کاربر ناشناس
رؤیت هلال: تفاوت میان نسخهها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei جز (←پیوند به بیرون) |
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[Image:هلال ماه پی در پی.jpg|thumb|230px|غروب هلال اول ماه]] | [[Image:هلال ماه پی در پی.jpg|thumb|230px|غروب هلال اول ماه]] | ||
'''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول | '''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول ماه، یکی از راههای اثبات شرعی آغاز [[ماه قمری]] است. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال [[واجب]] و [[مستحب]] مانند [[حج]]، [[روزه]] [[شب قدر]] و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید [[دیه]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خوردهاند. [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارند. | ||
==اهمیت تعیین اول ماه== | ==اهمیت تعیین اول ماه== | ||
بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند [[حج]]، [[روزه]] و [[عبادات مستحبی]] بسیاری که زمان مشخصی دارند و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید دیه در [[ماههای حرام]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خوردهاند و راههای اثبات اول ماه قمری در کتابهای فقهی مورد بحث قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در [[ماه رمضان]] بیشتر بوده و به ویژه در تعیین پایان این ماه حساسیت خاصی پیدا میکند، به طوری که اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن [[عید فطر]] و روزه گرفتن [[حرام]] است و در غیر این صورت فردای آن ۳۰ام ماه رمضان | بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند [[حج]]، [[روزه]] و [[عبادات مستحبی]] بسیاری که زمان مشخصی دارند و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید دیه در [[ماههای حرام]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خوردهاند و راههای اثبات اول ماه قمری در کتابهای فقهی مورد بحث قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در [[ماه رمضان]] بیشتر بوده و به ویژه در تعیین پایان این ماه حساسیت خاصی پیدا میکند، به طوری که اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن [[عید فطر]] و روزه گرفتن [[حرام]] است و در غیر این صورت فردای آن ۳۰ام ماه رمضان و روزه آن واجب است. | ||
این حساسیت و تردید در گذشته نیز وجود داشته و روایاتی که از [[امامان]] معصوم نقل شده به خوبی نشانگر این شرایط هستند، ولی در سالهای اخیر با گسترش ارتباطات، دیدن یا ندیدن ماه در شهرها و حتی کشورهای مختلف باعث تشدید این تردید و سردرگمی گشته است تا جایی که گاهی در یک شهر دو روز متفاوت به عنوان [[عید فطر]] مطرح شده است | این حساسیت و تردید در گذشته نیز وجود داشته و روایاتی که از [[امامان]] معصوم نقل شده به خوبی نشانگر این شرایط هستند، ولی در سالهای اخیر با گسترش ارتباطات، دیدن یا ندیدن ماه در شهرها و حتی کشورهای مختلف باعث تشدید این تردید و سردرگمی گشته است تا جایی که گاهی در یک شهر دو روز متفاوت به عنوان [[عید فطر]] مطرح شده است. برخی روزهداران برای رهایی از این شرایط در [[یوم الشک]] به سفر میروند. این مشکل در بین اهل سنت نیز وجود دارد.<ref>[http://www.ensani.ir/fa/content/93342/default.aspx مجله فقه اهل بیت ۱۳۸۴ شماره ۴۳، مشکل رؤیت هلال، رضا مختاری]</ref> | ||
در آیه ۱۸۹ [[سوره بقره]] به هلال ماه و جایگاه آن در احکام شرعی اشاره شده است: {{عربی| | در آیه ۱۸۹ [[سوره بقره]] به هلال ماه و جایگاه آن در احکام شرعی اشاره شده است: {{عربی|یَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ|ترجمه= درباره «هلالهای ماه» از تو سؤال میکنند؛ بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظامِ زندگی) مردم و (تعیینِ وقتِ) حج است}}. در جلد دهم کتاب [[وسائل الشیعه]]، باب «أَبْوَابُ أَحْكَامِ شَهْرِ رَمَضَان»، بیش از ۱۰۰ [[حدیث]] در بیان جزئیات هلال اول ماه نقل شده است. | ||
