۱۶٬۶۵۸
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نامهای دیگر = دعای بیستم [[صحیفه سجادیه]] | | نامهای دیگر = دعای بیستم [[صحیفه سجادیه]] | ||
| موضوع = کسب اخلاق نیک، دوری از رذائل اخلاقی، اخلاق | | موضوع = کسب اخلاق نیک، دوری از رذائل اخلاقی، اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی | ||
| مأثور/غیرمأثور = مأثور | | مأثور/غیرمأثور = مأثور | ||
| صادره از = [[امام سجاد علیهالسلام|امام سجاد(ع)]] | | صادره از = [[امام سجاد علیهالسلام|امام سجاد(ع)]] | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
در آغاز بیشتر فرازهای این دعا ذکر [[صلوات]] تکرار شده و بعد از آن از خداوند درخواستهای جدیدی شده است. دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به [[استجابت دعا|استجابت]]، با همراهی صلوات دانستهاند. دعای بیستم صحیفه سجادیه را به دلیل دربرداشتن تعالیم انسانساز جهت کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، مکارم الاخلاق نامیده شده است. | در آغاز بیشتر فرازهای این دعا ذکر [[صلوات]] تکرار شده و بعد از آن از خداوند درخواستهای جدیدی شده است. دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به [[استجابت دعا|استجابت]]، با همراهی صلوات دانستهاند. دعای بیستم صحیفه سجادیه را به دلیل دربرداشتن تعالیم انسانساز جهت کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، مکارم الاخلاق نامیده شده است. | ||
دعای مکارم الاخلاق علاوه بر [[فهرست شرحهای صحیفه سجادیه|شرحهای کلی صحیفه سجادیه]] همچون [[دیار عاشقان]] اثر [[حسین انصاریان]]، [[شهود و شناخت]] اثر [[حسن ممدوحی کرمانشاهی]] و [[ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین|ریاض السالکین]] اثر [[سید علیخان مدنی]]، توسط افرادی مانند [[محمدتقی فلسفی]] و [[ | دعای مکارم الاخلاق علاوه بر [[فهرست شرحهای صحیفه سجادیه|شرحهای کلی صحیفه سجادیه]] همچون [[دیار عاشقان]] اثر [[حسین انصاریان]]، [[شهود و شناخت]] اثر [[حسن ممدوحی کرمانشاهی]] و [[ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین|ریاض السالکین]] اثر [[سید علیخان مدنی]]، توسط افرادی مانند [[محمدتقی فلسفی]] و [[روحالله خاتمی]] به صورت مستقل نیز شرح شده است. | ||
{{نیایش}} | {{نیایش}} | ||
== اهمیت و جایگاه== | == اهمیت و جایگاه== | ||
دعای بیستم صحیفه سجادیه که به دلیل | دعای بیستم صحیفه سجادیه که به دلیل دربرداشتن تعالیم انسانساز جهت کسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده، به دعای مکارم الاخلاق معروف شده است.<ref> خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص۱۳؛ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷.</ref> گفته شده، امام سجّاد(ع) در این دعا، بسیارى از [[اخلاق|رذایل اخلاقى]] و [[گناهان]] را برمىشمرد تا از آنها اجتناب شود و فهرستى از فضایل اخلاقى را نیز بازگو مىکند و آراستگى به آن صفات را از خداوند مىطلبد تا [[مؤمنان]] براى کسب این صفات، به او اقتدا کنند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=11850&catid=0&pid=61829 ترجمه دعای مکارم الاخلاق] پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.</ref> | ||
استفاده امام سجاد(ع) از آرایههای ادبی و گزینش اسلوبهای نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژههای هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق جهت ماندگار شدن آموزههایش در ذهن مخاطب دانستهاند.<ref>قاسمپیوندی، | استفاده امام سجاد(ع) از آرایههای ادبی و گزینش اسلوبهای نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژههای هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق جهت ماندگار شدن آموزههایش در ذهن مخاطب دانستهاند.<ref>قاسمپیوندی، «سبکشناسی دعای مکارم الاخلاق»، ص۳-۴.</ref> | ||
==تکرار صلوات در ابتدای فرازها== | ==تکرار صلوات در ابتدای فرازها== | ||
