آیه زکات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه زکات''' ([[سوره توبه|توبه]]: ۶۰) موارد مصرف [[زکات]] را بیان می‌کند که عبارتند از: [[فقرا]]، [[مساکین]]، کارگزاران و مأموران جمع‌آوری زکات، [[مؤلفة قلوبهم]]، بردگان، بدهکاران، در راه [[خدا]] و [[ابن سبیل|در راه ماندگان]]. [[فقیهان]] با استناد به این [[آیه]]، مصرف زکات را منحصر در موارد مذکور دانسته‌اند.  

این آیه، به دلیل دربرداشتن کلمه صدقات، به آیه صدقه یا صدقات نیز نامیده شده است.  

==نامگذاری==

[[آیه]] ۶۰ [[سوره توبه]] را آیه زکات نامیده‌اند؛<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به : طوسی، الخلاف،‌ ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۹۷؛ محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۷۷ و ۶۳۲؛ فخر رازی، تفسیر کبیر،‌ ۱۴۲۰ق، ج۲۰، ص۳۲۸.</ref> چراکه در این آیه موارد مصرف [[زکات]] مشخص شده است.<ref>سرمدی،‌ «آیه زکات»، ص۱۰۱؛ معینی، «آیه زکات»، ص۹۰.</ref> زکات به‌معنای وجوب پرداخت اندازه معینی از برخی اموال است که به حد نصابی خاص رسیده باشد.{{مدرک}}

[[آیه]] مذکور به جهت دربرداشتن واژه «صدقات»،<ref>سرمدی، «آیه زکات»، ص۱۰۱.</ref> آیه صدقات<ref>قرطبی، الجامع،‌ ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۲۴۱؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۵۶ و ج۴، ص۵۷.</ref> یا آیه صدقه<ref>ابن عربی، احکام القرآن، ۱۴۰۸ق، ج‏۱، ص۲۳۸.</ref> نیز نامیده شده است. [[صدقه]] به معنای چیزی است که انسان به [[قصد قربت]] از مال خود خارج می‌سازد.<ref> راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۴۸۰.</ref> بنابر به گفته راغب اصفهانی صدقه در اصل برای امور مستحبی و زکات در امور واجب استعمال می‌شود؛ اما به زکات واجب از آن جهت که صاحبش آن را از روی میل و رغبت می‌پردازد، صدقه نیز می‌گویند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۴۸۰.</ref>

البته برخی آیه ۱۰۳ سوره توبه را چنانکه در روایات هم آمده<ref>کلینی،‌ الکافی، ‌۱۴۰۷، ج۳، ص۴۹۷؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق،‌ ج۲، ص۱۳.</ref> آیه زکات نامیده‌اند.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۶۳، ج۶، ص۱۱،‌ج۹، ص۱۰۶؛ قرطبی، الجامع، ۱۳۶۴ش، ج۷،‌ ص۱۰۰؛ </ref> در این آیه، وجوب پرداخت زکات اموال بیان شده است.<ref>طباطبایی، المیزان،‌۱۳۹۰ق، ج۹، ص۳۷۷؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۱۷.</ref>

برخی [[شأن نزول]] آیه زکات را درباره فردی دانسته‌اند که نزد [[پیامبر(ص)]] آمد و درخواست زکات کرد؛ پیامبر از او رو برگرداند و مشغول تقسیم زکات شد. او به شیوه تقسیم پیامبر اعتراض کرد و در پی اعتراض او، آیه مذکور نازل شد.<ref>ابن ابی‌حاتم، تفسیر قرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۱۸۱۷.</ref> گفته شده آیه درباره اعتراض و عتاب [[منافقان]] بر پیامبر(ص) درباره تقسیم زکات نازل شده است.<ref>فاضل مقداد، کنزالعرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۳۴.</ref>  

* [[فقرا]] و مساکین: فقیر کسی است که از تأمین مخارج سالیانه خود و خانواده‌اش ناتوان است.<ref>طباطبایی، عروة الوثقی،‌ ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۹۹.</ref> برخی فقیر و مسکین را یکی دانسته‌اند؛<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۴۳و۲۴۴؛ فاضل مقداد،‌ کنزالعرفان، ‌۱۳۷۳ش، ج۱،‌ ص۲۳۴.</ref> اما بیشتر [[مفسران]] معتقدند که آن دو مفهوم متفاوتی دارند<ref> به عنوان نمونه نگاه کنید به: طباطبایی،‌ المیزان،‌ ۱۳۹۰ق، ج۹، ۳۱۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۶؛ طبری،‌جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۰،‌ص۱۱۱.</ref> و وضعیت مسکین وخیم‌تر از فقیر است.<ref>فاصل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش،‌ ج۱،‌ ص۲۳۵ و ۲۳۶؛ طباطبایی، المیزان،‌۱۳۹۰ق، ج۹، ص۳۱۰ و ۳۱۱؛ نجفی، جواهر الکلام،‌ ج۱۵، ص۳۰۰.</ref> از دیدگاه برخی، فقیر کسی است که درخواست کمک نمی‌کند؛ ولی مسکین شخصی است که از شدت تنگدستی از دیگران درخواست کمک می‌کند.<ref name=":0">طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۵،‌  ص۲۴۳؛ طبری،‌ جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۰، ص۱۱۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۶.</ref> برخی معتقدند هر جا که این دو واژه باهم ذکر شوند، معنای آن دو باهم فرق دارد؛ اما اگر یکی به تنهایی ذکر شود، دیگری را نیز شامل می‌شود.<ref>طباطبایی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۴،‌ ص۹۸؛ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۸۸ و ۲۸۹.</ref>