صفاریان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صفاریان''' از نخستین حکومت‌های مستقل از [[بنی‌عباس]] بود. یعقوب لیث، بنیانگذار صفاریان، کار خود را بعنوان فردی از گروه عیاران از [[سیستان]] شروع کرد. صفاریان بخصوص در بیشتر سال‌های حکومت یعقوب لیث صفاری(۲۶۵- ۲۸۷ ق.)،‌ بنیانگذار این حکومت، روابط دوستانه‌ای با [[عباسیان|خلافت عباسی]] نداشتند. برخی از منابع تاریخی، صفاریان را به [[تشیع|شیعه‌گری]] و یا [[اسماعیلیان|اسماعیلی‌گری]] متهم کرده‌اند یا حکومت آنان را فراهم‌کننده شرایط مساعد برای رشد تشیع در شرق ایران ارزیابی کرده‌اند. این نظر در میان پژوهشگران معاصر موافقان و مخالفانی دارد.

بنیانگذار حکومت صفاریان،‌ یعقوب لیث صفاری (حک:۲۶۵-۲۴۷ق) بود که همراه با برادران خود از شغل رویگری به یکی از دسته‌های عیاران در [[سیستان]] پیوست.{{یادداشت|منطقه سیستان در زمان یعقوب، شامل بخشهایی از افغانستان و ایران  فعلی بود.زَرَنج و بُست دو شهر مهم سیستان اکنون جزیی از دو ولایت نیمروز و هلمند افغانستان است.}} در آن دوران سیستان عرصه فعالیت گروه‌های مختلف [[خوارج]] بود و عیاران به نوعی به مبارزه با خوارج می‌پرداختند.<ref>فرای، تاریخ ایران کمبریج، ج۴، ص‌۹۶.</ref> یعقوب لیث ابتدا به خدمت صاحب بن نصر، حاکم سیستان درآمد. پس از مدتی توانست یکی از امیران سپاه شود. او سپس با همراهی گروهی از عیاران دسته‌هایی از خوارج را شکست داد و نیز عده‌ای از آنان را با خود همراه کرد. او بر اوضاع سیستان مسلط شد و سپس [[هرات]] و [[کابل]] را تصرف کرد.<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۳۷۱.</ref> او با تصرف مناطق شرق [[افغانستان]] هدایای با ارزشی برای خلیفه عباسی فرستاد و به این ترتیب خود را به عنوان یکی از فرماندهان مرزهای اسلامی مطرح ساخت.

یعقوب لیث همزمان به سوی مناطق داخلی ایران پیشروی کرد و کرمان را به تصرف خود در آورد که در آن زمان زیر نظر طاهریان اداره می‌شد و در سال ۲۵۵ به سوی فارس حمله کرد و نماینده خلیفه را از شیراز بیرون راند. مدتی بعد یعقوب به سوی خراسان راهی شد و به امارت [[طاهریان]] پایان داد<ref>اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص‌۱۲۴.</ref> و آخرین امیر طاهری را دستگیر کرد. او همچنین در [[طبرستان]] بر [[داعی کبیر|حسن بن زید علوی]] پیروز شد و او را به عقب نشینی به [[دیلم]] واداشت.

یعقوب لیث همچنین به پیشروی خود به سوی غرب ادامه داد و به [[خوزستان]] رسید و المعتمد، خلیفه عباسی که بیم تصرف عراق به دست او را داشت، لشکری را به فرماندهی الموفق عباسی به مقابله با او فرستاد که در سال ۲۶۲ در نبرد دیر العاقول یعقوب لیث را شکست داد. یعقوب در ۲۶۴ق در تلاش برای جمع‌آوری لشکری برای حمله دوباره به بغداد درگذشت.

برادر یعقوب، عمرو بن لیث (۲۶۵-۲۸۷ق) بعد از درگذشت برادر جانشین وی شد و در ابتدای امارت خود با ارسال نامه‌ای به معتمد عباسی، فرمانبرداری خود از خلیفه را اعلام کرد و خلیفه نیز به طور رسمی امارت بر خراسان و فارس و کرمان و سایر نقاط شرق و مرکز ایران را به او واگذار کرد.<ref>تاریخ سیستان، ۱۳۶۶ش، ص۲۳۴.</ref> با این حال ارتباط خلافت عباسی با او در اواخر دوران حکومت به دشمنی گرایید. عمرو در حمله به تصرفات اسماعیل [[سامانیان|سامانی]] شکست خورد و به اسارت درآمد و به بغداد فرستاده شد و در زندان خلیفه درگذشت.<ref> ملک شاه حسین، احیاء الملوک، ص۶۱-۶۳.</ref>