غارات: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی مورخان این نبردها را هفت مورد<ref>بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۷۳.</ref> و برخی دیگر بیش از ده مورد دانسته‌اند.<ref>رحیمی،‌ «نقش غارات در تسریع صلح امام حسن»، ص۷۲.</ref> در این حمله‌ها، حمله [[بسر بن ابی ارطاه|بُسر بن ابی‌ارطاه]] به [[مدینه]]، [[مکه]] و [[یمن]] را از سخت‌ترین و خشن‌ترین تجاوزات دوره غارات برشمرده‌اند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۸۰ش، ص۳۲۵.</ref> این تجاوزات عموما به دستور شخص معاویه<ref name=":4">رحیمی، «نقش غارات در تسریع صلح امام حسن»، ص۷۲.</ref> و به گونه‌ای طراحی شده بود که کاملا پراکنده و ناگهانی باشد و حتی عکس العمل سریع سپاهیان امام علی(ع) نیز کارساز نباشد.<ref>پورآرین، «غارات معاویه و تاثیر آن در برآمدن امویان»، ص۳۹.</ref>  

| عبدالله بن عامر حضرمی || [[بصره]] || اعزام [[جاریة بن قدامه|جاریه بن قدامه]] توسط امام علی، شکست سپاه شام و کشته شدن ابن‌عامر

| بسر بن ابی‌ارطاه || [[مدینه]]، [[مکه]]، [[یمن]] || اعزام جاریه بن قدامه توسط امام علی، فرار بسر به شام

| سفیان بن عوف || هیت، انبار، [[مدائن]] || قتل غارت شهرها و کشتن پیروان امام و فرار به دمشق

| ضحاک بن قیس || عراق || اعزام [[حجر بن عدی]] توسط امام علی(ع)، شکست سپاه شام و فرار به سمت [[دمشق]]

| نعمان بن بشیر || عَيْنِ‏ التَّمْر || جنگ و درگیری با فرماندهان امام و فرار به سمت دمشق<ref>رحیمی، نقش غارات در تسریع صلح امام حسن، ص۷۳.</ref>

| نبردهای دیگر<ref>برای نمونه ر.ک: ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۴: بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۷۳. </ref>. || ـ ||ـ

معاویه به [[سفیان بن عوف]] که برای غارت فرستاده شد، توصیه کرد که اهل عراق را بترسان، همه را به سمت ما فرا بخوان، از هر آبادی که می‌گذری؛ خرابش کن، هر شخصی که موافق تو نیست را بکش، و اموال مردم را مصادره کن.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۶۶-۴۶۷.</ref>‏

[[عمرو بن عاص سهمی|عمرو بن عاص]] با سپاهی به مصر حمله کرد. محمد بن ابی‌بکر سپاهی متشکل از دو هزار نفر را به جنگ او فرستاد و بخشی از نیروها را درون شهر قرار داد. پس از شکست سپاه مصر، افرادی که در اطراف محمد بن ابی‌بکر بودند، او را رها کردند.<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ‏ابن‌‏خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۴۲.</ref> در نهایت محمد کشته و جنازه‌اش، آتش زده شد.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۲۶.</ref>

به این ترتیب مصر از سیطره حکومت امام علی(ع) خارج شد و عمرو بن عاص از طرف معاویه حاکم آنجا گردید.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۸۰ش، ص۳۲۰.</ref> تصرف مصر نقش بسزائی در قدرت مالی و روحی سپاه شام داشت.‏<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = امام علی(ع) پس از حمله بُسر بن ابی‌ارطاه:{{-}}'''«می‌‏دانستم مردم‏ شام به زودى بر شما غلبه خواهند كرد. زیرا آنها در یارى كردن باطل خود، وحدت دارند، و شما در دفاع از حق متفرّق هستید! شما امام خود را در حق نافرمانى كرده و آنها امام خود را در باطل فرمانبردارند. آنها در شهرهاى خود به اصلاح و آبادانى مشغولند و شما به فساد و خرابى».''' <ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، خطبه۲۵، ص۶۷.</ref> |تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

معاویه، [[بسر بن ارطاة|بُسر بن ابی‌ارطاه]] را به شهرهای تحت نفوذ امام علی(ع) فرستاد و به او دستور داد؛ افرادی که تحت اطاعت علی(ع) هستند را به قتل برساند.<ref>واقدی، الطبقات ‏الكبرى، ۱۴۱۰ق، ص۲۱۳. </ref> بُسر در ابتدا به مدینه رفت و از مردم به اجبار برای معاویه بیعت گرفت.<ref name=":1"> طبری، تاریخ ‏الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۳۹.</ref> [[ابوایوب انصاری]] حاکم امام علی(ع) پیش از آمدن بُسر از آنجا فرار کرد.<ref name=":1" /> بُسر سپس به مکه و پس از آن به یمن رفت. بسر در طول مسیر تمام افرادی که موافق امام علی(ع) بودند را کشت و اموال آن‌ها را تصاحب کرد.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۴.</ref>

