پرش به محتوا

عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۷۹۷ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۰ نوامبر ۲۰۲۱
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۱: خط ۲۱:
| طول جغرافیایی = 51.435463
| طول جغرافیایی = 51.435463
}}
}}
'''عبدالعظیم حسنی''' ([[سال ۱۷۳ هجری قمری|۱۷۳]]-[[سال ۲۵۲ هجری قمری|۲۵۲ ق]]) مشهور به '''شاه عبدالعظیم''' و '''سیدالکریم''' از عالمان [[سادات حسنی]] و از راویان حدیث. نسب او با چهار واسطه به [[امام حسن مجتبی(ع)]] می‌رسد. [[شیخ صدوق]]، مجموعه روایات وی را با عنوان [[جامع اخبار عبدالعظیم]] گردآوری کرده است. عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و نقل است که ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشت و در زمان او وفات یافت. [[حرم حضرت عبدالعظیم]] واقع در شهر [[ری]]، زیارتگاه [[شیعیان]] است. در برخی روایات [[ثواب]] زیارت قبر او برابر با ثواب [[زیارت امام حسین(ع)|زیارت قبر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.
'''عبدالعظیم حسنی''' ([[سال ۱۷۳ هجری قمری|۱۷۳]]-[[سال ۲۵۲ هجری قمری|۲۵۲ق]]) مشهور به '''شاه عبدالعظیم''' و '''سیدالکریم''' از [[سادات حسنی]] و از راویان حدیث. نسب او با چهار واسطه به [[امام حسن مجتبی(ع)]] می‌رسد. [[شیخ صدوق]]، مجموعه روایات وی را با عنوان [[جامع اخبار عبدالعظیم]] گردآوری کرده است. عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و نقل است که ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشت و در زمان او وفات یافت. [[حرم حضرت عبدالعظیم]] واقع در شهر [[ری]]، زیارتگاه [[شیعیان]] است. در برخی روایات [[ثواب]] زیارت قبر او برابر با ثواب [[زیارت امام حسین(ع)|زیارت قبر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.
== زندگی‌نامه ==
== زندگی‌نامه ==
عبدالعظیم مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم از راویان شیعه در قرن سوم قمری است. پدرش عبدالله بن علی قافه و مادرش دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است.<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> نسب وی به [[امام مجتبی(ع)]] می‌رسد.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>  
عبدالعظیم مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم از راویان شیعه در قرن سوم قمری است. پدرش عبدالله بن علی قافه و مادرش دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است.<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> نسب وی به [[امام مجتبی(ع)]] می‌رسد.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>  
=== تولد و وفات===
=== تولد و وفات===
گفته شده تاریخ تولد و وفات وی در منابع قدیم ذکر نشده است؛ اما در منابع متأخر تولد وی در [[۴ ربیع‌الثانی]] سال ۱۷۳ق و وفاتش در [[۱۵ شوال]] ۲۵۲ق نقل و به کتاب‌های نزهة الابرار اثر سید موسی بَرزنجی، مناقب العترة اثر [[احمد بن محمد بن فهد حلی]] (درگذشت ۸۴۱ق) و کتاب تاریخ نوشته نورالدین محمد سمهودی نسبت داده شده است.<ref> محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۶-۱۸.</ref> از نظر [[محمد محمدی ری‌شهری]]، عبدالعظیم از هشام بن حکم‌(درگذشت ۱۹۹ق) روایت نقل کرده و به گمان، عبدالعظیم در هنگام نقل روایت،‌ کمتر از بیست سال نداشته است. بنابراین تاریخ تولد او سال ۱۸۰ق یا پیش از آن است. همچنین با توجه به حدیث امام هادی(ع) درباره فضیلت زیارت قبر عبدالعظیم، باید گفت عبدالعظیم پیش از شهادت امام هادی(ع) (سال ۲۵۴ق) از دنیا رفته است. ازاین‌رو، تاریخ وفات عبدالعظیم، قبل از سال ۲۵۴ق بوده است. بنابراین گرچه احتمال تولد عبدالعظیم در سال ۱۷۳ق و وفات در ۲۵۲ق معقول و منطقی است، اما به دلیل عدم ذکر در منابع کهن و بی‌اعتبار بودن منابع متأخر، اثبات آن نیاز به منابع معتبر دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۷.</ref>  
گفته شده تاریخ تولد و وفات وی در منابع قدیم ذکر نشده است؛ اما در منابع متأخر تولد وی در [[۴ ربیع‌الثانی]] سال ۱۷۳ق و وفاتش در [[۱۵ شوال]] ۲۵۲ق نقل و به کتاب‌های نزهة الابرار اثر سید موسی بَرزنجی، مناقب العترة اثر [[احمد بن محمد بن فهد حلی]] (درگذشت ۸۴۱ق) و کتاب تاریخ نوشته نورالدین محمد سمهودی نسبت داده شده است.<ref> محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۶-۱۸.</ref> از نظر [[محمد محمدی ری‌شهری]]، عبدالعظیم از هشام بن حکم‌ (درگذشت ۱۹۹ق) روایت نقل کرده و به گمان، عبدالعظیم در هنگام نقل روایت،‌ کمتر از بیست سال نداشته است. بنابراین تاریخ تولد او سال ۱۸۰ق یا پیش از آن است. همچنین با استناد به حدیث امام هادی(ع) درباره فضیلت زیارت قبر عبدالعظیم، گفته شده که عبدالعظیم پیش از شهادت امام هادی(ع) در سال ۲۵۴ق از دنیا رفته است. ازاین‌رو، تاریخ وفات عبدالعظیم، قبل از سال ۲۵۴ق بوده است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۷.</ref>  


