۱۷٬۸۴۳
ویرایش
اصلاح ذات البین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (افزایش پیوند به بیرون) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
اصلاح ذات البین به معنای اصلاح رابطه بد بین اشخاص یا گروه‌ها است<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۹، ص۶.</ref> > که بر اثر درگیری، دشمنی و... ایجاد شده است.<ref> نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۸.</ref>این واژه از نخستین آیه [[سوره انفال]] گرفته شده است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه اصلاح ذات بین.</ref> | اصلاح ذات البین به معنای اصلاح رابطه بد بین اشخاص یا گروه‌ها است<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۹، ص۶.</ref> > که بر اثر درگیری، دشمنی و... ایجاد شده است.<ref> نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۸.</ref>این واژه از نخستین آیه [[سوره انفال]] گرفته شده است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه اصلاح ذات بین.</ref> | ||
اصلاح ذات بین از فضائل اخلاقی است | اصلاح ذات بین از فضائل اخلاقی است و در مقابل [[سعایت]] (بدگویی) و [[سخن‌چینی]] قرار دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۳۱۴.</ref> | ||
== اهمیت و جایگاه == | == اهمیت و جایگاه == | ||
قرآن از اصلاح ذات البین یاد کرده و به انجام آن فرمان داده است.<ref>سوره حجرات، آیه۱۰.</ref> در نامه ۲۴ و در خطبه ۱۶ نهج البلاغه به آن سفارش شده است.{{مدرک}} | قرآن از اصلاح ذات البین یاد کرده و به انجام آن فرمان داده است.<ref>سوره حجرات، آیه۱۰.</ref> در نامه ۲۴ و در خطبه ۱۶ نهج البلاغه به آن سفارش شده است.{{مدرک}} همچنین بنا بر آیات قرآن کسانی را که در پی اصلاح میان مردمند، از رحمت و مغفرت خدا برخوردارند.<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۹.</ref> در برخی از روایات اصلاح ذات بین از [[نماز]] و [[روزه]]<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۴۸.</ref> و [[صدقه]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۴۴۱.</ref> برتر دانسته شده است. همچنین بر پایه روایتی کسی که در برای اصلاح میان دو نفر گام بردارد مشمول درود [[فرشتگان]] است و برای او [[ثواب]] درک [[شب قدر]] قرار دارد.<ref>دیلمی، اعلام الدین، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۹.</ref> | ||
قرآن کسانی را که در پی اصلاح میان مردمند، | |||
برخی از مفسران در تفسیر آیه ۱۱۴ [[سوره نساء]] با استناد به روایتی از [[امام صادق(ع)]]<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱.</ref> ایجاد خوش‌بینی و الفت میان مردم را با گفتن سخن [[دروغ]] در صورتی که مصلحت اصلاح بیش از منفعت راست‌گویی باشد، جایز می‌دانند.<ref>حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۵۰؛ هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۴، ۳۴-۳۵.</ref> همچنین قرآن [[نجوا]] را برای اصلاح میان مردم نیکو دانسته است؛<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۴.</ref> در حالی که در جای دیگر آن را عملی [[شیطان|شیطانی]]<ref>سوره مجادله، آیه ۱۰.</ref> معرفی کرده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۲۷.</ref> [[سوگند|سوگندی]] که برای ترک اصلاح میان مردم خورده باشند را معتبر نمی‌داند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۴.</ref> | برخی از مفسران در تفسیر آیه ۱۱۴ [[سوره نساء]] با استناد به روایتی از [[امام صادق(ع)]]<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱.</ref> ایجاد خوش‌بینی و الفت میان مردم را با گفتن سخن [[دروغ]] در صورتی که مصلحت اصلاح بیش از منفعت راست‌گویی باشد، جایز می‌دانند.<ref>حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۵۰؛ هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۴، ۳۴-۳۵.</ref> همچنین قرآن [[نجوا]] را برای اصلاح میان مردم نیکو دانسته است؛<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۴.</ref> در حالی که در جای دیگر آن را عملی [[شیطان|شیطانی]]<ref>سوره مجادله، آیه ۱۰.</ref> معرفی کرده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۲۷.</ref> [[سوگند|سوگندی]] که برای ترک اصلاح میان مردم خورده باشند را معتبر نمی‌داند.<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۴.</ref> | ||
==راهکارها و مصادیق== | |||
==مصادیق | |||
