قلقله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قَلقَله''' در [[تجوید|علم تجوید]] به معنای اضطراب زبان در تلفظ برخی از حروف در حالت سکون و حرکت دادن حرف ساکن هنگام تلفظ است. حروف باء، جیم، دال، طاء و قاف دارای صفت قلقله‌اند. از آنجا که حروف قلقله دارای دو صفت جهر و شدت می‌باشند، در صورت ساکن شدن، حرف در مخرج خود محبوس شده و تلفظ نمی‌گردد و برای آزاد شدن و تلفظ نیاز به صدایی اضافه دارد و آن صدای اضافه، به صورت فتحه یا کسره و یا ضمه بریده شده است.

به عبارتی دیگر، از آنجا که در قرائت [[قرآن]] علاقه شدیدی به آشکار کردن صداها وجود دارد و حروف قلقله دارای دو صفت جهر و شدت می‌باشند، ساکن شدن آنها سبب ضعیف شدنشان شده و شبیه آواهای غیر از خود می‌شوند و به نوعی حرف کاملا در مخرج خود محبوس می‌شود؛ لذا نیاز به آشکار شدن صدای آنهاست و این امر جز با آوردن صدایی اضافه، ممکن نیست.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۹.</ref> این صدای اضافه به صورت کسره، فتحه و ضمه بریده شده است و تلفظ کامل حرکت، اشتباه تجویدی محسوب می‌شود.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۵؛ جمعیه المعارف الاسلامیه، تجوید القرآن الکریم، ۱۴۲۹ق. ص۴۴.</ref>

حروف قلقله به پنج حرف باء، جیم، دال، طاء و قاف گفته می‌شود<ref> شافعی، الوافی، بیروت، ص۸۴.</ref> که برای فراگیری آسان با عنوان اختصاری «قُطب جَد» شهرت دارد.<ref>حقیقی، شیوه‌ای نو در آموزش درست خواندن قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۷۹.</ref> برخی همزه را به دلیل اینکه دارای صفت جهر می‌باشد از حروف قلقله دانسته‌اند؛ ولی اغلب علمای علم قرائت آن را از حروف قلقله نمی‌دانند؛<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۷.</ref> همچنان‌که برخی همچون [[سیبویه]] تاء را نیز شامل حروف قلقله دانسته و برخی دیگر حرف کاف را دارای چنین صفتی دانسته‌اند.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref>

برخی معتقدند که این صفت در اصل از آن قاف بوده است؛ زیرا تلفظ آن جز با آوردن صدایی اضافه، امکان پذیر نیست و این به سبب شدت استعلای آن می‌باشد.<ref>میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۸.</ref>

از ویژگی‌های مهم حروف قلقله دارا بودن دو صفت [[جهر]] و شدت می‌باشد و از شروط مهم تحقق آن ساکن بودن آنهاست.<ref>حقیقی، شیوه‌ای نو در آموزش درست خواندن قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۷۹؛ جمعیه المعارف الاسلامیه، تجوید القرآن الکریم، ۱۴۲۹ق، ص۴۳.</ref> خواه سکون آن لازمی باشد یا عارضی که در حالت وقف به وجود می‌آید؛ مانند بِربّ الفلقِ.<ref>کاتبی خویی، تحفه الاخوان، تهران، ص۱۸.</ref>

حروف قلقله با توجه به دارا بودن برخی از صفات حروف نیز به سه دسته تقسیم می‌شوند که قوی‌ترین آنها حرف طاء است که دو صفت [[استعلاء]] و [[اطباق]] را به همراه دارد و بعد از آن حرف قاف است که تنها دارای صفت استعلا است و سه حرف باء، جیم و دال از [[حروف استفال]] می‌باشند.<ref>العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۸۳.</ref>