در دیدگاه [[اسلام]] تمام اشیاء دارای بُعد [[ملکوت|ملکوتی]] هستند<ref>فَسُبْحَانَ الَّذِی | در دیدگاه [[اسلام]] تمام اشیاء دارای بُعد [[ملکوت|ملکوتی]] هستند<ref>فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَیءٍ وَ إِلَیهِ تُرْجَعُونَ. یس/۸۳</ref> و هلال ماه نیز از این قاعده مُستثنی نیست. [[امام سجاد(ع)]] در [[دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه]] هلال ماه را مخاطب قرار داده و با او نجوا میکند. دعاهایی نیز برای دیدن هلال هر ماه، ماه [[رجب]] و ماه [[رمضان]] نقل شده است.(رجوع کنید به: [http://ahlolbait.com/tags/%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%A7%D9%87 دعاهای رؤیت هلال]) | ||
==راههای اثبات اول ماه== | ==راههای اثبات اول ماه== | ||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
# خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | # خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | ||
# اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل پسند. | # اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل پسند. | ||
# شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با اصول ستاره شناسی در تعارض نباشد.[http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=1356] | # شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با اصول ستاره شناسی در تعارض نباشد.<ref>[http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=1356]</ref> | ||
# سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. | # سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. | ||
# حُکم [[حاکم شرع]] (نظر برخی مراجع تقلید[http://portal.anhar.ir/node/1911/?ref=sbttl#gsc.tab=0]) | # حُکم [[حاکم شرع]] (نظر برخی مراجع تقلید<ref>[http://portal.anhar.ir/node/1911/?ref=sbttl#gsc.tab=0]</ref>) | ||
==بررسی نجومی رؤیت هلال== | ==بررسی نجومی رؤیت هلال== | ||
[[Image:ماه نو.jpg|thumb|200px|مقارنه ماه با خورشید]] | [[Image:ماه نو.jpg|thumb|200px|مقارنه ماه با خورشید]] | ||
مبدأ محاسبه سنّ هلال، لحظه مقارنه ماه و خورشید(ماه نو)<ref group="یادداشت">مقارنه ماه و خورشید به معنای نزدیکترین فاصله ماه به خورشید است که در اینصورت ماه بین زمین و خورشید قرار داشته و دشوارترین حالت رؤیت ماه از روی زمین است. به دلیل اختلاف ۵ درجهای صفحۀ مداری ماه با دایرة البروج, اغلب ماه یا از بالایا از پائین خورشید میگذرد. در بعضی مواقع نیز این مقارنه به صورتی روی میدهد که ماه درست از مقابل خورشید گذر میکند که در این زمان خورشید گرفتگی به وقوع میپیوندد.[http://astromap.ir/Article/5/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C%281%29]</ref> است. هنگام مقارنه ماه با خورشید، قسمتی که به طرف زمین است تاریک بوده و قابل دیدن نیست و در اصطلاح نجومی به مُحاق رفته است. هنگامی که ماه از محاق خارج شد باید به شکل هلالی باریک مشاهده شود اما | مبدأ محاسبه سنّ هلال، لحظه مقارنه ماه و خورشید(ماه نو)<ref group="یادداشت">مقارنه ماه و خورشید به معنای نزدیکترین فاصله ماه به خورشید است که در اینصورت ماه بین زمین و خورشید قرار داشته و دشوارترین حالت رؤیت ماه از روی زمین است. به دلیل اختلاف ۵ درجهای صفحۀ مداری ماه با دایرة البروج, اغلب ماه یا از بالایا از پائین خورشید میگذرد. در بعضی مواقع نیز این مقارنه به صورتی روی میدهد که ماه درست از مقابل خورشید گذر میکند که در این زمان خورشید گرفتگی به وقوع میپیوندد.