مسجد جامع: تفاوت میان نسخه‌ها

در برخی از منابع آمده که نمازگزاردن در مسجد جامع در مقایسه با مساجد محلی یا مسجد بازار ثواب و فضیلت بیشتری دارد<ref> برای نمونه نک: شهید اول، البیان، ۱۴۱۲ق، ص۱۳۶؛ محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۰۵.</ref> بر پایه روایتی که [[اهل سنت]] از [[خلیفه دوم]] نقل کرده‌اند [[نماز جماعت]] و [[نماز مستحبی|مستحبی]] در مسجد جامع برتر از [[حج]] و [[عمره]] مستحبی است<ref>بحشل، تاریخ واسط، ۱۴۰۶ق، ص۱۷۹.</ref> در آداب [[دعا]] نیز مسجد جامع پس از [[عرفات]]، [[خانه خدا]] و حرم‌های اهل‌بیت قرار گرفته است.<ref>جزائری، ص۱۴۶. </ref>  

==نامگذاری مساجد جامع==

مساجد جامع، به نام شهرها، بانیان، عالمان مشهور، طایفه و... نامگذاری می‌شدند. بیشتر مساجد جامع به نام شهرها خوانده می‌شوند مانند جامع بصره، کوفه، اصفهان، ری، دمشق، فسطاط و قیروان. البته در شهرهایی که چند مسجد جامع بنا می‌شد هر مسجد جامعی را جداگانه می‌خواندند مثلا در بغداد جامع منصور عباسی، جامع مدینه خوانده می‌شد و جامع مهدی عباسی به جامع رصافه شهرت داشت.<ref>معروف، ص۳۷۷.</ref> برخی از آنها مانند مسجد جامع ابن طولون، [[جامع حاکم مصر|جامع حاکم]]، جامع منصور و جامع سلطان در بغداد به نام بانیان آنها که عمدتا از امیران و صاحب‌منصبان بودند، شهرت داشتند.<ref> ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۲۵۲.</ref> همچنین برخی از مساجد جامع را به نام سلسله حکومتی، خاندان و یا طایفه‌ای از مردم می‌نامیدند، مانند مسجد جامع اموی دمشق. در مواردی نیز نام مسجد جامع برگرفته از نام محله، بازار، پل یا بارگاه نزدیک مسجد بود.<ref>مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳-۱۵.</ref>  

== هزینه‌ها و منابع درآمد==

== اداره مسجد جامع==

مساجد جامع معمولا با نظارت خلیفه یا نمایندگان او اداره می‌شد خلفای نخستین خود در مساجد جامع [[خطبه]] می‌خواندند و نماز جمعه برگزار می‌کردند.<ref>ابن کثیر، ج۶، جزء۱۱، ص۱۹۶. </ref>در دوره‌های بعد خلیفه نظارت بر مساجد جامع و برگزاری [[نماز جمعه]] را به دیگران وا می‌گذاشت و خودش در مناسبت‌های خاص همچون [[عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]] در آن حاضر می‌شد.<ref> قلقشندی، صبح الاعشی، قاهره، ج۴، ص۳۹. </ref> خلیفه اداره مساجد جامع را به عالم دینی، قاضی یا وزیر واگذار می‌کرد و طی فرمانی امام و خطیب جمعه مساجد جامع مرکز خلافت را منصوب می‌نمود.<ref>ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۳۸۳، ج۱۵، ص۳۵۱.</ref>  

==ساختمان و امکانات==

والیان نیز پس از ورود به مرکز ولایت، نخستین سخنرانی خود را در مسجد جامع شهر ایراد می‌کردند.<ref>مبرد، الکامل، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۳۸۰: بنقل از دانشنامه جهان اسلام، ج۱، ص۴۳۵۴.</ref> همچنین در زمان‌های بحرانی همچون جنگ که خلیفه احساس قدرت می‌کرد برای تحریک عواطف مذهبی و بسیج نیروهای مردمی در مسجد جامع حضور می‌یافت و [[خطبه]] می‌خواند.<ref>برای نمونه نک: ابن کثیر، ج۶، جزء۱۲، ص۲۰۹. </ref>  

در بحران‌های سیاسی و تغییر نظام حکومت، معمولا نخستین واکنش‌ها در مساجد جامع بروز می‌کرد<ref>برای نمونه ر. ک: ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۳۱-۳۲.</ref> بسیاری از مطالبات مردم از حکومت، اعتراض‌ها، پخش اعلامیه‌ها و حتی برخی از تحرکات ضد حکومتی و آشوب‌های سیاسی و اجتماعی نیز در مساجد جامع صورت می‌گرفت.<ref> برای نمونه: ر. ک. ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۱۹، ج۱۵، ص۲۰۸.</ref>

=== کارکرد اداری===

===کارکردهای اجتماعی===

=== فعالیت‌های آموزشی امامیه===

[[پرونده:مسجد حاکم مصر.jpg|بندانگشتی|[[مسجد حاکم مصر]]]]

== پانویس==

== منابع==

{{ستون-شروع}}

* ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشه، القاهره، الهیئة المصریه العامه للکتاب، ۱۹۹۲م.

* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، تصحیح: صفوان عدنان داودی، بیروت، دارالقلم، دمشق، الدارالشامیه، ۱۴۱۲ق.

* فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.

* محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، تصحیح: سید مهدی شمس الدین و دیگران، قم، مؤسسة سیدالشهداء، ۱۴۰۷ق.

* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.

* یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.

{{پایان}}

== پیوند به بیرون==