مسجد جامع: تفاوت میان نسخه‌ها

== دلیل نامگذاری==

جامع به معنای پیوستن اجزاء به یکدیگر و گردآوردن است.<ref> فراهیدی، العین، ذیل جمع.</ref> منظور از مسجد جامع، مسجدی است که مردم را برای ادای نماز، به‌ویژه [[نماز جمعه]] گرد می‌آورد. از آن‌رو که مسلمانان برای [[نماز]] در [[روز جمعه]]، اجتماع می‌کردند، مسجد جامع را مسجد جمعه نیز می‌گفتند. همچنین برای اشاره به مسجد جامع از تعابیر جامع، مسجد جماعت،<ref> کلینی، ج۴، ص۱۷۶؛ ابن قدامه، ج۱۲، ص۱۱۵؛ ابن کثیر، ج۵، جزء ۱۰، ص۱۳۶.</ref> مسجد اعظم و مسجد آدینه<ref>ناصرخسرو، ص۷۴-۷۵.</ref> نیز استفاده می‌شد.

البته مسجد جامع غیر از مصلی، مسجد کبیر و مسجد اعظم بود. مصلا مکانی در حاشیه شهرها برای اقامه [[نماز عیدین]] بود.<ref>نک: ابن شبه نمیری، ج۱، ص۱۳۳-۱۴۳؛ کاسانی، ج۲، ص۱۹.</ref>

== تاریخچه==

پیشینه ساخت مسجد جامع، به بنای [[مسجد النبی]] توسط [[پیامبر(ص)]] باز می‌گردد. با گسترش شهر [[مدینه]] و درخواست مسلمانان، پیامبر اجازه بنای مساجد دیگری را در سطح شهر داد که به مساجد محلی یا قبیله‌ای شناخته می‌شدند. اما مرکز اصلی فعالیت‌های عبادی، سیاسی و اجتماعی پیامبر، همان مسجد نبوی بود.<ref> نک: ابن شبه نمیری، ج۱، ص۵۷-۷۵.</ref>

==ساختمان و امکانات==

مسجد جامع، از مشخصه‌های شهرهای اسلامی بود و معمولا در کنار دارالاماره و بازارها در مرکز شهر ساخته می‌شدند. در برخی از شهرها مانند دمشق، فسطاط، اصفهان و [[بلخ]] مساجد جامع در میان بازارها قرار داشتند.<ref> ابن حوقل، ص۱۴۶؛ مقدسی، ص۱۹۸-۱۹۹، ۳۹۲، ۴۰۸؛ ناصرخسرو، ص۱۳۸.</ref> برخی از نویسندگان پیوستگی مسجد جامع و بازار را نماد تعامل دین و دنیا در زندگی روزمره مسلمانان دانسته‌اند.<ref>دانشنامه؛ عمادی، ص۷۸-۷۹</ref>  

=== فعالیت‌های آموزشی امامیه===

حکومت‌ها بر فعالیت‌های مساجد جامع نظارت داشتند و نظارت آنها مانع از فعالیت‌های جدی عالمان امامیه در مساجد جامع می‌شد. حضرت علی(ع) در مسجد کوفه، امام سجاد، امام باقر و امام صادق در [[مسجد نبوی]]، حلقه‌های آموزشی داشتند شیعیان نیز در برخی مساجد جامع، حلقه‌های بحث و [[فتوا]] برقرار می‌کردند که گفته شده بیشتر با [[توریه]] و [[تقیه]] همراه بود.<ref> فیاض، ص۷۶.</ref> اما در دوره [[آل بویه]] با حمایت آنان از شیعیان، برخی از عالمان بزرگ شیعی در مساجد جامع برنامه‌های آموزشی داشتند. چنانکه ابن عقده در مسجد جامع رصافه و نیز [[مسجد براثا|مسجد جامع براثا]] در بغداد، مجلس املای حدیث داشت.<ref>خطیب بغدادی، ج۶، ص۱۴۷-۱۵۹.</ref>