[http://astromap.ir/Article/5/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C%281%29]</ref> است. هنگام مقارنه ماه با خورشید، قسمتی که به طرف زمین است تاریک بوده و قابل دیدن نیست و در اصطلاح نجومی به مُحاق رفته است. هنگامی که ماه از محاق خارج شد باید به شکل هلالی باریک مشاهده شود اما کمیِ قطر نورانی هلال ماه مانع از دیدن آن میشود. با حرکت ماه و فاصله گرفتن آن از خورشید، ماه به صورت هلالی قابل رؤیت در میآید. به مدت زمانی که طول میکشد هلال ماه حرکت کند تا دیده شود تحت الشعاع میگویند. از دید نجومی، مدت زمان حالت محاق و تحت الشعاع، روی هم رفته نزدیک ۴۰ ساعت و ۴۸ دقیقه به طول میانجامد. از سوی دیگر گردش ماه به دور زمین همیشه بر دایرۀ منطقة البروج<ref group="یادداشت">منطقة البروج نواریست که خورشید، ماه و سیارات از دید ناظر زمینی از آن عبور میکنند</ref> منطبق نیست و این انحراف بر رؤیت هلال اثر میگذارد.<ref>نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، تقی عدالتی، مجله فقه، شماره ۲، زمستان ۱۳۷۳، ص۳۰۷</ref> احتمال رؤیت و در نتیجه اعلام آغاز ماه قمری در کشورهای غربیتر (از لحاظ جغرافیایی) بیشتر از کشورهای شرقیتر است.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref> | ||
===عوامل مؤثر در رؤیت هلال=== | ===عوامل مؤثر در رؤیت هلال=== | ||
سنّ هلال در هر لحظه برابر با مدت زمان گذشته از لحظه مقارنه ماه و خورشید است. در نگاه اول به نظر میآید هر چه سن هلال ماه بیشتر باشد رؤیت آن آسانتر است چراکه با افزایش سن هلال، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و جدایی زاویهای آن افزایش یابد و در نتیجه سطح درخشان(فاز) آن نیز بیشتر شود | سنّ هلال در هر لحظه برابر با مدت زمان گذشته از لحظه مقارنه ماه و خورشید است. در نگاه اول به نظر میآید هر چه سن هلال ماه بیشتر باشد رؤیت آن آسانتر است چراکه با افزایش سن هلال، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و جدایی زاویهای آن افزایش یابد و در نتیجه سطح درخشان(فاز) آن نیز بیشتر شود ولی عوامل مختلفی در رؤیت هلال ماه موثرند که به چند مورد آن اشاره میشود:<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفهای رؤیت هلال]</ref> (مطالعه بیشتر: [http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=903 سایت دانشنامه ستاره شناسی]) | ||
:::::'''ارتفاع هلال''' | :::::'''ارتفاع هلال''' | ||
[[Image:ارتفاع هلال.jpg|thumb|200px|]] | [[Image:ارتفاع هلال.jpg|thumb|200px|]] | ||
یکی | یکی از اصطلاحات رایج در بحث هلال ماه، میزان ارتفاع ماه از افق است. ارتفاع، زاویه بین افق و جسم مورد نظر است. ارتفاع هلال ماه یکی از مشخصههای تأثیرگذار در رؤیت هلال ماه است. هر چه ارتفاع هلال کمتر باشد، نور رسیده از آن از لایههای ضخیمتری از جوّ عبور میکند و درخشندگی آن کاهش یافته و رؤیت آن مشکلتر میشود. | ||
::::: '''اختلاف سمت''' | ::::: '''اختلاف سمت''' | ||
از دیگر مشخصههای تأثیرگذار بر | از دیگر مشخصههای تأثیرگذار بر رؤیتپذیری هلال، میزان اختلاف سمت ماه و خورشید است. منظور از اختلاف سمت، اختلاف زاویه بین ماه و خورشید در لحظۀ غروب خورشید است. | ||
:::::'''مدت مکث''' | :::::'''مدت مکث''' | ||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
یکی دیگر از واژههای مورد استفاده در زمینه هلال ماه، «ضخامت بخش میانی» هلال است. هلال ماه مانند کاسهای است که در بخش میانی خود بیشترین ضخامت را دارد. هرچه این ضخامت بیشتر باشد امکان رؤیت ماه بیشتر است. | یکی دیگر از واژههای مورد استفاده در زمینه هلال ماه، «ضخامت بخش میانی» هلال است. هلال ماه مانند کاسهای است که در بخش میانی خود بیشترین ضخامت را دارد. هرچه این ضخامت بیشتر باشد امکان رؤیت ماه بیشتر است. | ||