برای ایجاد اصلاح میان مردم در متون دینی راهکارها و مصادیقی بیان شده است: | برای ایجاد اصلاح میان مردم در متون دینی راهکارها و مصادیقی بیان شده است: | ||
* '''پیش‌گیری از وقوع اختلاف:''' بر اساس نظر [[مفسران]] پیش‌گیری از بروز اختلاف | * '''پیش‌گیری از وقوع اختلاف:''' بر اساس نظر [[مفسران]] پیش‌گیری از بروز اختلاف میان وارثان مضمون آیه ۱۸۲ [[سوره بقره]] است<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۸۵.</ref> که بر [[وصی]] یا دیگران، لازم است [[موصی]] را به رعایت [[عدالت]] و عمل به وظیفه سفارش کنند تا از [[وصیت|وصیتی]] که باعث ایجاد اختلاف می‌شود، جلوگیری شود.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۲۳۶-۲۳۹.</ref> بعضی نیز اصلاح وصیتی که زمینه بروز اختلاف را فراهم می‌کند را وظیفه حکومت اسلامی می‌دانند.<ref> طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۷۲.</ref> | ||
* '''دعوت به عقلانیت:''' برخی منشا بسیاری از اختلافات و درگیری‌های میان انسان‌ها را به خاموش کردن چراغ [[عقل]] و تبعیت از جهل و [[تعصب|تعصبات جاهلی]] بازگردانده‌اند. [[امام علی(ع)]] تبعیت مردم [[بصره]] از سران [[جنگ جمل]] که به خون‌ریزی و اختلاف میان امت منجر شد را به دلیل کم‌خردی و سفاهت آنان دانسته است.<ref> نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۴، ص۵۶.</ref> | * '''دعوت به عقلانیت:''' برخی منشا بسیاری از اختلافات و درگیری‌های میان انسان‌ها را به خاموش کردن چراغ [[عقل]] و تبعیت از جهل و [[تعصب|تعصبات جاهلی]] بازگردانده‌اند. [[امام علی(ع)]] تبعیت مردم [[بصره]] از سران [[جنگ جمل]] که به خون‌ریزی و اختلاف میان امت منجر شد را به دلیل کم‌خردی و سفاهت آنان دانسته است.<ref> نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۴، ص۵۶.</ref> | ||
* '''رفع اختلافات خانوادگی:''' برای حل اختلافات خانوادگی و هنگام ترس از جدایی | * '''رفع اختلافات خانوادگی:''' برای حل اختلافات خانوادگی و هنگام ترس از جدایی زن و شوهر پیشنهاد انتخاب دو داور از سوی زن و مرد برای ایجاد آشتی شده است.<ref> طوسی، التبیان، ج۳، ص۱۹۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۷۰.</ref> | ||
* '''نصیحت، موعظه و جنگ با یاغیان:''' طبق آیه | * '''نصیحت، موعظه و جنگ با یاغیان:''' طبق آیه نهم [[سوره حجرات]] زمانی که میان دو گروه از مومنان درگیری واقع شد، باید ابتدا از طریق نصیحت و موعظه و دعوت به قرآن و حکم خدا میانشان آشتی برقرار کرد و اگر گروهی پیشنهاد آشتی را نپذیرفت، باید با آنان جنگید تا به امر خداوند سر نهند و آنگاه میان آنان به عدل رفتار شود.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۶، ص۸۰-۸۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۵۰.</ref> | ||
* '''میانجی‌گری در رفع اختلافات:''' رفع اختلاف میان مردم وظیفه حکومت و [[مؤمنان]] معرفی شده است به صورتی که در موارد اصلاح از طریق گفتگو نیازی به اجازه از [[حاکم شرع]] نیست؛ ولی زمانی که شدت عمل برای اصلاح ذات البین نیاز است، باید اجازه حاکم شرع گرفته شود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۷۰.</ref> | * '''میانجی‌گری در رفع اختلافات:''' رفع اختلاف میان مردم وظیفه حکومت و [[مؤمنان]] معرفی شده است به صورتی که در موارد اصلاح از طریق گفتگو نیازی به اجازه از [[حاکم شرع]] نیست؛ ولی زمانی که شدت عمل برای اصلاح ذات البین نیاز است، باید اجازه حاکم شرع گرفته شود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۷۰.</ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
| خط ۳۲: | خط ۲۷: | ||
==موانع== | ==موانع== | ||
در کتاب‌های تفسیری پیروی از شیطان،<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> دنیاطلبی،<ref>هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۳۰۲.</ref> و بخل<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۵۱.</ref> از موانع اصلاح ذات | در کتاب‌های تفسیری پیروی از شیطان،<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> دنیاطلبی،<ref>هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۳۰۲.</ref> و بخل<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۵۱.</ref> از موانع اصلاح ذات البین معرفی شده است. امام علی(ع) یکی از انگیزه‌های اختلاف یاران خود بعد از [[جنگ صفین]] را کم‌رنگ شدن ارزش‌های اخلاقی و باطن‌های ناپاک و نیت‌های آلوده معرفی کرده است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۱۳، ص۱۶۸.</ref> | ||
== احکام فقهی == | == احکام فقهی == | ||