Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۱٬۷۶۸
ویرایش
عنین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تغییر صفحه اصلی از عنین به ناتوانی جنسی
(تغییر مسیر به عنین) |
جز (تغییر صفحه اصلی از عنین به ناتوانی جنسی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | |||
'''ناتوانی جنسی''' یا عِنّین به مردی که قدرت [[نزدیکی]] را از دست می‌دهد، گفته می‌شود. به این بیماری عُنَن می‌گویند. [[احکام]] عنین در بخش‌های مختلف [[فقه|فقهی]] از جمله [[نکاح]]، [[قصاص]] و [[دیات]] آمده است. مرد عنین موظف است تا بیماری خود را قبل از ازدواج به زن اطلاع دهد و اگر این کار را نکند مرتکب گناه شده است. عنین از مواردی است که در صورت فراهم بودن شروط و نارضایتی زوجه، سبب فسخ [[عقد ازدواج]] می‌شود. | |||
در این مورد، [[خیار فسخ]] برای زنان، فوری است و باید به [[حاکم شرع]] مراجعه کند. عنن شدن مرد قبل از عقد و یا بعد از عقد قبل از نزدیکی، از جمله شروط ذکر شده برای خیار فسخ است. به حکم این مسئله در قانون مدنی [[جمهوری اسلامی ایران]] اشاره شده است. | |||
اگر شخص سالم سبب قطع آلت عنین گردد، قصاص نخواهد شد. و دیه او یک‌سوم دیه لحاظ شده است. | |||
== اصطلاح‌شناسی == | |||
ناتوانی جنسی یا عنین<ref>بروجردی، منابع فقه شیعه، ۱۴۲۹ق، ج۳۱، ص۶۳۱؛ جمعی از مولفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۴۱، ص۲۶.</ref> به مرد مبتلا به بیماری جنسی که بر اثر آن آلت تناسلی ضعیف شده و نعوظ نمی‌کند؛<ref>عاملی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۲۹؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۳۴۳ به نقل از از مصباح المنیر؛ بحرانی، الأنوار اللوامع، قم، ج۱۰، قسم۱، ص۱۶۱.</ref> به‌طوری که قدرت نزدیکی را از دست می‌دهد،<ref>عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۷۳؛ امامی، حقوق مدنی، قم، ج۴، ص۴۶۴.</ref> و یا به مردی که تمایل جنسی ندارد، گفته شده است.<ref>حمیری، شمس العلوم، ۱۴۲۰، ج۷، ص۴۲۸۷؛ فیومی، المصباح المنیر، قم، ج۲، ص۴۳۳.</ref> برخی شخص پیری که قدرت [[جماع]] نداشته باشد را نیز در حکم عنین دانسته‌اند؛<ref>جمعی از مؤلفان، معجم المصطلحات، قم، ج۲، ص۵۵۰.</ref> تعاریف دیگری نیز از جمله عدم قدرت نزدیکی به خاطر کوچکی آلت و یا حتی نداشتن منی، وجود دارد.<ref> جمعی از مؤلفان، معجم المصطلحات، قم، ج۲، ص۵۵۰.</ref> {{یادداشت| فراهیدی در کتاب العین، معنای دیگری از عنین ارائه کرده است و به شخصی که توانایی نگهداری باد معده را ندارد، گفته است.(فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹۰.)}} | |||
برخی، علاوه بر بیماری، ضعف در خلقت و یا سن بالا<ref> جمعی از مؤلفان، معجم المصطلحات، قم، ج۲، ص۵۵۰.</ref> و حتی [[سحر|سِحر]] و جادو را از دلایل عنین شدن مرد دانسته‌اند.<ref>سعدی، القاموس الفقهی، ۱۴۰۸ق، ص۲۶۳؛ عاملی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۲۹.</ref> به این بیماری عُنَن گفته می‌شود.<ref>عاملی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۱۰۴؛ امامی، حقوق مدنی، قم، ج۴، ص۴۶۴.</ref> به زنی که تمایل جنسی به مردان ندارد نیز عنینه گفته شده است.<ref>حمیری، شمس العلوم، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۴۲۸۷؛ فیومی، المصباح المنیر، قم، ج۲، ص۴۳۳.</ref> | |||
در منابع روایی متقدم همچون [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]] و [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]]، [[روایات]] مربوط به عنین، در بخشی با عنوان «حکم عنین»<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۴۹؛ طوسی، الاستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۲۴۹.</ref> و در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] در بخش «[[تدلیس]] عنین» جمع‌آوری شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۱۰.</ref> چنانکه در منابع روایی متأخر همچون [[الحدائق الناضره]]، در بخش جداگانه‌ای به روایات در این زمینه اشاره کرده‌اند.<ref> بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۳۴۳-۳۴۵.</ref> | |||
برخی معتقدند که عنین همچون [[محارم]]، پیر فرتوت و اطفال نابالغ است و در برابر او رعایت حجاب و پوشاندن زینت توسط زن لازم نیست.<ref> جرجانی، تفسیر شاهی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۶۳.</ref> | |||
== در فقه اسلامی == | |||
عنین و [[احکام]] آن به‌عنوان یکی از عیوب مردانه، در بخش‌های مختلف فقهی همچون [[نکاح]]، [[قصاص]] و [[دیات]] مورد توجه قرار گرفته است.<ref>خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۰۷.</ref> | |||
=== در باب نکاح === | |||
