آیه انفاق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه اِنفاق''' ([[سوره بقره|بقره]]: ۲۷۴) درباره [[انفاق]] و چگونگی عمل به آن در شرایط مختلف نازل شد. مفسران [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه را در مورد [[امام علی(ع)]] دانسته‌اند که چهار [[درهم]] را در شب و روز و به صورت آشکار و پنهان انفاق کرد. برخی معتقدند که این [[آیه]] شامل همه افرادی می‌شود که طبق آن عمل می‌کنند.

== معرفی ==

به [[آیه]] دویست و هفتاد و چهارم [[سوره بقره]] آیه انفاق گفته می‌شود.<ref>جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۳۷.</ref> برخی این آیه را جمع‌بندی چهارده آیه پی‌درپی گذشته درباره [[انفاق]] دانسته‌اند.<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۲۸. </ref> [[قرآن]] در این آیه به چگونگی انفاق، پاداش<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.</ref> و تأثیر آن در آرامش انسان‌ها پرداخته<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۳.</ref>و بر فضیلت آن در شرایط مختلف و در تمام زمان‌ها اشاره می‌کند.<ref> آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.</ref>

آیه انفاق از کسانی که همواره و در هر شرایطی، اموال خود را انفاق می‌کنند، یاد کرده<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵، جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۴.</ref> و به اهتمام انفاق‌گران در شرایط گوناگون<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۰۰.</ref> و توجه به آثار دنیوی و [[آخرت|اخروی]] انفاق از سوی آنان اشاره می‌کند.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.</ref> دوری از اندوه و ترس، پاداش الهی،<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.</ref> داشتن روحیه انفاق، گستردگی اجر الهی، آرامش و امنیت از پیام‌های این آیه دانسته شده است.<ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۵.</ref>

[[تفسیر قرآن|مفسران]] شیعه با استناد به [[حدیث|روایات]]، [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه انفاق را درباره [[امام علی(ع)]] دانسته‌اند که چهار [[درهم]] را یکی در شب، یکی در روز، یکی آشکار و دیگری را در نهان [[انفاق]] کرد.<ref> برای نمونه نگاه کنید به؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۲۵؛ طوسی، التبیان، بیروت ج۲، ص۳۵۷؛ شحاته، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۱ق، ص۱۱۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۵۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.</ref>

مفسران [[اهل سنت]] درباره [[شأن نزول]] آیه انفاق دو نظر داده‌اند؛ عده‌ای از آنان در تفاسیر قرون نخستین، شأن‌نزول آیه را تنها در مورد امام علی(ع) دانسته‌اند.<ref>شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۲؛ صنعانی، تفسیر عبدالرزاق، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۱۸؛ دینوری، الواضح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲؛ واحدی، الوجیز، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۱؛ جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۳۶۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۴۰.</ref> دسته دوم در کنار اشاره به شأن‌نزول آیه در مورد امام علی(ع)، از احتمالات دیگری چون انفاق عبدالرحمن بن عوف،<ref>ماتریدی، تأویلات اهل السنه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.</ref> [[ابوبکر]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۱؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.</ref> و دیگران<ref>ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸.</ref> سخن گفته‌اند؛ چنانکه به  [[عبدالرحمن بن عوف]] در کنار امیرمؤمنان(ع) به‌عنوان فردی که در روز، و علی(ع) در شب انفاق می‌کرد، اشاره کرده‌اند<ref>طبرانی، التفسیر الکبیر، ۱۰۰۸م، ج۱، ص۴۹۲-۴۹۳؛ ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۴۶؛ بغوی، تفسیر البغوی، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۸۰.</ref> و یا هر کسی که در راه [[خدا]]<ref>ماوردی، النکت و العیون، بیروت، ج۱، ص۳۴۷.</ref> بدون [[اسراف]] و [[تبذیر]] انفاق می‌کند<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ۳۴۷؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.</ref> و حتی کسانی که به اسب‌های [[جهاد|جهادی]] در راه خدا آذوقه می‌دهند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۳.</ref> برخی نیز بعد از ذکر احتمالات مختلف، در شأن نزول آیه توقف کرده و از ندانستن شأن نزول خاص برای آن سخن گفته‌اند.<ref>ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸.</ref>  

در آیه انفاق، به راه‌های مختلف انفاق اشاره شده است؛ بدین صورت که اگر نیازی به اظهار نباشد به صورت مخفیانه انفاق شود<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.</ref> تا کرامت دریافت‌کننده خدشه‌دار نگردد<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش،ج۱، ص۴۳۰. </ref> و در صورتی که مصلحت‌هایی همچون ترغیب دیگران و [[تعظیم شعائر]] در میان باشد، می‌توان به صورت آشکارا انفاق کرد؛ هرچند مقدم داشتن شب بر روز و انفاق پنهان بر انفاق آشکار بهتر است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۵.</ref> انفاق به معنای بخشیدن مال<ref>عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۶۰ش، ذیل واژه انفاق</ref> و برطرف کردن کمبودهای مالی است.<ref> قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.</ref>   

[[خداوند]] به پاداش انفاق از جمله بخشش [[گناهان]] و دوری از عذاب اشاره می‌کند، برخی از مفسران معتقدند خداوند با این کار زمینه را برای آرامش وجدان و رفع اندوه فراهم می‌کند،<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.</ref> چراکه ممکن است برخی به سبب واهمه از آینده و یا ترس از دست دادن ثروت، از انفاق خودداری کنند؛ لذا انفاق‌کنندگان را کسانی می‌داند که وحشتی از آینده نداشته و با از دست دادن بخشی از دارایی خود اندوهگین نخواهند شد؛<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱.</ref> هرچند برخی چون [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] در [[مجمع البیان]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.</ref> و دیگر مفسران<ref>ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸، ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵.</ref> منظور از آیه را عدم ترس و وحشت در [[قیامت]] دانسته‌اند.

* جمعی از محققان، فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ‫۱۳۹۴ق.

* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)،‌ بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.