پرش به محتوا

نجس: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۳۰۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۹ نوامبر ۲۰۱۶
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویرایش جزئی)
imported>Mohamadhaghani
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{احکام}}
{{احکام}}
{{مقاله توصیفی فقهی}}
{{مقاله توصیفی فقهی}}
'''نجس''' اصطلاحی فقهی که به آنچه از نظر شرعی ناپاک (غیرطاهر) است اطلاق می‌شود.  چیزهایی که نجس به شمار می‌روند به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته نخست، آنچه اصالتاً نجس است (نجاسات ده‌گانه) ؛ دسته دوم آنچه اصالتاً پاک است اما به دلیل تماس با نجاسات، نجس شده است (مُتَنَجَّس). چندین [[حکم تکلیفی]] و [[حکم وضعی|وضعی]] درباره  نجاسات وجود دارد؛ مانند اینکه خوردن آنها [[حرام]] است و یا اینکه [[نماز|لباس نمازگزار]] نباید نجس باشد.
'''نجس''' اصطلاحی [[فقه|فقهی]] که به آنچه از نظر شرعی ناپاک (غیرطاهر) است اطلاق می‌شود.  چیزهایی که نجس به شمار می‌روند به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته نخست، آنچه اصالتاً نجس است (نجاسات ده‌گانه) که آن را '''عین نجس''' می‌گویند؛ دسته دوم آنچه اصالتاً پاک است اما به دلیل تماس با نجاسات، نجس شده است (مُتَنَجَّس). چندین [[حکم تکلیفی]] و [[حکم وضعی|وضعی]] درباره  نجاسات وجود دارد؛ مانند اینکه خوردن آنها [[حرام]] است و یا اینکه [[نماز|لباس نمازگزار]] نباید نجس باشد.


== واژه شناسی ==
== واژه‌شناسی ==
برای واژۀ «نجس» معانی مختلفی ذکر شده، امّا معنای مشهور آن عبارت است از: «ناپاکی»، «کثیفی»، «پلیدی»، «ضد طهارت» و «ضد نظافت». این واژه به سه صورت «نَجِس»، «نَجَس» و «نَجْس» به کار رفته است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، تحقیق:سید احمد حسین، ج ۴،ص۱۱۰، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، تهران، ۱۳۷۵ ش؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ج ۲،ص۲۵۳،‌دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.</ref> واژه «نَجَس» تنها برای اعیان ده گانه نجاسات به کار می‌رود ولی واژه «نَجِس» هم برای اعیان نجس و هم برای آنچه نجس شده (متنجس) استفاده می‌شود.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۶۸</ref>
برای واژۀ «نجس» معانی مختلفی ذکر شده، امّا معنای مشهور آن عبارت است از: «ناپاکی»، «کثیفی»، «پلیدی»، «ضد طهارت» و «ضد نظافت».<ref>طریحی، مجمع البحرین، تحقیق:سید احمد حسین، ج ۴،ص۱۱۰، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، تهران، ۱۳۷۵ ش؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ج ۲،ص۲۵۳،‌دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.</ref> این واژه در اصطلاح [[فقه|فقهی]] برای اشاره به چیزهایی به کار می‌رود که از نظر شرعی غیرطاهر به شمار می‌روند و [[احکام|احکامی]] درباره آنها وجود دارد. بنابراین در نجس در مقابل طاهر قرار دارد نه در برابر آلوده و ناپاک. امکان دارد شیئی آلوده باشد اما به لحاظ شرعی طاهر به‌شمار آید و یا برعکس یعنی شیئی سالم و پاکیزه باشد اما از نظر شرعی غیرطاهر باشد.  


این واژه یک بار در [[قرآن]] به کار رفته است که در آن [[مشرکان]] به این وصف خوانده شده‌اند: {{متن قرآن| یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِ‌کونَ نَجَسٌ فَلَا یقْرَ‌بُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَ‌امَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَیلَةً فَسَوْفَ یغْنِیکمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ إِن شَاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ حَکیمٌ |ترجمه=‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند! و اگر از فقر می‌ترسید، خداوند هرگاه بخواهد، شما را به کرمش بی‌نیاز می‌سازد؛ (و از راه دیگر جبران می‌کند؛) خداوند دانا و حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۲۸}}
این واژه به سه صورت «نَجِس»، «نَجَس» و «نَجْس» به کار رفته است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، تحقیق:سید احمد حسین، ج ۴،ص۱۱۰، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، تهران، ۱۳۷۵ ش؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ج ۲،ص۲۵۳،‌دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.</ref> واژه «نَجَس» تنها برای اعیان ده‌گانه نجاسات به کار می‌رود ولی واژه «نَجِس» هم برای اعیان نجس و هم برای آنچه نجس شده (مُتَنَجِّس) استفاده می‌شود.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۶۸</ref>


