Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۱۷
ویرایش
شیخ صدوق: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (+ رده:خاندان بابویه (هاتکت)) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی''' مشهور به '''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]] | '''محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی''' مشهور به '''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]] [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]].) از [[:رده:علما|علمای]] [[شیعه]] در [[قرن چهارم]] [[هجری قمری]] که بزرگ‌ترین [[حدیث|محدّث]] و [[فقیه]] [[مکتب حدیثی قم]] به شمار می‌آید. حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده شده ولی بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست. کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] اثر اوست. از دیگر آثار مهم و معروف وی می‌توان [[معانی الاخبار]]، [[عیون الاخبار]]، [[الخصال]]، [[علل الشرائع]] و [[صفات الشیعة]] را نام برد. | ||
برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از [[سید مرتضی]]، [[شیخ مفید]] و [[هارون بن موسی بن احمد تلعکبری|تلعکبری]]. مدفن شیخ صدوق در [[ری]] است. | برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از [[سید مرتضی]]، [[شیخ مفید]] و [[هارون بن موسی بن احمد تلعکبری|تلعکبری]]. مدفن شیخ صدوق در [[ری]] است. | ||
== نسب == | == نسب == | ||
ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن ۴ق بوده است.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه | ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن ۴ق بوده است.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق.، ص۸.</ref> | ||
پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و ثقه (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمی‌ها بود هرچند بزرگان و محدثان بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند. او با وجود مرجعین و جایگاه علمی، مغازه‌ای در بازار داشت و زاهدانه و با پاکدامنی و قناعت به تجارت مشغول بود. او در رشته‌های مختلف کتاب‌ها و رساله‌هایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کرده‌اند. [[ابن ندیم]] در [[الفهرست ابن ندیم|الفهرست]] می‌گوید: | پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و ثقه (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمی‌ها بود هرچند بزرگان و محدثان بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند. او با وجود مرجعین و جایگاه علمی، مغازه‌ای در بازار داشت و زاهدانه و با پاکدامنی و قناعت به تجارت مشغول بود. او در رشته‌های مختلف کتاب‌ها و رساله‌هایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کرده‌اند. [[ابن ندیم]] در [[الفهرست ابن ندیم|الفهرست]] می‌گوید: «به خط پسرش محمد بن علی در پشت یک جزء دیدم که: «کتاب‌های پدرم را که ۲۰۰ کتاب است برای فلانی پسر فلانی اجازه دادم و نیز کتاب‌های خودم را که ۱۸ کتاب است.»<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> | ||
== تولد و وفات == | == تولد و وفات == | ||
سال ولادت شیخ صدوق به نحو دقیق مشخص نیست. اما آنچه از کتاب وی، [[کمال الدین]]، و کتاب [[غیبت شیخ طوسی|غیبت]] شیخ طوسی و کتاب [[رجال نجاشی|فهرست نجاشی]] استفاده می‌شود این است که وی پس از مرگ [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان عَمْری]]، دومین سفیر از [[نواب اربعه|سفراء چهارگانه]] [[امام زمان]] (عج)، در سال ۳۰۵ق و در اوائل سفارت ابوالقاسم [[حسین بن روح]]، سومین سفیر، متولد شده است. | سال ولادت شیخ صدوق به نحو دقیق مشخص نیست. اما آنچه از کتاب وی، [[کمال الدین]]، و کتاب [[غیبت شیخ طوسی|غیبت]] شیخ طوسی و کتاب [[رجال نجاشی|فهرست نجاشی]] استفاده می‌شود این است که وی پس از مرگ [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان عَمْری]]، دومین سفیر از [[نواب اربعه|سفراء چهارگانه]] [[امام زمان]](عج)، در سال ۳۰۵ق و در اوائل سفارت ابوالقاسم [[حسین بن روح]]، سومین سفیر، متولد شده است. | ||
خود شیخ صدوق از ابوجعفر [[محمد بن علی بن اسود]] نقل می‌کند که [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] (پدر شیخ صدوق که صدوق اول نیز خوانده می‌شود) پس از مرگ محمد بن عثمان عَمْری از او(ابوجعفر) خواسته است که از [[حسین بن روح نوبختی]] (سومین سفیر) بخواهد که او از [[امام زمان]] بخواهد که [[دعا]] کند تا خدا به او پسری بدهد. ابوجعفر می‌گوید من نیز از حسین بن روح درخواست کردم و او این درخواست را به امام زمان رساند و پس از سه روز به من گفت که امام برای علی بن حسین دعا کرده است و برایش فرزندی مبارک متولد می‌شود که خدای عزوجل به سببش او را سود می‌رساند.<ref>کمال الدین، ص۲۷۶؛ و مثله قال الطوسی فی کتابه الغیبة، ص۲۰۹؛ به نقل الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | خود شیخ صدوق از ابوجعفر [[محمد بن علی بن اسود]] نقل می‌کند که [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] (پدر شیخ صدوق که صدوق اول نیز خوانده می‌شود) پس از مرگ محمد بن عثمان عَمْری از او(ابوجعفر) خواسته است که از [[حسین بن روح نوبختی]] (سومین سفیر) بخواهد که او از [[امام زمان]] بخواهد که [[دعا]] کند تا خدا به او پسری بدهد. ابوجعفر می‌گوید من نیز از حسین بن روح درخواست کردم و او این درخواست را به امام زمان رساند و پس از سه روز به من گفت که امام برای علی بن حسین دعا کرده است و برایش فرزندی مبارک متولد می‌شود که خدای عزوجل به سببش او را سود می‌رساند.<ref>کمال الدین، ص۲۷۶؛ و مثله قال الطوسی فی کتابه الغیبة، ص۲۰۹؛ به نقل الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۷۳.</ref>. | ||