ضخیم بودن هلال ماه در شب دوم یا سوم | ضخیم بودن هلال ماه در شب دوم یا سوم نمیتواند دلیلی بر شروع اشتباه اول ماه باشد چرا که مدار ماه به دور زمین بیضوی است و بسته به اینکه هم اکنون در کجای مدار خود قرار دارد از خورشید فاصله گرفته و بر ضخامت بخش روشن آن افزوده میشود.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفهای رؤیت هلال]</ref> | ||
:::::'''زمان غروب خورشید''' | :::::'''زمان غروب خورشید''' | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
:::::'''فاصله ماه از زمین''' | :::::'''فاصله ماه از زمین''' | ||
از آنجاییکه مدار ماه به دور زمین بیضی است | از آنجاییکه مدار ماه به دور زمین بیضی است مطابق قانون دوم کپلر، سرعت گردش ماه به دور زمین ثابت نیست. اگر مقارنه، زمانی اتفاق بیفتد که ماه در حوالی پایین مدارش باشد با سرعت بیشتری از خورشید فاصله میگیرد و جدایی آن سریعتر افزایش مییابد. چنین هلالی در مقایسه با هلال ماه هم سن که در اوج است به مراتب راحتتر رؤیت میشود.<ref>[http://asiac.ir/?p=1841 سایت نجوم]</ref> | ||
===علل دشواری دیدن ماه نو=== | ===علل دشواری دیدن ماه نو=== | ||
خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
===رکوردهای رؤیت هلال ماه و فایده آن=== | ===رکوردهای رؤیت هلال ماه و فایده آن=== | ||
رکوردهای هلال ماه به بحرانیترین میزان مشخصههای تأثیرگذار هلال در لحظه رؤیت گفته میشود. یکی از روشهای اوّلیه بررسی | رکوردهای هلال ماه به بحرانیترین میزان مشخصههای تأثیرگذار هلال در لحظه رؤیت گفته میشود. یکی از روشهای اوّلیه بررسی رؤیتپذیری هلال ماه، مقایسه مشخصههای نجومی هلال با مقادیر حدّی یا همان رکوردها است. اگر مشخصههای نجومی مؤثر در رؤیت هلال وضعیت بهتری از رکوردها داشته باشند، میتوان ادعا کرد که در صورت تحقّق شرایط مناسب، یک رصدگر باتجربه قادر به رؤیت آن خواهد بود.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفهای رؤیت هلال]</ref> | ||
در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویهای آن از خورشید ۷.۶ درجه | در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویهای آن از خورشید ۷.۶ درجه بود؛ به این ترتیب رکورد رؤیت هلال ماه برای [[ایران]] ثبت شد. در سال بعد محسن قاضی میرسعید، هلال بسیار جوان رجب ۱۴۲۳ را با سن ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه رؤیت کرد و رکوردی جدید را به نام خود ثبت کرد.<ref>[http://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/73182/1 کتابخانه تبیان]</ref> | ||
==اختلاف مبانی کشورهای مختلف== | ==اختلاف مبانی کشورهای مختلف== | ||
در کشورهای مختلف مبانی متفاوتی برای اعلام آغاز [[ماه قمری]] وجود دارد: فقط رؤیت هلال، محاسبات نجومی، رؤیت هلال و محاسبات نجومی، و متابعت از دیگر کشورهای مسلمان. هر کدام از این موارد نیز دارای شیوههای متفاوتی هستند، مثلا در بحث رؤیت هلال سه مبنا وجود دارد: | در کشورهای مختلف مبانی متفاوتی برای اعلام آغاز [[ماه قمری]] وجود دارد: فقط رؤیت هلال، محاسبات نجومی، رؤیت هلال و محاسبات نجومی، و متابعت از دیگر کشورهای مسلمان. هر کدام از این موارد نیز دارای شیوههای متفاوتی هستند، مثلا در بحث رؤیت هلال سه مبنا وجود دارد: | ||
# دیدن هلال با چشم | # دیدن هلال با چشم غیرمسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش، موروکو و نظر اکثر علمای شیعه) | ||
# دیدن هلال حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشور ایران در بعضی ماهها و نظر بعضی از علمای شیعه) | # دیدن هلال حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشور ایران در بعضی ماهها و نظر بعضی از علمای شیعه) | ||
# ادعای دیدن هلال در غروب روز اول ماههای حساس(کشور عربستان در ماههای رمضان، شوال، ذیقعده و ذی الحجه) | # ادعای دیدن هلال در غروب روز اول ماههای حساس(کشور عربستان در ماههای رمضان، شوال، ذیقعده و ذی الحجه) |