نجاست به دو نوع ظاهری و باطنی تقسیم شده است.<ref>مفردات راغب، ذیل واژه نجس</ref> نجاسات ده گانه ظاهری‌اند و اموری مانند [[شرک]] و [[گناه]] نجاسات باطنی یا [[رجس|رِجس]] دانسته شده‌اند.<ref>مفردات راغب، ذیل واژه رجس</ref> بر اساس [[آیه تطهیر]]، [[اهل بیت]] از مطلق رجس پاک بوده و [[معصوم]] هستند.
این واژه یک بار در [[قرآن]] به کار رفته است که در آن [[مشرکان]] به این وصف خوانده شده‌اند: {{متن قرآن| یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِ‌کونَ نَجَسٌ فَلَا یقْرَ‌بُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَ‌امَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَا... |ترجمه=‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند!|سوره=توبه|آیه=۲۸}}{{یادداشت|درباره اینکه واژه نجس در این آیه به حکمِ شرعی اشاره دارد یا به پلیدی باطنی، اختلافنظر وجود دارد(نک:محمد حسن زمانی، طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان در فقه اسلامی، قم: دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، 1378)}}


==عین نجس و متنجس==
==عین نجس و متنجس==
{{اصلی|متنجس}}
{{اصلی|متنجس}}
در احکام اسلامی برخی «نجاسات» قابلیت پاک شدن ندارند (عین نجاست) و بقیه اشیاء پاک‌اند مگر با رطوبت با نجاسات تماس یابند که در این صورت به آنها مُتَنَجِّس (نجس‌شده) می‌گویند. اشیای منتنجس بر خلاف نجاسات، قابلیت پاک شدن دارند.<ref>طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، تهران، ص۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ص۱۰۷ – ۱۰۲</ref>
به آن چیزی که نجاستش بالذات باشد، عین نجس می‌گویند؛ یعنی تا ذات شی موجود باشد،نجاست هم باقی است، مانند خوک و سگ و خون. ده چیز هستند که عین آنها نجس است و به آنها نجاسات ده‌گانه گفته می‌شود.  


==نجاسات ده گانه==
غیر از نجاسات ده‌گانه سایر اشیاء بالذات طاهر  هستند اما اگر این اشیاء طاهر به نجاسات ده‌گانه تماس پیدا کنند به نحوی که رطوبتی از عین نجس به آنها منتقل شود، آن شیء طاهر نیز نجس می‌شود (مانند دستی که به خون آلوده می شود)، در این زمان آن شی‌ئ را مُتَنَجِّس می‌گویند.
 
مهم‌ترین تفاوت عین نجس با شیء متنجس این است که عین نجس هرگز طاهر نمی‌شود؛ اما در مورد شیء متنجس می‌توان با استفاده از مطهرات، نجاست را از  آن زدود و آن شی‌ء مجددا طاهر می‌شود.<ref>طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، تهران، ص۵۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ص۱۰۷ – ۱۰۲</ref>
 
==نجاسات ده‌گانه==
بیشتر فقیهان شیعه ده چیز را ذاتاً نجس می‌دانند.
بیشتر فقیهان شیعه ده چیز را ذاتاً نجس می‌دانند.


خط ۵۳: خط ۵۷:


===۸. کافر===
===۸. کافر===
{{اصلی|کافر|اهل کتاب#نجاست اهل کتاب}}
{{اصلی|کافر|اهل کتاب#طهارت اهل کتاب}}
کافری که در فقه نجس محسوب می‌شود به معنای غیر مسلمان است. فقیهان [[شیعه]] هفت گروه را کافر دانسته و آنها را نجس می‌دانند(با اختلاف نظر در برخی موارد):
کافری که در فقه نجس محسوب می‌شود به معنای غیر مسلمان است. فقیهان [[شیعه]] هفت گروه را کافر دانسته و آنها را نجس می‌دانند(با اختلاف نظر در برخی موارد):
# منکران [[خدا]]
# منکران [[خدا]]
# مشرکان (یعنی کسانی که برای خداوند متعال شریک و همتا قرار می‌دهند)
# مشرکان (یعنی کسانی که برای خداوند متعال شریک و همتا قرار می‌دهند)
# پیروان ادیان آسمانی تحریف شده مانند [[یهود]] و [[مسیحیت]]
# منکران [[ضروری دین|ضروریات دین]] با آگاهی از ضروری بودن آن
# منکران [[ضروری دین|ضروریات دین]] با آگاهی از ضروری بودن آن
# کسانی که پیغمبری حضرت [[محمد بن عبدالله]](ص) را قبول ندارند.
# کسانی که پیغمبری حضرت [[محمد بن عبدالله]](ص) را قبول ندارند.
# کسانی که به [[امامان معصوم]](ع) دشنام دهند یا دشمنش باشند؛ مثل [[خوارج]] و [[ناصبی|ناصبیان]].
# کسانی که به [[امامان معصوم]](ع) دشنام دهند یا دشمنش باشند؛ مثل [[خوارج]] و [[ناصبی|ناصبیان]].
# [[غالیان|غُلات]] (یعنی آنهائی که یکی از [[ائمه]](ع) را خدا خوانده یا بگوید خدا در او [[حلول]] کرده است)<ref>. رساله توضیح المسائل نه مرجع، تدوین و تطبیق راشدی،ص۷۱ – ۷۳، پیام عدالت، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش.</ref>
# [[غالیان|غُلات]] (یعنی آنهائی که یکی از [[ائمه]](ع) را خدا خوانده یا بگوید خدا در او [[حلول]] کرده است)
# پیروان ادیان آسمانی تحریف شده مانند [[یهود]] و [[مسیحیت]] (در این مورد اختلاف‌نظر وجود دارد)<ref>. رساله توضیح المسائل نه مرجع، تدوین و تطبیق راشدی،ص۷۱ – ۷۳، پیام عدالت، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش.</ref>


===۹. شراب===
===۹. شراب===
خط ۶۷: خط ۷۱:
از نظر فقه شیعه، شراب و هر چیزی که انسان را مست می‌کند، چنانچه به خودی خود روان (مایع) باشد، نجس است<ref>. توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‌۱،ص۸۰م ۱۱۱٫</ref> و خوردن و نوشیدن آن [[حرام]].<ref>. توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‌۱،ص۸۱؛ آیت الله زنجانی:اگر مایعی زیاد آن مست کننده باشد، مقدار کم آن نیز نجس است؛ آیت الله بهجت (ره):شراب و هر چیزی که زیاد آن انسان را مست می‌کند، چنانچه به خودی خود مایع باشد نجس و خوردن آن حرام است، اگر چه کم باشد یا مست کنندگی آن خفیف باشد.</ref>
از نظر فقه شیعه، شراب و هر چیزی که انسان را مست می‌کند، چنانچه به خودی خود روان (مایع) باشد، نجس است<ref>. توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‌۱،ص۸۰م ۱۱۱٫</ref> و خوردن و نوشیدن آن [[حرام]].<ref>. توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‌۱،ص۸۱؛ آیت الله زنجانی:اگر مایعی زیاد آن مست کننده باشد، مقدار کم آن نیز نجس است؛ آیت الله بهجت (ره):شراب و هر چیزی که زیاد آن انسان را مست می‌کند، چنانچه به خودی خود مایع باشد نجس و خوردن آن حرام است، اگر چه کم باشد یا مست کنندگی آن خفیف باشد.</ref>


در مورد نجاست الکل طبی و صنعتی اختلاف نظر وجود دارد.<ref>. همان،ص۸۰ و۸۱،م ۱۱۲</ref>
در مورد نجاست الکل طبی و صنعتی اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>. همان،ص۸۰ و۸۱،م ۱۱۲</ref>


انگور و فشرده آن نیز هرگاه به جوش آید تا زمانی که دو سوم آن تبخیر نشده باشد نجس است خواه به خودی خود جوش آمده باشد و خواه با حرارت، و نیز خواه مست کننده باشد و خواه نباشد.<ref>. الطباطبائی الیزدی، سید محمد کاظم؛ العروة الوثقی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، بی‌تا، المجلد الاوّل،ص۵۵.</ref>
انگور و فشرده آن نیز هرگاه به جوش آید تا زمانی که دو سوم آن تبخیر نشده باشد نجس است خواه به خودی خود جوش آمده باشد و خواه با حرارت، و نیز خواه مست کننده باشد و خواه نباشد.<ref>. الطباطبائی الیزدی، سید محمد کاظم؛ العروة الوثقی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، بی‌تا، المجلد الاوّل،ص۵۵.</ref>
کاربر ناشناس