مختار بن ابی‌عبید ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

==حمایت از مسلم بن عقیل ==

مختار با مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین(ع) در [[کوفه]] همکاری می‌کرد و علیه [[بنی‌امیه]] تحرکاتی داشت.

*'''مسلم در خانه مختار'': مسلم هنگام ورود به کوفه به خانه مختار رفت.<ref> دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۳۱.</ref> پس از آنکه [[عبیدالله بن زیاد]] از مکان مسلم اطلاع پیدا کرد، مسلم به خانه [[هانی بن عروه]] نقل‌مکان کرد.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۳۳.</ref>

*'''همراهی با مسلم''': بنا به گزارش‌های تاریخی، مختار با مسلم بن عقیل بیعت کرد،<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج‌۵، ص۵۶۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج‌۶، ص۳۷۶.</ref> او روز [[شهادت]] مسلم در بیرون کوفه به سر می‌برد و خبر قیام مسلم را زودتر از موعد در آنجا شنید اما هنگامی به [[کوفه]] رسید مسلم و هانی شهید شده بودند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج‌۶، ص۳۷۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج‌۵، ص۵۶۹.</ref>

در [[روز عاشورا]] در کربلا حضور نداشت او در زمان واقعه کربلا در زندان ابن‌زیاد بود. پس از شهادت مسلم، [[ابن زیاد]] قصد کشتن مختار را داشت که با وساطت [[عمرو بن حریث]] از کشتن او صرف‌نظر کرد و اما او را زندانی نمود. مختار تا پس از واقعه کربلا در زندان بود.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج‌۶، ص۳۷۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۲۹.</ref> پس از [[واقعه کربلا]] مختار با وساطت [[عبدالله بن عمر]] (شوهر صفیه خواهر مختار)<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج‌۴، ص۳۴۷.</ref> نزد [[یزید بن معاویه]] آزاد شد.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۲۹.</ref> بنا بر گزارش‌ [[عبدالرزاق مقرم]] هنگامی که [[اسیران کربلا]] را به مجلس ابن‌زیاد آوردند، ابن‌زیاد مختار را نیز که زندانی بود احضار کرد. در این جلسه میان مختار و ابن‌زیاد سخنان تندی ردوبدل شد و ابن‌زیاد عصبانی شد و دستور داد مختار را به زندان برگردانند.<ref>مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۷.</ref> همچنین بنا بر این گزارش مختار پس از شهادت [[عبدالله بن عفیف]] از زندان آزاد شد اما عبیدالله بن زیاد با وی شرط کرد که نباید بیشتر از سه روز در کوفه بماند. عبیدالله پس از شهادت عبدالله بن عفیف خطبه‌ای خواند و در آن به اهل‌بیت پیامبر(ص) ناسزا گفت مختار به وی اعتراض کرد، ابن‌زیاد دوباره او را زندانی کرد اما با شفاعت مجدد عبدالله بن عمر آزاد شد.<ref>مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۷.</ref>

مختار با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت کرد به شرطی که در کارها با او مشورت کند،<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۶، ص۱۵.</ref> در حمله سپاه [[یزید]] به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار عبدالله با یزیدیان جنگید.<ref> مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۶، ص۱۵.</ref> پس از درگذشت یزید که عبدالله ادعای خلافت کرد مختار به کوفه رفت و مقدمات قیام را فراهم کرد.<ref> مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۶، ص۱۸.</ref> ابن‌زبیر، [[عبدالله بن مطیع]] را به ولایت کوفه گماشت، مختار با وی جنگید و بر وی غلبه کرد.<ref>مقدسی، البداء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۶، ص۲۰.</ref>

مختار در [[قیام توابین]] شرکت نکرد، چون قیام را بی‌فایده و [[سلیمان بن صرد خزاعی]] را ناآشنا با فنون و تاکتیک‌های جنگ می‌دانست.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۲۹.</ref> به دنبال شرکت نکردن مختار، ۴۰۰۰ نفر از ۱۶۰۰۰ نفری که با سلیمان بیعت کرده بودند در جنگ شرکت نکردند.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۳۵.</ref> مختار همزمان با قیام توابین به زندان افتاد<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۳۰.</ref> او پس از شکست توابین، به بازماندگان آنان نامه‌ای نوشت و از آنان دلجویی کرد.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۵۱.</ref> سران توابین قصد آزادسازی وی از زندان را داشتند اما مختار آنان را برحذر داشت. این بار نیز با وساطت عبدالله بن عمر آزاد شد.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۵۱.</ref>