[[صلوات]] بر محمد و آل محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰ بار تکرار شده است در هر | [[صلوات]] بر محمد و آل محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰ بار تکرار شده است در هر بار پس از صلوات خواستههای جدیدی بیان شده است.<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶، ص۱۸۳.</ref> آغاز كردن دعا با صلوات را از سنتهايى دانستهاند كه از سیره [[معصوم(ع)|معصومان]] به ما رسيده و دستور دادهاند كه قبل از درخواست از [[خدا]] و نيز بعد از آن، صلوات فرستاده شود.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص.</ref> گفته شده چون طبق روایات صلوات مستجاب میشود، درخواستهایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه استجابت بهتری خواهد داشت؛ به همین دلیل امام سجاد در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.<ref>فلسفی، شرح دعای مکارم الاخلاق، ج۱، ص۶-۷.</ref> | ||
==چرایی درخواست مکارم اخلاق از خداوند== | ==چرایی درخواست مکارم اخلاق از خداوند== | ||
[[ | [[روحالله خاتمی]] در ابتدای شرح دعای مکارم الاخلاق با طرح این پرسش که چگونه امکان طلب کردن مکارم اخلاق از خدا وجود دارد درحالیکه انسان خود باید برای تحصیل اخلاق نیکو تلاش کند و بدون تلاش به جایی نخواهد رسید، چنین جواب میدهد که دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست؛ بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای به دست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر نیاز به دعا است تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد میشود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قویتر میکند.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸، ج۱، ص۱۳.</ref> | ||
== آموزهها== | == آموزهها== | ||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
* درخواست کاملترین مرحله [[ایمان]]، بالاترین مرتبه [[یقین]]، بهترین [[نیت]] و برترین اعمال | * درخواست کاملترین مرحله [[ایمان]]، بالاترین مرتبه [[یقین]]، بهترین [[نیت]] و برترین اعمال | ||
* ايمان سرچشمه همه خيرات و اخلاق پسنديده | * ايمان سرچشمه همه خيرات و اخلاق پسنديده | ||
* نيت صالح | * نيت صالح منشأ [[عمل صالح]] | ||
* طلب اصلاح نفس با رفق و | * طلب اصلاح نفس با رفق و مدارا از سوی [[خدا]] | ||
* مشکلات و موانع رشد انسان: توجه و اشتغال به | * مشکلات و موانع رشد انسان: توجه و اشتغال به غیرخدا، فقر، [[طمع]]، [[تکبر]]، [[خودپسندی]] و [[فخرفروشی]] | ||
* راههای نجات انسان: انجام اعمال براى [[قیامت]]، خرج كردن وقت در راه هدف، مصون بودن از فقر و وسعت رزق، انجام [[عبادت]] | * راههای نجات انسان: انجام اعمال براى [[قیامت]]، خرج كردن وقت در راه هدف، مصون بودن از فقر و وسعت رزق، انجام [[عبادت]] بدون [[عجب]] و [[ریا]] و انجام اعمال خير بدون منت گذاشتن | ||
* درخواست [[تواضع]] در عین بزرگی و سربلندی | * درخواست [[تواضع]] در عین بزرگی و سربلندی | ||
* پایداری در عمل: هدایت شایسته، نیت استوار، عبادت دائم و دوری از [[شیطان]] | * پایداری در عمل: هدایت شایسته، نیت استوار، عبادت دائم و دوری از [[شیطان]] | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
* دعا برای مصونیت از عذاب الهی | * دعا برای مصونیت از عذاب الهی | ||
* درخواست هدایت به بهترین راه | * درخواست هدایت به بهترین راه | ||
* | * میانهروی در زندگی | ||
* درخواست بهترینها از خدواند | * درخواست بهترینها از خدواند | ||
* امتحان الهی با ثروت | * [[امتحان الهی]] با ثروت | ||
* درخواست [[برکت]] در مال (درخواست روزی از جایی که گمان به آن نمیرود) | * درخواست [[برکت]] در مال (درخواست روزی از جایی که گمان به آن نمیرود) | ||
* پناه بردن بر [[قدرت الهی]] | * پناه بردن بر [[قدرت الهی]] | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
=== محورهای اخلاق اجتماعی === | === محورهای اخلاق اجتماعی === | ||
{{ستون|۲}} | {{ستون|۲}} | ||
* دعا برای اصلاح بداندیشیهای دیگران: تبدیل [[حسد]] به | * دعا برای اصلاح بداندیشیهای دیگران: تبدیل [[حسد]] به مودت | ||
* دعا برای پیروزی و غلبه بر دشمنان | * دعا برای پیروزی و غلبه بر دشمنان | ||
* [[ایثار]] و گذشتهای اخلاقی | * [[ایثار]] و گذشتهای اخلاقی | ||
* نفی قدرتطلبی و تجاوز به حقوق دیگران | * نفی قدرتطلبی و تجاوز به حقوق دیگران | ||