امام علی(ع) جاریه بن قدامه را به جنگ بُسر فرستاد. جاریه به گروهی از افراد بُسر دست یافت و آن‌ها را کشت. جاریه در مکه بود که خبر شهادت امام علی(ع) به او رسید.<ref>بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۵۸.</ref> برخی منابع نقل کرده‌اند که [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] با تعدادی از یاران خود به دنبال بُسر رفته و پیش از ورود آن‌ها به شام، به آن‌ها رسید و در نبردی که شکل گرفت، سپاه شام شکست سختی خورد و تلفات بسیار داد.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۳۸.</ref>

در [[سال ۳۹ هجری قمری|سال ۳۹هجری]] معاویه، سفیان بن عوف را به شهرهای هیت، انبار و مدائن فرستاد. سفیان در این شهرها به قتل و غارت پرداخت و افراد معدودی که در شهرها مقاومت کردند را نیز کشت.<ref>طبری، تاریخ ‏الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۳۴.</ref>

زمانی که خبر غارت شهر انبار به امام رسید، ایشان نامه‌ای نوشت تا پس از اقامه نماز برای مردم کوفه خوانده شود.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۱۱.</ref> امام مردم کوفه را «یا أَشْبَاهَ الرِّجَالِ وَ لَا رِجَالَ‏ حُلُومُ الْأَطْفَال‏؛ اى نامردان مرد نما، دارندگان رؤیاهاى كودكانه» توصیف کرده <ref name=":3">سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق،‌ خطبه۲۷، ص۷۰.</ref> و آرزو می‌کند کاش هرگز آن‌ها را ندیده و نمی‌شناخت.<ref name=":3" />

امام نقل می‌کند که شنیده در این واقعه غارتگران، زنی مسلمان و زنی از اهل کتاب را غارت کرده و خلخال، دستنبد، گردن بند و گوشواره آن‌ها را به یغما برده‌اند‏. سپس با غنیمت بسیار باز گشتند بدون اینکه حتی یک نفر از آنها زخمى شده باشد.<ref name=":3" /> امام در ادامه می‌گوید که اگر بعد از این حادثه مسلمانى از ناراحتی بمیرد، جاى ملامت نیست، بلكه مرگ او در نظر من شایسته است‏.<ref name=":3" />

اولین غارتی که در منطقه عراق انجام شد توسط [[ضحاک بن قیس]] بود.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۶.</ref> معاویه به ضحاک دستور داد که صبح در شهری باش و شب در شهر دیگر و افرادی که تحت اطاعت علی(ع) هستند را غارت کن.<ref name=":2" /> برخی این غارت را اولین غارت توسط سپاهیان معاویه در سرزمین‌های تحت حکمرانی امام علی(ع) دانسته‌اند.<ref name=":2">بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۷.</ref> ضحاک، علاوه بر مردمان عادی، حاجیان را نیز غارت کرد و وسائل آن‌ها را تصاحب نمود.<ref>بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۸.</ref>

امام علی(ع) حُجر بن عدی را با چهار هزار نیرو به نبرد ضحاک فرستاد و پس از درگیری و شکست سپاه شام، ضحاک به همراه افرادش شبانه فرار کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ ‏الیعقوبى، بیروت،‌ ج۲، ص۱۹۶.</ref>  

امام علی(ع) پس از اطلاع از حمله ضحاک،‌ مردم کوفه را مذمت کرده و آنان را چنین خطاب می‌کند که كلام‌تان سنگ سخت را می‌شكند، و عمل‌تان دشمن را نسبت به شما به طمع می‌اندازد.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، خطبه۲۹، ص۷۲.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = امام علی(ع) پس از حمله نعمان بن بشیر:{{-}}'''«به مردمى گرفتار شده‏‌ام كه دستورم را پیروى نمی‌كنند، و دعوتم را پاسخ نمی‌گویند. اى بى‌ریشه‌ها، ... آیا دینى نیست كه شما را متحد کند و یا غیرتى كه شما را تكان دهد».''' <ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، خطبه ۳۹، ص۸۲.</ref> |تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

نعمان بن بشیر تنها انصاری بود که به معاویه پیوست.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۸۰ش، ص۳۲۲.</ref> معاویه او را با دوهزار نیرو به سمت عین التمر فرستاد.<ref>طبری، تاریخ‏ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۳۳.</ref>

مالک بن كعب‏ حاکم امام بر عَيْنِ‏ التَّمْر<ref>یعقوبی، تاریخ ‏الیعقوبى، بیروت،‌ ج۲، ص۱۹۵.</ref> در مقابل نیروهای شامی ایستاد و نیروهای نعمان به شام برگشتند.<ref>بلاذری، أنساب ‏الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۴۶.</ref>

* ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.

* ابن‌سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.

* ثقفی، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال، الغارات أو الإستنفار و الغارات، محقق و مصحح: جلال الدین محدث،‏ تهران، انجمن آثار ملی، چاپ اول، ۱۳۹۵ق.

* سید رضی، محمد بن حسین‏، نهج البلاغة، مصحح: صبحی صالح، قم، هجرت، ۱۴۱۴ق.

* یعقوبی، احمد بن أبی‌یعقوب‏، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ اول، بی‌تا.