به گفته [[رضا استادی]]، از پژوهشگران [[حوزه علمیه قم]]، نیز قدیمی‌ترین منبع تاریخ تولد و وفات عبدالعظیم حسنی کتاب «نور الآفاق» نوشته جواد شاه عبدالعظیمی (درگذشت ۱۳۵۵ق) است که کتابی فاقد اعتبار است. ازاین‌رو، تاریخ تولد و وفات ذکر شده برای شاه عبدالعظیم نیز بی‌اساس و بی‌اعتبار خواهد بود. این تاریخ‌ها از این کتاب به کتاب‌های دیگر راه‌ یافته است.<ref>استادی، «آشنایی با حضرت عبدالعظیم(ع) و مصادر شرح حال او»، ص۲۹۷-۳۰۱.</ref>
به گفته [[رضا استادی]]، از پژوهشگران [[حوزه علمیه قم]]، قدیمی‌ترین منبع تاریخ تولد و وفات عبدالعظیم حسنی کتاب «نور الآفاق» نوشته جواد شاه عبدالعظیمی (درگذشت ۱۳۵۵ق) است که کتابی فاقد اعتبار است. این تاریخ‌ها از این کتاب به کتاب‌های دیگر راه‌ یافته است.<ref>استادی، «آشنایی با حضرت عبدالعظیم(ع) و مصادر شرح حال او»، ص۲۹۷-۳۰۱.</ref>
با این حال، ۴ ربیع‌الثانی به عنوان روز تولد و پانزده شوال به عنوان روز وفات شاه عبدالعظیم شهرت یافته و در تقویم جمهوری اسلامی ایران نیز ۴ ربیع‌الثانی به عنوان روز تولد وی ثبت شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۸.</ref>
با این حال، ۴ ربیع‌الثانی به عنوان روز تولد و [[۱۵ شوال]] به عنوان روز وفات شاه عبدالعظیم شهرت یافته و در تقویم جمهوری اسلامی ایران نیز ۴ ربیع‌الثانی به عنوان روز تولد وی ثبت شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، ۱۳۹۰ش، ص۱۸.</ref>


درباره چگونگی رحلت عبدالعظیم حسنی، دو قول نقل شده است: مرگ طبیعی و [[شهادت]]. [[احمد بن علی نجاشی]] قائل به بیماری است که منجر به  فوت او شد.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز قائل است که عبدالعظیم وفات یافت.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref>
[[احمد بن علی نجاشی]] معتقد است که عبدالعظیم حسنی بر اثر بیماری درگذشته است.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز قائل به وفات وی است.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref> با این حال [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طُریحی]]، از عالمان امامیه در قرن یازدهم و مؤلف کتاب [[مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب)|مجمع البحرین]]، معتقد است عبدالعظیم زنده به گور شده است.<ref> طریحی، المنتخب، ۱۳۶۹ق، ص۸.</ref> اما واعظ کُجوری نوشته است که در کتاب رجال و انساب، از احوال حضرت عبدالعظیم تفحص نموده و از شهادت وی خبر [[حدیث صحیح|صحیح]] و [[حدیث موثق|موثقی]] نیافته است.<ref> واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۶۰.</ref>
در مقابل، [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طُریحی]]، از عالمان امامیه در قرن یازدهم و مؤلف کتاب [[مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب)|مجمع البحرین]]، معتقد است عبدالعظیم حسنی، در ری زنده به گور شد.<ref>طریحی، المنتخب، ۱۳۶۹ق، ص۸.</ref> [[واعظ کُجوری]] نوشته است که در کتاب رجال و انساب، از احوال حضرت عبدالعظیم تفحص نموده و از شهادت وی خبری [[حدیث صحیح|صحیح]] و [[حدیث موثق|موثق]] نیافته است.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۶۰.</ref>


