قیام توابین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قیام توابین''' اولین قیام شیعی از قیام های پس از واقعه [[عاشورا]] است که با هدف خون خواهی [[امام حسین]](ع) و شهدای کربلا، در سال 65 هجری صورت پذیرفت. این قیام به دست مسلمانان و دوستداران [[اهل بیت]](ع) در مقابله با لشکر [[شام]] و در منطقه «[[عین الورده]]» رخ داد که رهبری آن بر عهده [[سلیمان بن صرد خزاعی]] بود.

پس از واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) و یارانش، برخی شیعیان که با وعده بیعت، از [[حسین بن علی]](ع) دعوت کردند به [[کوفه]] بیاید و سپس از خطای خویش در پیمان شکنی و یاری نرساندن به امام(ع)، سخت نادم و پشیمان بودند تصمیم بر آن گرفتند که گناه و اشتباه خویش را جبران کنند. آنان در جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که این ننگ جز با کشته شدن در راه امام حسین(ع) و گرفتن انتقام از قاتلان وی پاک نمی شود.<ref>طبقات کبری، ج 6، ص 25. کتاب الفتوح، ج 6، ص 205 و 206.</ref>

چند ماه پس از [[واقعه كربلا|حادثه کربلا]]، حدود صد تن از شیعیان در خانه سلیمان بن صرد خزاعی که از زاهدان و عابدان سرشناس [[کوفه]] بود گرد آمدند. سلیمان در این جلسه با اشاره به [[آیه]] 54 سوره بقره و توبه قوم [[موسی بن عمران|موسی]](ع) خطاب به حاضران گفت: ما وعده یاری به [[اهل بیت]] [[پیامبر]](ص) دادیم اما نصرتشان نکردیم. در انتظار فرجام کار ماندیم تا آن که فرزند پیامبرمان کشته شد. حال خدا از ما راضی نمی شود مگر آن که با قاتلان او بجنگیم. شمشیرها را تیز کنید و اسب و نیرو فراهم سازید تا فرا خوانده شوید.<ref>بحارالانوار، ج 45، ص 355.</ref>

تشکیل جلسات هفتگی [[توابین]] در سال 61 هـ به صورت پنهانی درباره شکل گیری جنبش، از تهیه نیرو گرفته تا موعد قیام در حضور سلیمان بن صرد برگزار می‌شد. آنان مخفیانه درون کوفه و قبایل اطراف به تهیه نیرو و اسلحه پرداخته و مقدمات جنگ را آماده می کردند.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 430 و 431.</ref>

به دنبال تشکیل سپاه، سلیمان بن صرد خزاعی در سال 64 نامه هایی را به «[[سعد بن حذیفه]]» رهبر شیعیان مدائن و «[[مثنی بن مخرمه عبدی]]» از بزرگان [[شیعه]] [[بصره]] می نویسد و آنان را به قیام فرا می خواند. شیعیان بصره و [[مدائن]] نیز در پاسخ به نامه سلیمان، آمادگی خویش را اعلام داشته و پذیرفتند که در قیام آنان شرکت کنند.<ref>بحارالانوار، ج 45، ص 355 و 356. تاریخ طبری، ج 4، ص 429.</ref>

بنا بر گزارش مورّخان، اول [[ربیع الاول]] سال 65 هـ تاریخ شروع قیام بود و سلیمان بن صرد به فراخوانی نیروها پرداخت. آنان با سپاه متشکل از چند هزار نفر شعار «[[یا لثارات الحسین]]» سر دادند و به سمت منطقه ای به نام «نُخَیله» حرکت کردند. پیمان شکنی و عدم همراهی بسیاری از شیعیان خصوصا مدائنی ها و بصریون سبب ناراحتی سلیمان گردید. نقل شده است از 16 هزار نفری که قول همراهی قیام را داده بودند تنها چهار هزار نفر اجتماع نخیله را تشکیل می دادند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 276 و 277.</ref>

نقل گردیده که [[مختار ثقفی]]، سلیمان را فاقد دانش سیاسی و نظامی می دانست و بخش عظیمی از شیعیان به این دلیل از سپاه سلیمان جدا شدند.<ref>النشأه الشیعه الامامیه، ص 80.</ref>

لشکر [[توابین]] در 5 [[ربیع الاول]] از نخیله راهی [[دمشق]] شدند. هنگامی که سپاه به [[کربلا]] رسید از اسب ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 178.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 456 و 457..</ref> توابین نیز به دعا پرداختند تا حال که توفیق [[شهادت]] در رکاب حسین(ع) نصیب آنان نشده است، خداوند از [[شهید]] شدن آنان پس از او محروم نسازد.<ref>مقتل ابو مخنف، ص 291.</ref>

پس از نبرد چهار روزه، بسیاری از توابین به شهادت رسیده و در محاصره سپاه دشمن قرار گرفتند. فرماندهان توابین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و اندک باقیمانده آنان به فرماندهی «رفاعه بن شداد بجلی» مجبور به عقب نشینی شدند. توابین در مسیر بازگشت به شیعیان بصره و مدائن برخوردند که به یاری آنان آمده بود و پس از ابراز اندوه به شهرهای خود بازگشتند. پس از شکست توابین و رسیدن به کوفه، [[مختار ثقفی]] که در زندان به سر می برد به تمجید از سلیمان و شهدای قیام پرداخت و وعده داد که انتقام توابین را گرفته و به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 279 و 280. الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 184 - 186.</ref>

*ابن اثیر، علی بن ابی الکریم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1386 هـ.

*ابن اعثم، احمد، کتاب الفتوح، دارالاضواء، 1411 هـ.

*ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408 هـ.

*طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1403 هـ.

*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 هـ.

*نبیلة، عبدالمنعم داود، نشأة الشیعة الامامیة، بیروت، دار المؤرخ العربی، 1415 هـ.