* بیان ویژگیهای صالحان: گسترش عدالت، کنترل خشم، اصلاح بین مردم، آشکار کردن کارهای خوب مردم، | * بیان ویژگیهای صالحان: گسترش عدالت، کنترل خشم، اصلاح بین مردم، آشکار کردن کارهای خوب مردم، [[عیبپوشی]]، نرمخویی، فروتنی، خوشرفتاری، آرامش، وقار، خوشاخلاقی، رعایت ادب اجتماعی و اخلاق عمومی و ... | ||
* اجتناب از [[اسراف | * اجتناب از [[اسراف]] | ||
* پاسخ خوب در برابر کار بد | * پاسخ خوب در برابر کار بد | ||
* پيامدهاى ناگوار يارى خواستن از غيرخدا | * پيامدهاى ناگوار يارى خواستن از غيرخدا | ||
* القائات شیطانی در قلب و زبان انسانها (آرزوی باطل، [[بدگمانی]]، [[حسد]]، [[فحش]] و ناسزا، شهادت باطل، آبروریزی و ... | * القائات شیطانی در قلب و زبان انسانها (آرزوی باطل، [[بدگمانی]]، [[حسد]]، [[فحش]] و ناسزا، شهادت باطل، آبروریزی و... | ||
* پناه بردن به خدا از ظلم کردن و ظلم دیدن | * پناه بردن به خدا از ظلم کردن و ظلم دیدن | ||
* لزوم بیان هدایتهای الهی (قدرت بيان و تأثير آن در هدايت مردم) | * لزوم بیان هدایتهای الهی (قدرت بيان و تأثير آن در هدايت مردم) | ||
خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
* تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی | * تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی | ||
* همکاری با دیگران و خدمت به جامعه | * همکاری با دیگران و خدمت به جامعه | ||
* توجه به کرامت و حیثیت انسانها | * توجه به [[کرامت انسان|کرامت]] و حیثیت انسانها | ||
* داشتن الگو و اسوه و تعیین جهت گیری در بسط و گسترش [[عدالت]] | * داشتن الگو و اسوه و تعیین جهت گیری در بسط و گسترش [[عدالت]] | ||
* ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت | * ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت | ||
خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
== شرحها == | == شرحها == | ||
دعای مکارم الاخلاق به صورت تکنگاری توسط افراد متعددی شرح | دعای مکارم الاخلاق به صورت تکنگاری توسط افراد متعددی شرح شده است برخی از آنها عبارتند از: | ||
* شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق اثر [[محمدتقی فلسفی]] توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سه جلد در ۱۳۷۰ش منتشر شده است. این شرح مجموعه سخنرانیهای | * شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق اثر [[محمدتقی فلسفی]] توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سه جلد در ۱۳۷۰ش منتشر شده است. این شرح مجموعه سخنرانیهای فلسفی است که در [[قم]] و [[تهران]] در شرح دعای بیستم صحیفه سجادیه ارائه شد و پس از جمعآوری و افزودن برخی از آیات و روایات در ۸۹ فصل به چاپ رسید.<ref>[http://www.darolmoballeghin.ir/%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D9%88-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%82%DB%8C/ شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق] سایت دارالمبلغین فلسفی.</ref> | ||
* شرح دعای مکارم الاخلاق توسط [[محمدتقی مصباح یزدی]]. (مجموعه درسهای اخلاق در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ش)<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/7110 شرح دعای مکارم الاخلاق] پایگاه | * شرح دعای مکارم الاخلاق توسط [[محمدتقی مصباح یزدی]]. (مجموعه درسهای اخلاق در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ش)<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/7110 شرح دعای مکارم الاخلاق] پایگاه اطلاعرسانی آثار آیت الله مصباح یزدی.</ref> | ||
* نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق اثر شیخ محمدحسین ذوعلم توسط انتشارات | * نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق اثر شیخ محمدحسین ذوعلم توسط انتشارات علیاکبر علمی در ۱۳۷۰ق به چاپ رسیده است.<ref>[http://www.lib.ir/book/72491260 نورالافاق شرح دعای مکارم الاخلاق] پایگاه اطلاع رسانی کتابخانههای ایران.</ref> | ||
* [[آینه مکارم]] (شرح دعای مکارم الاخلاق امام سجاد)؛ | * [[آینه مکارم]] (شرح دعای مکارم الاخلاق امام سجاد)؛ در دو جلد حاوی درسهای اخلاق [[سید روحالله خاتمی]] در شرح دعای مکارم الاخلاق است که در ۲۳ جلسه ارائه شده است و توسط انتشارات زلال در سال ۱۳۶۸ به چاپ رسیده است.<ref>[https://wikinoor.ir/%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85 آینه مکارم شرح دعای مکارم الاخلاق] یایگاه ویکی نور.</ref> | ||
