پرش به محتوا

تفسیر موضوعی: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۰۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ دسامبر ۲۰۱۸
(←‏پیشینه: اصلاح، خلاصه‌سازی و مستندسازی)
خط ۱۳: خط ۱۳:


== پیشینه ==
== پیشینه ==
آغازگر تفسیر موضوعی، [[شیخ محمد عبده]] (۱۲۶۶-۱۳۲۳ق) دانسته شده است.<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۵۶-۵۷.</ref> همچنین شیخ محمود شلتوت، از فقهای اهل سنت، در تفسیر فقهی خود از این روش بهره گرفته<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۶۳.</ref> و آثاری از جمله [[القرآن والقتال]] و [[القرآن والمرأة]]، در همین راستا تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۴.</ref>  
آغازگر تفسیر موضوعی، [[شیخ محمد عبده]] (۱۲۶۶-۱۳۲۳ق) دانسته شده است.<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۵۶-۵۷.</ref> همچنین شیخ محمود شلتوت (۱۳۱۰-۱۳۸۳ق)، از فقهای اهل سنت، در تفسیر فقهی خود از این روش بهره گرفته<ref>عمری، دراسات فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۰۶ق، ص۶۳.</ref> و آثاری از جمله القرآن والقتال و القرآن والمرأة، در همین راستا تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۴.</ref>  


سید محمدحسین طباطبایی، مفسر برجسته شیعه، در تفسیر المیزان، موضوعات فراوانی از جمله توحید،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۶، ص۸۶-۹۱.</ref> امامت،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۶.</ref> و شفاعت<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶.</ref> را از منظر قرآن کریم، مورد بررسی تفسیری قرار داده<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶، ۲۷۰-۲۷۶؛ ج۲، ص۲۶۰-۲۷۸؛ ج۶، ص۸۶-۱۰۴.</ref> و از همین رو پیشگام تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۵.</ref> سید محمدباقر صدر، تفسیر موضوعی را مهمتر از تفسیر ترتیبی دانسته است.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۲۰-۴۳.</ref>
[[سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر برجسته شیعه، در [[تفسیر المیزان]]، موضوعات فراوانی از جمله [[توحید]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۶، ص۸۶-۹۱.</ref> [[امامت]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۶.</ref> و [[شفاعت]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶.</ref> را از منظر قرآن کریم، مورد بررسی تفسیری قرار داده<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۵۷-۱۸۶، ۲۷۰-۲۷۶؛ ج۲، ص۲۶۰-۲۷۸؛ ج۶، ص۸۶-۱۰۴.</ref> و از همین رو پیشگام تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۵.</ref> [[سید محمدباقر صدر]]، تفسیر موضوعی را مهمتر از [[تفسیر ترتیبی]] دانسته است.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۲۰-۴۳.</ref>