عنین که در باب [[تدلیس]] در [[نکاح]] بدان پرداخته شده است<ref>مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۲۰.</ref> از عیوب سه گانه<ref>کیدری، إصباح الشیعة، ۱۴۱۶ق، ص۴۱۵.</ref> یا چهارگانه‌ای<ref>عاملی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۱۰۴؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۳۱۸.</ref> است که در صورت فراهم بودن تمام شرایط، حق [[خیار فسخ]] را برای زن به وجود می‌آورد یعنی به او اجازه می‌دهد تا ازدواج را فسخ کند.<ref> بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۲۴، ص۳۴۳؛ عاملی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۲۹؛ بحرانی، الأنوار اللوامع، قم، ج۱۰، قسم۱، ص۱۶۱.</ref> {{یادداشت| جنون و دیوانگی، خَصی(بیضه کشیده)، جَب(آلت بریده) از موارد دیگری است که به زن اجازه فسخ ازدواج می‌دهد.(خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۰۸.)}} [[مهریه]] زن در صورت عنین بودن شوهر بنا بر مشهور<ref>شعرانی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۴۰.</ref> نصف مهریه دانسته شده است.<ref> عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۸۴.</ref> | |||
برخی از [[فقها]] دلیل این حکم را [[نص]] و [[اجماع]] دانسته‌اند<ref>عاملی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۱۰۴.</ref> چنانکه عده‌ای بر این اعتقادند که [[روایات]] این باب فراوان بوده <ref> جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۴۱، ص۲۶.</ref> و در حد [[مستفیض]] است. <ref> عاملی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۲۹.</ref> تا آن جا که تمام علمای [[اسلام]] جز [[ابو حنیفه]] بر حکم این مسئله اجماع و اتفاق نظر دارند.<ref> عاملی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۲۹.</ref> | |||
مرد عنین قبل از ازدواج موظف است تا بیماری خود را به زن اطلاع دهد، اگر این کار را نکند مرتکب [[گناه]] شده است.<ref>شبیری زنجانی، کتاب نکاح، ۱۴۱۹ق، ج۲۰، ص۶۴۵۳.</ref> | |||
==== شروط تحقق ==== | |||
* زن قبل از عقد نسبت به عنین بودن شوهر اطلاعی نداشته و بعد از عقد متوجه شده باشد.<ref> جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۴۱، ص۲۷؛ خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۶۱.</ref> | |||
* اگر بعد از عقد عنین شده باشد، در صورتی که نزدیکی صورت نگرفته باشد، می‌تواند عقد را به هم بزند.<ref> خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۶۱.</ref> و اگر تنها یک مرتبه نزدیکی صورت گرفته باشد، و بعد از آن عنین شده باشد، خیار فسخ وجود نخواهد داشت؛<ref> عاملی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۱۰۵؛ عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۷۳.</ref> زیرا دیگر عنن شرعی نخواهد بود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۳۲۶. </ref> | |||
* مرد قدرت نزدیکی با هیچ زنی را نداشته باشد و اگر تنها با زن خود نتواند نزدیکی کند، در حکم عنین نخواهد بود.<ref>امامی، حقوق مدنی، قم، ج۴، ص۴۶۴.</ref> | |||
* زن برای فسخ عقد ازدواج باید به نزد [[حاکم شرع]] برود. حاکم شرع به او یک سال فرصت می‌دهد.<ref> عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۷۳؛ خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۱۰.</ref> اگر شوهر در این مدت بتواند نزدیکی کند، حتی با یکی دیگر از زنان خود، زن حق فسخ ازدواج را نخواهد داشت.<ref> عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۷۳؛ خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۱۰.</ref> رجوع به حاکم برای تعیین مدت یک سال است و بعد از اتمام مدت، زن می‌تواند بدون رجوع به حاکم شرع فسخ نماید.<ref> عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۷۶.</ref> | |||
* حق خیار برای زن فوری است و باید به محض اطلاع از بیماری شوهر، درخواست فسخ کند و اگر آن را به تأخیر بیاندازد<ref> حلی، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۸۵؛ خراسانی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۰۹.</ref> و یا به زندگی با همین شرایط رضایت دهد، دیگر حق فسخ نخواهد داشت.<ref> طوسی، الاستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۲۴۹؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۲۲، ص۵۷۴؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۳۵۸.</ref> | |||
==== راههای تشخیص ==== | |||
عنین جز مسائل شرعی است که نیاز به کارشناسی پزشکی دارد.<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۸، ص۱۵۶.</ref> برای تشخیص بیماری عنین برای فردی که بیماری خود را انکار می‌کند، راههایی با استناد به [[روایات]] اسلامی ذکر شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۱۱؛ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۴۹-۵۵۰؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۳۵۳، ۳۵۵.</ref> {{یادداشت|از جمله آنکه مرد در آب سرد بنشیند، اگر آلتش جمع شود، عنین نخواهد بود.(صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۲۲؛ منسوب به امام رضا، فقه الرضا، ۱۴۰۶ق، ص۲۳۷.)}} | |||
عده‌ای از [[فقها]] معتقدند که اگر زوجه مدعی عنین بودن شوهر باشد و مرد منکر باشد، قول منکر با [[قسم]] پذیرفته می‌شود.<ref> شعرانی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۴۱؛ عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۶۸۵.</ref> | |||
=== در باب قصاص و دیات === | |||