'''وفات''' | '''وفات''' | ||
وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن درگذشت و در شهر [[ری]] دفن شد. قبر او امروزه در قبرستانی با نام [[قبرستان ابن بابویه]] معروف و زیارتگاه مردم است. تجدید عمارت قبر وی در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]] در سال ۱۲۳۸ انجام گرفت. پیش از این تاریخ قبر او در اثر سیل شکافته شد و آشکار شدن جنازه سالم وی پس از گذشت قرن‌ها مایه حیرت همگان شد.<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن درگذشت و در شهر [[ری]] دفن شد. قبر او امروزه در قبرستانی با نام [[قبرستان ابن بابویه]] معروف و زیارتگاه مردم است. تجدید عمارت قبر وی در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]] در سال ۱۲۳۸ انجام گرفت. پیش از این تاریخ قبر او در اثر سیل شکافته شد و آشکار شدن جنازه سالم وی پس از گذشت قرن‌ها مایه حیرت همگان شد.<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۷۴.</ref> | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
[[پرونده:قبرستان ابن بابویه در شهر ری، محل دفن شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[قبرستان ابن بابویه]] در [[شهر ری]]، محل دفن شیخ صدوق.]] | [[پرونده:قبرستان ابن بابویه در شهر ری، محل دفن شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[قبرستان ابن بابویه]] در [[شهر ری]]، محل دفن شیخ صدوق.]] | ||
شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدولة بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا]](ع) به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مروروذ]]، [[سرخس]]، [[ایلاق]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]] از شهرهای [[ماوراء النهر]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه | شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدولة بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا]](ع) به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مروروذ]]، [[سرخس]]، [[ایلاق]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]] از شهرهای [[ماوراء النهر]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، صص۹-۸.</ref> | ||
[[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] قبر شیخ صدوق]] | [[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] قبر شیخ صدوق]] | ||
== جایگاه علمی == | == جایگاه علمی == | ||
[[شیخ طوسی]] می‌گوید: | [[شیخ طوسی]] می‌گوید: «محمد بن علی بن حسین، حافظ احادیث، آگاه به [[فقه]] و [[رجال]]، و حدیث شناس بود که در حفظ و کثرت علم، مثل او در میان قمی‌ها دیده نشد.» | ||
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در وصفش می‌گوید: | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در وصفش می‌گوید: | ||
:::شیخ ما و فقیه ما... که وارد [[بغداد]] شد و با اینکه کم سن و سال بود شیوخ طائفه از او حدیث می‌شنیدند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه | :::شیخ ما و فقیه ما... که وارد [[بغداد]] شد و با اینکه کم سن و سال بود شیوخ طائفه از او حدیث می‌شنیدند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> | ||
== مشایخ و اساتید او == | == مشایخ و اساتید او == | ||
وی در شهرهای مختلف نزد مشایخ و حفاظ بسیاری از ائمه حدیث و غیر آنها، به فراگیری علم پرداخته که شمارشان به ۲۶۰ نفر می‌رسد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه | وی در شهرهای مختلف نزد مشایخ و حفاظ بسیاری از ائمه حدیث و غیر آنها، به فراگیری علم پرداخته که شمارشان به ۲۶۰ نفر می‌رسد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> برخی از مشایخ وی از این قرارند: | ||
#[[احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | #[[احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۴۰.</ref> | ||
#[[احمد بن محمد بن عیسی]] <ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | #[[احمد بن محمد بن عیسی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۴۲.</ref> | ||
#پدرش [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] قمی<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | #پدرش [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] قمی<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۵۶.</ref> | ||
#[[محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | #[[محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۶۲.</ref> | ||
#[[محمد بن موسی بن متوکل]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | #[[محمد بن موسی بن متوکل]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۶۶.</ref> | ||
== شاگردان و راویان از او == | == شاگردان و راویان از او == | ||