=== همسر و فرزندان ===
=== همسر و فرزندان ===
همسر عبدالعظیم، دختر عمویش، خدیجه، دختر قاسم بن حسن امیر، مکنّی به ابومحمد بود. عبدالعظیم از او صاحب دو فرزند به نام‌های محمد و ام سلمه شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۳۹۰؛ ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> [[شیخ عباس قمی]]، محمد پسر عبدالعظیم را مردی بزرگوار توصیف می‌کند که به [[زهد]] و [[عبادت]] شهرت داشت.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۵۸۵.</ref>
همسر عبدالعظیم، دختر عمویش، خدیجه، دختر قاسم بن حسن امیر، مکنّی به ابومحمد بود. عبدالعظیم از او صاحب دو فرزند به نام‌های محمد و ام سلمه شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۳۹۰؛ ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> به گفته [[شیخ عباس قمی]]، محمد پسر وی مردی بزرگوار بود و به [[زهد]] و [[عبادت]] شهرت داشت.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۵۸۵.</ref>


== مصاحبت با ائمه(ع) ==
== مصاحبت با ائمه(ع) ==
عبدالعظیم محضر چند امام را درک کرده است. [[آقابزرگ تهرانی]] نقل می‌کند که عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشته و در زمان وی وفات یافت،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة،‌ دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.</ref> در کتاب [[الاختصاص (کتاب)|الاختصاص]] نیز روایتی از عبدالعظیم از امام رضا(ع) نقل شده است؛<ref>مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۴۷.</ref> اما [[آیت‌الله خویی]]، هم‌عصر بودن عبدالعظیم با امام رضا(ع) را رد می‌کند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۵۳.</ref>
به [[آقابزرگ تهرانی]] عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشته و در زمان وی وفات یافت،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة،‌ دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.</ref> در کتاب [[الاختصاص (کتاب)|الاختصاص]] نیز روایتی از عبدالعظیم از امام رضا(ع) نقل شده است؛<ref>مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۴۷.</ref> اما [[آیت‌الله خویی]]، هم‌عصر بودن عبدالعظیم با امام رضا(ع) را رد می‌کند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۵۳.</ref>


[[شیخ طوسی]] در [[رجال شیخ طوسی|کتاب رجالی خویش]]، وی را در زمره [[اصحاب امام عسکری(ع)]] نام می‌برد.<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۱.</ref> به گفته [[عزیزالله عطاردی]]، با توجه به حالات عبدالعظیم حسنی و تحقیق در روایات وی، می‌توان دریافت که او [[امام کاظم(ع)]]، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده است.<ref>عطاردی، عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده، ۱۳۸۳ش، ص۳۷.</ref> از نظر محمد محمدی ری‌شهری، آنچه مسلم و قطعی است این است که عبدالعظیم حسنی، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۸.</ref>
[[شیخ طوسی]] در [[رجال شیخ طوسی|کتاب رجالی خویش]]، وی را در زمره [[اصحاب امام عسکری(ع)]] نام می‌برد.<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۱.</ref> به گفته [[عزیزالله عطاردی]]، با توجه به حالات عبدالعظیم حسنی و تحقیق در روایات وی، می‌توان دریافت که او [[امام کاظم(ع)]]، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده است.<ref>عطاردی، عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده، ۱۳۸۳ش، ص۳۷.</ref> از نظر محمد محمدی ری‌شهری، آنچه قطعی است این است که عبدالعظیم حسنی، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۸.</ref>


درباره برخورد عبدالعظیم با [[امامان شیعه|امامان]] نقل شده که او هرگاه وارد مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) می‌شد، با کمال ادب و خضوع و [[حیا]] و [[تواضع]]، در حالی که دست‌های خود را از ردا بیرون آورده بود، به حضور آن امامان سلام عرض می‌کرد و امام پس از جواب سلام، او را نزدیک خود می‌خواند و در کنار خویش می‌نشاند؛ به حدّی که زانوی او به زانوی امام می‌چسبید و امام، کاملا از احوال او سؤال می‌کرد. این برخورد موجب حسرت و غبطه دیگران می‌شد.<ref>زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، ص۳۰.</ref>
نقل شده که عبدالعظیم با ادب، خضوع، [[حیا]] و [[تواضع]] به مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) وارد می‌شد. امام نیز پس از جواب سلام، او را کنار خویش می‌نشاند و از احوالش سؤال می‌کرد.<ref>زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، ص۳۰.</ref>