مختار در سال ۶۶ق به خونخواهی [[امام حسین(ع)]] قیام کرد. شیعیان کوفه نیز وی را همراهی کردند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج‌۴، ص۳۴۷.</ref> او در قیامش از دو شعار [[یا لثارات الحسین]] و [[یا منصور امت|یا منصور اَمِت]] استفاده کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج‌۶، ص۳۹۰؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۲۰.</ref> مختار در این قیام تعدادی از عاملان واقعه کربلا همچون [[شمر بن ذی‌الجوشن]]، [[خولی بن یزید]]، [[عمر بن سعد]] و [[عبیدالله بن زیاد]] را به قتل رساند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج‌۴، ص۳۴۷.</ref> و سر [[عبیدالله بن زیاد]] و [[عمر بن سعد]] را به [[مدینه]] نزد امام سجاد(ع) فرستاد.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۷.</ref>

درباره رابطه امام سجاد(ع) با مختار گزارش‌ها متفاوت است، بر پایه روایتی که در رجال کشی نقل شده مختار ۲۰۰۰۰ دینار برای امام چهارم فرستاد و او با آن خانه [[عقیل بن ابی‌طالب]] و سایر [[بنی‌هاشم]] که مخروبه شده بود را بازسازی کرد. همچنین پس از آنکه مختار سخنانی را آشکار کرد چهل هزار دینار برای امام سجاد فرستاد اما او آنها را برگرداند.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۸.</ref> او همچنین کنیزی (مادر [[زید بن علی]]) را که ۳۰۰۰۰ درهم خریده بود به [[امام سجاد(ع)]] هدیه کرد.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۱۲۴.</ref> بر پایه روایتی دیگر گروهی از سران کوفه نزد امام سجاد(ع) رفتند و درباره مأموریت مختار پرسیدند، امام چهارم آنان را به محمد بن حنفیه ارجاع داد و فرمود:‌ ای عمو اگر غلامی زنگی به ما اهل‌بیت تعصب بورزند بر مردم واجب است او را یاری کنند، در این باره هر چه می‌خواهی انجام ده، من تو را در این امر نماینده قرار دادم.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ج‌۴۵، ص۳۶۵.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی |آیت‌الله خویی]]<ref> خویی، معجم الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۸، ص۱۰۱.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۴۹ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> [[قیام مختار]] را با اذن امام زین‌العابدین(ع) می‌دانند.

بنا به برخی روایات مختار مردم را به امامت [[محمد بن حنفیه]] دعوت می‌کرده است.<ref> کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۸.</ref> از این رو برخی مختار را مؤسس [[کیسانیه]] و پیروانش را کیسانیه می‌نامند.<ref> اخبار الدولة العباسیه، ۱۳۹۱ق، ص۱۶۵.</ref> به گفته آیت‌الله خویی این مطلب درست نیست چرا که محمد بن حنفیه ادعای امامت نداشته تا مختار مردم را به سوی او دعوت کند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱۸، ص۱۰۱.</ref> همچنین کیسانیه پس از قتل مختار و درگذشت محمد بن حنفیه شکل گرفته است.<ref> معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ۱۴۱۰ق، ص۱۰۲و ۱۰۳.</ref> به گفته مامقانی صرف اینکه لقب مختار کیسان است، دلیل نمی‌شود بر اینکه او بر مذهب کیسانیه باشد.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۴۹ق، ج۳، ص ۲۰۵و۲۰۶.</ref>

[[عبدالله بن زبیر]] پس از آنکه از قیام مختار باخبر شد، محمد بن حنفیه و نزدیکان وی را تحت‌فشار قرار داد تا با وی [[بیعت]] کنند و آنان را تهدید به سوزاندن کرد، ابن‌حنفیه نامه‌ای به مختار نوشت و از وی یاری خواست مختار گروهی به [[مکه]] فرستاد و آنان را نجات داد.<ref> اخبار الدولة العباسیة، ۱۳۹۱ق، ص۱۰۰-۱۰۴؛ مقدسی، البداء و التاریخ، مکتبة الثقافیة الدینیة، ج۶، ص۲۱.</ref>