با توجه به اینکه شیخ صدوق از جوانی در کار نشر اخبار بوده، راویان از وی باید بسیار بوده باشند ولی به لحاظ از بین رفتن برخی از کتب مثل ''تاریخ ری'' اثر شیخ منتجب الدین، ''رجال الشیعه'' اثر ابن بطریق و ''شیوخ الشیعة'' اثر علی بن حکم، اسامی راویان از وی به نحو کامل در دست نیست. آنچه امروزه از آن آگاهیم ۲۷ نفرند:<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | با توجه به اینکه شیخ صدوق از جوانی در کار نشر اخبار بوده، راویان از وی باید بسیار بوده باشند ولی به لحاظ از بین رفتن برخی از کتب مثل ''تاریخ ری'' اثر شیخ منتجب الدین، ''رجال الشیعه'' اثر ابن بطریق و ''شیوخ الشیعة'' اثر علی بن حکم، اسامی راویان از وی به نحو کامل در دست نیست. آنچه امروزه از آن آگاهیم ۲۷ نفرند:<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، صص۶۹-۷۲.</ref> | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
# [[احمد بن علی بن محمد بن عباس بن نوح]] | # [[احمد بن علی بن محمد بن عباس بن نوح]] | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
{{اصلی|آثار شیخ صدوق}} | {{اصلی|آثار شیخ صدوق}} | ||
مجموعه تألیفات شیخ صدوق به ۳۰۰ اثر می‌رسد که [[شیخ طوسی]] در کتاب [[الفهرست شیخ طوسی|الفهرست]]، ۴۰ عدد از آنها را کتاب می‌شمرد که یکی از آنها [[من لایحضره الفقیه]]<ref>الطوسی، الفهرست، ص۲۳۸.</ref> از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] است؛ و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] (متوفای [[سال ۴۵۰ هجری قمری|۴۵۰]]ق) در فهرست خویش حدود ۲۰۰ اثر وی را می‌آورد که در شاخه‌های مختلف علوم دینی و همه آنها ارزشمندند و از زمان تألیف تاکنون مورد استفاده علماء بوده است، البته بسیاری از آثار او به دست ما نرسیده است.<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه | مجموعه تألیفات شیخ صدوق به ۳۰۰ اثر می‌رسد که [[شیخ طوسی]] در کتاب [[الفهرست شیخ طوسی|الفهرست]]، ۴۰ عدد از آنها را کتاب می‌شمرد که یکی از آنها [[من لایحضره الفقیه]]<ref>الطوسی، الفهرست، ص۲۳۸.</ref> از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] است؛ و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] (متوفای [[سال ۴۵۰ هجری قمری|۴۵۰]]ق) در فهرست خویش حدود ۲۰۰ اثر وی را می‌آورد که در شاخه‌های مختلف علوم دینی و همه آنها ارزشمندند و از زمان تألیف تاکنون مورد استفاده علماء بوده است، البته بسیاری از آثار او به دست ما نرسیده است.<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ه.ش.، ص۷۲.</ref> برخی از آثاری که نجاشی در کتابش نام برده عبارتند از: | ||
{{ستون|۳}} | {{ستون|۳}} | ||
* | *کتاب التوحید | ||
* | * کتاب النبوة | ||
* | *کتاب إثبات الوصیة لعلی(ع) | ||
* | * کتاب علل الشرائع | ||
* | * کتاب ثواب الأعمال | ||
* | *کتاب عقاب الأعمال | ||
* | * کتاب مدینة العلم | ||
* | *کتاب المقنع فی الفقه | ||
* | * کتاب العرض علی (فی) المجالس | ||
* | * کتاب الأوائل | ||
* | * کتاب الأواخر | ||
* | *کتاب إثبات النص علی الأئمة | ||
* | *کتاب المعرفة فی فضل النبی و أمیر المؤمنین و الحسن و الحسین علیهم السلام | ||
* | * کتاب الأوامر | ||
* | * کتاب المناهی | ||
* | * کتاب الفرق | ||
* | * کتاب خلق الإنسان | ||
* | * کتاب الرسالة الأولة فی الغیبة | ||
* | * کتاب الرسالة الثانیة | ||
* | * کتاب الرسالة الثالثة | ||
* | * کتاب الرسالة فی أرکان الإسلام | ||
* | * کتاب المیاه<ref>نجاشی، ۱۳۶۵، ص۳۸۹-۳۹۲.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|قلم=ریز| | {{پانویس|قلم=ریز|۳}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
*الشیخ الصدوق، من لایحضره الفقیه، التحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامعة المدرسین، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۴ق. | *الشیخ الصدوق، من لایحضره الفقیه، التحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامعة المدرسین، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۴ق. | ||
*شیخ صدوق، معانی الاخبار، التصحیح: علی اکبر الغفاری، قم، انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش. | *شیخ صدوق، معانی الاخبار، التصحیح: علی اکبر الغفاری، قم، انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش. | ||
*الطوسی، محمد بن الحسن، الفهرست، محقق: جواد القیومی، | *الطوسی، محمد بن الحسن، الفهرست، محقق: جواد القیومی، بی‌جا: مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق. | ||
*نجاشی، احمد بن علی، رجال | *نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش. | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
* بازیابی متون کهن امامی در آثار شیخ صدوق: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107145057-72.pdf] | * بازیابی متون کهن امامی در آثار شیخ صدوق: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107145057-72.pdf] | ||
* بررسی آرای کلامی شیخ صدوق و مقایسه آن با آرای شیخ مفید: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107141026-58.pdf] | * بررسی آرای کلامی شیخ صدوق و مقایسه آن با آرای شیخ مفید: [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107141026-58.pdf] | ||
{{متکلمان شیعه}} | {{متکلمان شیعه}} | ||
{{فقیهان شیعه}} | {{فقیهان شیعه}} | ||