== زندگی در دوران سرکوب شیعیان ==
== زندگی در دوران سرکوب شیعیان ==
خط ۴۸: خط ۴۷:
بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان [[معتز]] خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر [[امام هادی(ع)]] از [[سامرا]] به [[ری]] - که از پایگاه‌های مهم [[عباسیان]] بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد [[زیارت]] قبر [[علی بن موسی الرضا]] به قصد [[خراسان]] هجرت کرد و در ری برای زیارت [[حمزة بن موسی بن جعفر]] توقف کرد و در آن‌جا مخفی شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.</ref>
بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان [[معتز]] خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر [[امام هادی(ع)]] از [[سامرا]] به [[ری]] - که از پایگاه‌های مهم [[عباسیان]] بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد [[زیارت]] قبر [[علی بن موسی الرضا]] به قصد [[خراسان]] هجرت کرد و در ری برای زیارت [[حمزة بن موسی بن جعفر]] توقف کرد و در آن‌جا مخفی شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.</ref>


نجاشی به نقل از [[احمد بن محمد بن خالد برقی]] ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از شیعیان در محله «سِکة المَوالی»(کوچه ومحله دوستان اهلبیت ) ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت، روز را [[روزه]] می‌گرفت و شب را به [[عبادت]] می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان [[موسی بن جعفر]](ع) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان [[آل محمد]] یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>
نجاشی به نقل از [[احمد بن محمد بن خالد برقی]] ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه یکی از شیعیان در محله «سِکة المَوالی» (کوچه و محله دوستان اهل‌بیت) ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت، روز را [[روزه]] می‌گرفت و شب را به [[عبادت]] می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که آن را قبر یکی  از فرزندان [[موسی بن جعفر]](ع) می‌دانست. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان [[آل محمد]] یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>
{{امامزادگان ایران}}
{{امامزادگان ایران}}


خط ۵۵: خط ۵۴:
به گفته [[شیخ طوسی]] عبدالعظیم در ری وفات یافت و قبر او در آن‌جاست.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref> بنا بر نقل [[محدث نوری]]، فردی از شیعیان، [[رسول اکرم(ص)]] را در عالم رؤیا [[زیارت]] می‌کند که به او می‌فرماید فردا یکی از اولاد من کنار درخت سیب در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی [[تشییع]] و [[دفن]] خواهد شد. وی برای خرید آن مکان به صاحب باغ مراجعه می‌کند در حالی که صاحب آن باغ نیز همان خواب را دیده بود و آن باغ را [[وقف]] عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ۴۰۵.</ref> به همین علت، [[حرم عبدالعظیم حسنی]] به «مسجد شجره» یا «مزار نزدیک درخت» نیز معروف است.<ref>ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴؛ بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.</ref>
به گفته [[شیخ طوسی]] عبدالعظیم در ری وفات یافت و قبر او در آن‌جاست.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref> بنا بر نقل [[محدث نوری]]، فردی از شیعیان، [[رسول اکرم(ص)]] را در عالم رؤیا [[زیارت]] می‌کند که به او می‌فرماید فردا یکی از اولاد من کنار درخت سیب در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی [[تشییع]] و [[دفن]] خواهد شد. وی برای خرید آن مکان به صاحب باغ مراجعه می‌کند در حالی که صاحب آن باغ نیز همان خواب را دیده بود و آن باغ را [[وقف]] عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ۴۰۵.</ref> به همین علت، [[حرم عبدالعظیم حسنی]] به «مسجد شجره» یا «مزار نزدیک درخت» نیز معروف است.<ref>ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴؛ بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.</ref>


