۰. | * بونی، احمدبن علی، شمس‌المعارف الکبری و لطائف‌العوارف، قم ۱۴۰۰/۱۹۸۰. | ||
* جاحظ، عمروبن بحر، کتاب‌الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر، | * جاحظ، عمروبن بحر، کتاب‌الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر، ۱۳۸۵۱۳۸۹/ ۱۹۶۵۱۹۶۹، چاپ افست بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۹. | ||
* جرجانی، علی‌بن محمد، شرح‌المواقف، چاپ محمد بدرالدین نعسانی‌حلبی، مصر ۱۳۲۵/۱۹۰۷، چاپ افست قم ۱۳۷۰ ش. | * جرجانی، علی‌بن محمد، شرح‌المواقف، چاپ محمد بدرالدین نعسانی‌حلبی، مصر ۱۳۲۵/۱۹۰۷، چاپ افست قم ۱۳۷۰ ش. | ||
* جندی، عبدالحلیم، الامام جعفرالصادق، قاهره ۱۳۹۷/۱۹۷۷. | * جندی، عبدالحلیم، الامام جعفرالصادق، قاهره ۱۳۹۷/۱۹۷۷. | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۸: | ||
* طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱. | * طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱. | ||
* عاملی، اکرم احمد برکات، حقیقة الجفرعند الشیعة، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۵. | * عاملی، اکرم احمد برکات، حقیقة الجفرعند الشیعة، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۵. | ||
* عیاشی، محمدبن مسعود، کتاب‌التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم | * عیاشی، محمدبن مسعود، کتاب‌التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰۱۳۸۱، چاپ افست تهران، بی‌تا. | ||
* فیومی، احمدبن محمد، المصباح‌المنیر، بیروت ۱۹۸۷. | * فیومی، احمدبن محمد، المصباح‌المنیر، بیروت ۱۹۸۷. | ||
* قاضی نعمان، نعمان‌بن محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام، و القضایا و الاحکام، چاپ آصف‌بن علی‌اصغر فیضی، قاهره [ | * قاضی نعمان، نعمان‌بن محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام، و القضایا و الاحکام، چاپ آصف‌بن علی‌اصغر فیضی، قاهره [ ۱۹۶۳ ۱۹۶۵ ]، چاپ افست، قم، بی‌تا. | ||
* قطب راوندی، سعیدبن هبه اللّه، الخرائج و الجرائح، قم، ۱۴۰۹. | * قطب راوندی، سعیدبن هبه اللّه، الخرائج و الجرائح، قم، ۱۴۰۹. | ||
* قمی، علی‌بن ابراهیم، تفسیرالقمی، چاپ طیب موسوی جزائری، قم، ۱۴۰۴. | * قمی، علی‌بن ابراهیم، تفسیرالقمی، چاپ طیب موسوی جزائری، قم، ۱۴۰۴. | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۲: | ||
* نسائی، احمدبن علی، سنن النسائی، بشرح جلال‌الدین سیوطی و حاشیه نورالدین‌بن عبدالهادی سندی، استانبول، ۱۴۰۱/۱۹۸۱. | * نسائی، احمدبن علی، سنن النسائی، بشرح جلال‌الدین سیوطی و حاشیه نورالدین‌بن عبدالهادی سندی، استانبول، ۱۴۰۱/۱۹۸۱. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
* منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4739 دانشنامه جهان اسلام] | |||
[[ar:الجفر والجامعة]] | [[ar:الجفر والجامعة]] | ||
[[رده:ودایع امامت]] | [[رده:ودایع امامت]] | ||