آیه لعان: تفاوت میان نسخه‌ها

اکثر [[مفسران]] شأن نزول آیه را مربوط به شخصی به نام هلال بن امیه می‌دانند که مدعی بود که همسر خود را حین عمل منافی عفت با شخص دیگر دیده است و برای ادعای خود شاهدی ندارد. [[رسول خدا(ص)]] تصمیم به اجرای حد قذف بر هلال گرفت که آیات شش تا ده سوره نور نازل شد.

اگر شوهری همسر خود را به اعمال منافی [[عفت]] متهم نماید و یا فرزند زن را از خود نداند<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۴۰۰.</ref> و نتواند برای ادعای خود شاهدی بیاورد، <ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۴، ص۹۰.</ref> حد قذف (هشتاد تازیانه) بر او جاری شده و ادعای او در مورد زن پذیرفته نخواهد بود.<ref> طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۱۲؛ امین، تفسیر مخزن العرفان، بی‌تا، ج۹، ص۷۹.</ref> آیات مذکور در حکم استثنا و تبصره‌ای است که بر حکم قذف وارد شده است؛<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۸۰.</ref> بدین‌گونه که شوهر، در صورتی که همسر خود را متهم به [[زنا]] کند<ref>ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۷، ص۶۸؛ سمرقندی، بحر العلوم، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۹۷.</ref> و ادعا کند که با چشم خود دیده است<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ق، ج‌۲، ص۷۹۰. </ref> و شاهدی بر خیانت همسر نداشته باشد،<ref>قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۲۴۹۲؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۸۲.</ref> و یا فرزندی را که همسرش به دنیا آورده از خودش نداند،<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۴۰۰.</ref> می‌تواند برای رهایی از حد قذف، همسر خود را لعان نماید.<ref> قطب راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۰۳.</ref>  

در ارتباط با برخی از معانی لغات آیه اختلافاتی در بین [[مفسران]] وجود دارد به عنوان مثال، منظور از واژه [[عذاب]] در آیه، عذاب دنیوی دانسته شده که برخی منظور از آن را حبس<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۳۰۳.</ref> و برخی دیگر اجرای حد می‌دانند.<ref> برای اطلاعات بیشتر در معنا و مفهوم الفاظ و عبارات آیه، رجوع کن به: مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۳۹۹.</ref>

برخی دیگر از [[مفسران]] در ارتباط با [[شأن نزول]] آیه موارد دیگری را با کمی اختلاف در موضوع و نام اشخاص ذکر نموده‌اند.<ref> ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۸۴؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ق، ج۲، ص۹۸؛ فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۲، ص۲۴۶؛ ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۷، ص۵۲۱-۵۲۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۰۰؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج‌۶، ص۱۹۶.‌</ref>

== لعان در فقه اسلامی==

{{اصلی|لعان}}

حکم این مسئله در [[فقه]] اسلامی به مناسبت کلمه لعن در آن<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۸۱.</ref> و مکالمه<ref>شکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۲۶۳.</ref> و [[سوگند]] دو طرفی بودن آن،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۸۲.</ref> [[لعان]] گفته می‌شود و سرچشمه آن را آیات مذکور دانسته‌اند.<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۴۰۰.</ref>  

با اجرای این حکم حد قذف از شوهر و حد [[زنا]] از زن برداشته می‌شود<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۱۰۰؛ ابن عطیه، الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۷۵۷؛ قمی مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۹، ص۲۵۳.</ref> و زوجین بدون نیاز به صیغه طلاق<ref> شکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۲۶۳.</ref> از یکدیگر جدا گشته و تا آخر بر هم حرام می‌شوند<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۱۳؛ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۴۰۰.</ref> و حتی طبق نظر شیعه نیازی به حکم حاکم به جدایی و مفارقت نیست.<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان، ترجمه، ۱۳۷۳ش، ج‌۲، ص۷۹۳.‌</ref>

برای شخص اتهام زننده شروطی چون [[اسلام]]، [[بلوغ]]، [[عقل]] و [[حریت]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۱۵.</ref> و برای اجرای حکم آن شروط مختلفی از جمله [[عقد دائم]] و مدخول بها بودن زن را مطرح نموده‌اند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۱۲؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ترجمه، ۱۳۷۳ش، ج‌۲، ص۷۹۳.‌</ref> {{یادداشت| قانون مدنی در ماده «۱۰۵۲» به پیروی از حقوق امامیه جدایی که با لعان حاصل می‌شود را موجب حرمت ابدی می‌داند. (امامی، حقوق مدنی، تهران، ج‌۴، ص۳۳۰.) }}

==پیام‌ها و برداشت‌ها==

[[مکارم شیرازی]] با برداشت از آیه ۱۰، لعان را یک نوع فضل الهی دانسته که به وسیله آن یکی از مشکلات در مناسبات بین دو همسر، به نحو صحیحی برطرف می‌شود؛ زیرا از یک سو شوهر مجبور نخواهد بود که اگر کار خلافی از همسر خود مشاهده نمود سکوت کند و یا به دنبال چهار شاهد برود و این راز دردناک را برملا کند و از سوی دیگر زن هم به مجرد اتهام در معرض مجازات قرار نمی‌گیرد و حق دفاع برای او محفوظ است؛<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۸۲.</ref> اما [[طبرسی]] در کتاب [[مجمع البیان]] خود به نقل از دیگران منظور از آیه را رحمت و [[توبه]] پذیر و حکیم بودن خداوند دانسته که در کیفر دادن عجله نکرده و به‌واسطه [[زنا]]، رسوا نمی‌کند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۰۳.</ref>