براساس روایتی از [[امام هادی(ع)]] [[ثواب]] زیارت قبر عبدالعظیم مانند کسی است که قبر [[حسین بن علی(ع)]] را زیارت کرده است.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۸ش، ص۹۹؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۲۴.</ref>
براساس روایتی از [[امام هادی(ع)]] [[ثواب]] زیارت قبر عبدالعظیم مانند کسی است که قبر [[حسین بن علی(ع)]] را زیارت کرده است.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۸ش، ص۹۹؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۲۴.</ref> گفته شده برابری فضیلت زیارت عبدالعظیم(ع) با [[زیارت امام حسین(ع)]] مقیّد است به فضای سیاسی ویژه‌ای که پیروان اهل‌بیت(ع) در آن مقطع تاریخی زندگی می‌کردند. در شرایطی که جامعه تشیع در حکومت زمامدارانی مانند [[متوکل]]، [[مُعتز]] و [[معتمد عباسی]]، سخت‌ترین دوران‌های تاریخی خود را سپری می‌کرد، [[امام هادی(ع)]] به منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین(ع) برابر دانسته است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، ۱۳۹۲ش، ص۲۲.</ref>
 
گفته شده برابری فضیلت زیارت عبدالعظیم(ع) با [[زیارت امام حسین(ع)]] مقیّد است به فضای سیاسی ویژه‌ای که پیروان اهل‌بیت(ع) در آن مقطع تاریخی زندگی می‌کردند. در شرایطی که جامعه تشیع در حکومت زمامدارانی مانند [[متوکل]]، [[مُعتز]] و [[معتمد عباسی]]، سخت‌ترین دوران‌های تاریخی خود را سپری می‌کرد، [[امام هادی(ع)]] به منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین(ع) برابر دانسته است. به تعبیری روشن‌تر، زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) برای افرادی که آمادگی خطرپذیری برای زیارت امام حسین(ع) را داشته باشند، پاداشی معادل زیارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبدالعظیم(ع) شعبه‌ای از حرم سیدالشهدا(ع) است که این خود، فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل بیت(ع) و عظمت معنوی ایشان است.<ref>محمدی ری‌شهری، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، ۱۳۹۲ش، ص۲۲.</ref>