همچنین دعای مکارم الاخلاق در شرحهایی که بر تمام دعاهای صحیفه سجادیه نگاشته شده، نیز شرح شده است. این دعا در [[فهرست شرحهای صحیفه سجادیه|شرحهای صحیفه سجادیه]] از جمله در کتاب [[دیار عاشقان]] اثر [[حسین انصاریان]]،<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱.</ref> این [[دعا]] همچنین شهود و شناخت اثر [[محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی]]<ref>ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.</ref> و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر [[سید احمد فهری]]<ref>فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۱۵-۳۲۷.</ref> به زبان فارسی شرح شده است. | |||
دعای مکارم الاخلاق همچنین در کتابهایی مانند [[ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین|ریاض السالکین]] اثر [[سید علیخان مدنی]]،<ref>مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۳، ص۲۵۵-۴۴۰.</ref> [[فی ظلال الصحیفه السجادیه]] اثر [[محمدجواد مغنیه]]،<ref>مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۲۴۶-۲۸۱.</ref> [[ریاض العارفین]] تألیف [[محمد بن محمد دارابی]]<ref>دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۵-۲۶۴.</ref> و [[آفاق الروح]] نوشته [[سید محمدحسین | دعای مکارم الاخلاق همچنین در کتابهایی مانند [[ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین|ریاض السالکین]] اثر [[سید علیخان مدنی]]،<ref>مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۳، ص۲۵۵-۴۴۰.</ref> [[فی ظلال الصحیفه السجادیه]] اثر [[محمدجواد مغنیه]]،<ref>مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۲۴۶-۲۸۱.</ref> [[ریاض العارفین]] تألیف [[محمد بن محمد دارابی]]<ref>دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۵-۲۶۴.</ref> و [[آفاق الروح]] نوشته [[سید محمدحسین فضلالله]]<ref> فضلالله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۳۱-۵۴۴.</ref> به زبان عربی شرح شده است. واژههای این دعا هم در شرحهای لغوی مانند [[تعلیقات علی الصحیفه السجادیه]] اثر [[فیض کاشانی]]<ref>فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۷ق، ص۴۷-۵۱.</ref> و شرح الصحیفه السجادیه نوشته [[عزالدین جزائری]]<ref>جزایری، شرح الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۲، ص۱۱۱-۱۲۱.</ref> توضیح داده شده است. | ||
==متن و ترجمه== | ==متن و ترجمه== | ||
خط ۱۷۷: | خط ۱۷۷: | ||
* انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش. | * انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش. | ||
* جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق. | * جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق. | ||
* خاتمی، | * خاتمی، روحالله، آینه مکارم، تهران، نشر زلال، ۱۳۶۸ش. | ||
* دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش. | * دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش. | ||
* ذوعلم، محمدحسین، نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق، تهران، انتشارات علیاکبر علمی، ۱۳۷۰ق. | * ذوعلم، محمدحسین، نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق، تهران، انتشارات علیاکبر علمی، ۱۳۷۰ق. | ||
خط ۱۸۴: | خط ۱۸۴: | ||
* فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش. | * فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش. | ||
* فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق. | * فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* قاسم پیوندی، زهرا و سیدمحمدرضا ابن الرسول و محمد خاقانی، | * قاسم پیوندی، زهرا و سیدمحمدرضا ابن الرسول و محمد خاقانی، «سبکشناسی دعای مکارم الاخلاق»، در مجله علوم حدیث، شماره ۷۳، ۱۳۹۳ش. | ||
* مدنی شیرازی، سید علیخان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق. | * مدنی شیرازی، سید علیخان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق. | ||
* مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق. | * مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق. |
ویرایش