[[جعفر سبحانی]]، بر این باور است که شاید بتوان [[علامه مجلسی]] را نخستین کسی دانست که به‌اجمال از روش تفسیر موضوعی بهره برده است؛ چرا که مجلسی در آغاز هر باب، آیات مرتبط با همان موضوع را گرد آورده و تفسیری اجمالی از آنها را بیان کرده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> [[محمدهادی معرفت]] نیز تفسیر موضوعی علامه مجلسی را دقیق‌ترین و جامع‌ترین دسته‌بندی آیات قرآن در باب معارف گوناگون اسلامی دانسته است که به باور او همچنان بی‌نظیر است.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۳۱.</ref>
==کتابشناسی==
آثار تفسیری فراوانی با رویکرد موضوعی تألیف شده است؛ همچنین معجم‌های موضوعی قرآن کریم، با هدف جمع‌آوری و تدوین آیات مرتبط با یک موضوع، تدوین شده است که به مواردی از آنها اشاره می‌شود:
تفسیر ۱۲ جلدی [[منشور جاوید]]، اثر [[جعفر سبحانی]] که مؤلف، آن را اولین تفسیر موضوعی فارسی دانسته،<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۴.</ref> از دیگر تفاسیر موضوعی است. همچنین پیام قرآن، اثر ناصر مکارم شیرازی در ده جلد، تفسیر موضوعی قرآن کریم، نوشته [[عبدالله جوادی آملی]] در ۱۷ جلد، و کتاب معارف قرآن از [[محمدتقی مصباح یزدی]] که در ده محور کلی تدوین شده است؛<ref>مصباح یزدی، معارف قرآن، ۱۳۷۳ش، ص۱۴-۱۶.</ref> خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، راه‌شناسی، راهنماشناسی، قرآن‌شناسی، اخلاق، برنامه‌های عبادی، احکام فردی و احکام اجتماعی.<ref>رجبی، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح یزدی»، ص۱۳۰-۱۴۲.</ref>
تفسیر ۱۲ جلدی [[منشور جاوید]]، اثر [[جعفر سبحانی]] که مؤلف، آن را اولین تفسیر موضوعی فارسی دانسته،<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۴.</ref> از دیگر تفاسیر موضوعی است. همچنین پیام قرآن، اثر ناصر مکارم شیرازی در ده جلد، تفسیر موضوعی قرآن کریم، نوشته [[عبدالله جوادی آملی]] در ۱۷ جلد، و کتاب معارف قرآن از [[محمدتقی مصباح یزدی]] که در ده محور کلی تدوین شده است؛<ref>مصباح یزدی، معارف قرآن، ۱۳۷۳ش، ص۱۴-۱۶.</ref> خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، راه‌شناسی، راهنماشناسی، قرآن‌شناسی، اخلاق، برنامه‌های عبادی، احکام فردی و احکام اجتماعی.<ref>رجبی، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح یزدی»، ص۱۳۰-۱۴۲.</ref>


[[پرونده:پیام قرآن.jpg|180px|بندانگشتی]]
[[پرونده:پیام قرآن.jpg|180px|بندانگشتی]]
علاوه بر تفاسیر موضوعی، آثار بسیاری برای تسهیل دسترسی به آیات مرتبط با یک موضوع خاص تألیف شده است؛<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref> معجم‌های موضوعی مانند تفصیل الآیات از ژول بوم، [[المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم]] از [[محمد فؤاد عبدالباقی]]، المدخل الی التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم اثر سید محمدباقر ابطحی، فرهنگ موضوعی قرآن از محمود رامیار، فرهنگ موضوعی قرآن مجید از کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، و فروغ بی‌پایان از عبدالمجید معادیخواه.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref> همچنین [[فرهنگ قرآن]] اثر [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] که با همکاری مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref>
علاوه بر تفاسیر موضوعی، آثار بسیاری برای تسهیل دسترسی به آیات مرتبط با یک موضوع خاص تألیف شده است؛<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref> معجم‌های موضوعی مانند تفصیل الآیات از ژول بوم، [[المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم]] از [[محمد فؤاد عبدالباقی]]، المدخل الی التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم اثر سید محمدباقر ابطحی، فرهنگ موضوعی قرآن از محمود رامیار، فرهنگ موضوعی قرآن مجید از کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی، و فروغ بی‌پایان از عبدالمجید معادیخواه.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref> همچنین [[فرهنگ قرآن]] اثر [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] که با همکاری مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم تألیف شده است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۳۶۷.</ref>
[[جعفر سبحانی]]، بر این باور است که شاید بتوان [[علامه مجلسی]] را نخستین کسی دانست که به‌اجمال از روش تفسیر موضوعی بهره برده است؛ چرا که مجلسی در آغاز هر باب، آیات مرتبط با همان موضوع را گرد آورده و تفسیری اجمالی از آنها را بیان کرده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> [[محمدهادی معرفت]] نیز تفسیر موضوعی علامه مجلسی را دقیق‌ترین و جامع‌ترین دسته‌بندی آیات قرآن در باب معارف گوناگون اسلامی دانسته است که به باور او همچنان بی‌نظیر است.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۳۱.</ref>


== ضرورت تفسیر موضوعی ==
== ضرورت تفسیر موضوعی ==
۳۸۳

ویرایش