در باب [[قصاص]] آمده است که اگر شخص سالم آلت تناسلی عنین را قطع کند، سبب قصاص و قطع آلت شخص سالم نمی‌شود؛<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، ترجمه، قم، ج۴، ص۳۴۱؛ عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۹۵۱.</ref> اما اگر عنین آلت شخص سالم را قطع کند، قصاص می‌شود.<ref> خمینی، تحریر الوسیلة، ترجمه، قم، ج۴، ص۳۴۱.</ref> | |||
در باب [[دیات]] نیز دیه قطع آلت عنین یک سوم دیه لحاظ شده است.<ref> حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۹۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ترجمه، قم، ج۴، ص۴۰۱.</ref> برخی ادعای شهرت برای این حکم کرده‌اند؛<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۲۶۸.</ref> اما برخی با استناد به روایتی از معصوم(ع) دیه چنین شخصی را دیه کامل دانسته‌اند.<ref> بروجردی، منابع فقه شیعه، ۱۴۲۹ق، ج۳۱، ص۶۳۱.</ref> برخی معتقدند که اگر شخصی سبب عنین شدن شخص دیگر شود، باید دو سوم دیه را بپردازد.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۲۶۹.</ref> | |||
== در قانون مدنی == | |||
به دستور ماده «۱۱۲۵» قانون مدنی [[جمهوری اسلامی ایران]]، هرگاه بیماری عنن در زمان عقد موجود باشد، موجب حق فسخ برای زن می‌شود.<ref> امامی، حقوق مدنی، قم، ج۴، ص۴۶۴.</ref> و حتی اگر بیماری عنن پس از عقد حاصل شده باشد، زن می‌تواند [[نکاح]] را فسخ کند.<ref> محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، ۱۳۸۴ش، ص۳۵۷.</ref> | |||
عده‌ای معتقدند اطلاق این قانون شامل زمانی که مرد بعد از نزدیکی نیز عنین شده باشد، خواهد بود.<ref> امامی، حقوق مدنی، قم، ج۴، ص۴۶۴.</ref> | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس۲}} | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | |||
* امامی، سید حسن، حقوق مدنی، قم، انتشارات اسلامیه، بی‌تا. | |||
* بحرانی، حسین بن احمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع للفیض، قم، مجمع البحوث العلمیه، بی‌تا. | |||
* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق. | |||
* بروجردی، آقاحسین طباطبایی، منابع فقه شیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، ۱۴۲۹ق. | |||
* جرجانی، سید امیر، تفسیر شاهی، تهران، انتشارات نوید، ۱۴۰۴ق. | |||
* جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، فارسی، قم، موسسه دائر المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، بی‌تا. | |||
* جمعی از مؤلفان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قم، موسسه دائر المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، بی‌تا. | |||
* حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق. | |||
* حلّی، مقداد بن عبدالله سیوری، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | |||
* حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دارالفکر المعاصر، ۱۴۲۰ق. | |||
* خراسانی، علی محمدی، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دارالفکر، ۱۳۷۶ش. | |||
* خمینی، سید روح الله موسوی، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بی‌تا. | |||
* خمینی، سیدروح‌الله، توضیح المسائل (محشی)، تحقیق سیدمحمدحسین بنی‌هاشمی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۴ق. | |||
* سعدی، ابوجیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق، دارالفکر، ۱۴۰۸ق. | |||
* شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، قم، موسسه رای‌پرداز، ۱۴۱۹ق. | |||
* شعرانی، ابوالحسن، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ترجمه و شرح، تهران، منشورات إسلامیة، چاپ پنجم، ۱۴۱۹ق. | |||
* صدوق، محمد بن علی بن بابویه، المقنع، قم، موسسه امام هادی(ع)، ۱۴۱۵ق. | |||
* صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | |||
* طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ق. | |||
* عاملی، بهاء الدین، جامع عباسی و تکمیل آن محشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ جدید، ۱۴۲۹ق. | |||
* عاملی، شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ق. | |||
* عاملی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل‌البیت(ع)، ۱۴۱۴ق. | |||
* فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۱۰ق. | |||
* فیض کاشانی، محمد حسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمونین(ع)، ۱۴۰۶ق. | |||
* فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دارالرضی، بی‌تا. | |||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق. | |||
* کیدری، محمد بن حسین، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۶ق. | |||
* محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۳۸۴ش. | |||
* مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعه، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق. | |||
* منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، قم، موسسه آل‌بیت(ع)، ۱۴۰۶ق. | |||
* نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق. | |||
{{پایان}} | |||
{{اصطلاحات فقهی}} | |||
{{احکام خانواده}} | |||