== فضائل و مقامات ==
== فضائل و مقامات ==
[[علامه حلی]] در شرح حال عبدالعظیم، او را عالمی پرهیزکار معرفی می‌کند.<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۲۶.</ref> [[محدث نوری]] نیز درباره فضائل او از رساله [[صاحب بن عباد]] نقل می‌کند که وی مردی با ورع، پارسا، معروف به [[امانت]]، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به [[توحید]] و [[عدل]] و دارای احادیث بسیار بود.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> تقوا پیشگی و درستکاری عبدالعظیم حسنی باعث بلندی جایگاه و مقام وی نزد ائمه اطهار بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۹.</ref>
[[علامه حلی]] در شرح حال عبدالعظیم، او را عالمی پرهیزکار معرفی می‌کند.<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۲۶.</ref> [[محدث نوری]] نیز درباره فضائل او از رساله [[صاحب بن عباد]] نقل می‌کند که وی مردی با ورع، پارسا، معروف به [[امانت]]، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به [[توحید]] و [[عدل]] و دارای احادیث بسیار بود.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> تقوا پیشگی و درستکاری عبدالعظیم حسنی باعث بلندی جایگاه و مقام وی نزد ائمه اطهار بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۹.</ref>
=== در بیان امام معصوم(ع) ===
=== در بیان امام معصوم(ع) ===
[[امام هادی(ع)]] در سفری که عبدالعظیم به [[سامرا]] داشت، او را تصدیق می‌کند. امام هادی(ع) وی را این‌گونه خطاب می‌کند: یا اباالقاسم! تو به حق ولی ما هستی... تو همان دینی را که پسندیده خداست، انتخاب کرده‌ای... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۸۱-۸۲؛ فتال، روضه الواعظین، ص۳۱ و ۳۲.</ref> این گفتگو میان امام و عبدالعظیم به «[[حدیث عَرض دین]]» مشهور است.
[[امام هادی(ع)]] در سفری که عبدالعظیم به [[سامرا]] داشت، او را تصدیق می‌کند. امام هادی(ع) وی را این‌گونه خطاب می‌کند: یا اباالقاسم! تو به حق ولی ما هستی... تو همان دینی را که پسندیده خداست، انتخاب کرده‌ای... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۸۱-۸۲؛ فتال، روضه الواعظین، ص۳۱ و ۳۲.</ref> این گفتگو میان امام و عبدالعظیم به «[[حدیث عرض دین]]» مشهور است.
=== مقام علمی ===
=== مقام علمی ===
[[ابو تراب رویانی]] می‌گوید: شنیدم که [[ابو حماد رازی]] می‌گفت در [[سامرا]] بر [[امام هادی(ع)]] وارد شدم و از بعضی مسائل [[حلال]] و [[حرام]] پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنانچه در امور دینی در [تشخیص] حلال و حرام، مسئله‌ای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام مرا به او برسان.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۳۲۱.</ref>
[[ابوتراب رویانی]] می‌گوید: شنیدم که [[ابوحماد رازی]] می‌گفت در [[سامرا]] بر [[امام هادی(ع)]] وارد شدم و از بعضی مسائل [[حلال]] و [[حرام]] پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنانچه در امور دینی در [تشخیص] حلال و حرام، مسئله‌ای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام مرا به او برسان.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۳۲۱.</ref>
== روایات عبدالعظیم ==
== روایات عبدالعظیم ==
در کتب حدیثی و متون روایی، بیش از صد [[روایت]] از عبدالعظیم حسنی آمده است. [[صاحب بن عباد]] می‌گوید: ''وی کثرت روایت و حدیث دارد و از امام جواد(ع) و امام هادی(ع) روایت می‌کند''.<ref>عطاردی، مسند الامام الجواد، ص۳۰۲.</ref>
در کتب حدیثی و متون روایی، بیش از صد [[روایت]] از عبدالعظیم حسنی آمده است. [[صاحب بن عباد]] می‌گوید: ''وی کثرت روایت و حدیث دارد و از امام جواد(ع) و امام هادی(ع) روایت می‌کند''.<ref>عطاردی، مسند الامام الجواد، ص۳۰۲.</ref>
خط ۹۳: خط ۹۰:
=== ساخت سریال ===
=== ساخت سریال ===
{{اصلی|مسافر ری (فیلم)}}
{{اصلی|مسافر ری (فیلم)}}
فیلم مسافر ری به کارگردانی داود میرباقری است که روایت‌گر سفر عبدالعظیم حسنی(ع) از سامراء به ری و رویدادهای این سفر است. این فیلم در سال ۱۳۷۹ش تولید و اکران شده است.<ref>«مسافر ری به شبکه اول رسید»، جام جم آنلاین؛ «حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref> سپس در سیمای [[جمهوری اسلامی ایران]] به صورت سریال پخش شده است.<ref name=":1">«حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref>
فیلم مسافر ری روایت‌گر سفر عبدالعظیم حسنی(ع) از سامراء به ری و رویدادهای این سفر است. این فیلم به کارگردانی داود میرباقری در سال ۱۳۷۹ش تولید و اکران شده است.<ref>«مسافر ری به شبکه اول رسید»، جام جم آنلاین؛ «حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref> سپس در سیمای [[جمهوری اسلامی ایران]] به صورت سریال پخش شده است.<ref name=":1">«حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
خط ۱۰۰: خط ۹۷:
*آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، بی تا.
*آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، بی تا.
*ابن عنبه، جمال‌الدین، عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۰ش.
*ابن عنبه، جمال‌الدین، عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۰ش.
* استادی، رضا، «[http://ensani.ir/file/download/article/20120426120106-4044-166.pdf آشنایی با حضرت عبدالعظیم(ع) و مصادر شرح حال ا]و»، مجله نور علم، شماره ۵۰ و ۵۱، فروردین و تیر ۱۳۷۲ش.
*استادی، رضا، «[http://ensani.ir/file/download/article/20120426120106-4044-166.pdf آشنایی با حضرت عبدالعظیم(ع) و مصادر شرح حال ا]و»، مجله نور علم، شماره ۵۰ و ۵۱، فروردین و تیر ۱۳۷۲ش.
*بر آستان کرامت (زیارت‌نامه و زندگی‌نامه حضرت عبدالعظیم و امامزادگان مجاور)، دار الحدیث، ۱۳۹۲ش.
*بر آستان کرامت (زیارت‌نامه و زندگی‌نامه حضرت عبدالعظیم و امامزادگان مجاور)، دار الحدیث، ۱۳۹۲ش.
*خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
*خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
خط ۱۰۷: خط ۱۰۴:
*صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۸ش.
*صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۸ش.
*طریحی، فخرالدین، المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، نجف، بی‌نا، ۱۳۶۹ق.
*طریحی، فخرالدین، المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، نجف، بی‌نا، ۱۳۶۹ق.
*طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
*طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
*طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
*طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
*عطاردی، عزیزالله، عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش.
*عطاردی، عزیزالله، عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش.
*عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الجواد(ع)، مشهد، آستان قدس رضوی، بی‌تا.
*عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الجواد(ع)، مشهد، آستان قدس رضوی، بی‌تا.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
*قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
*قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
* محمدی ری‌شهری، محمد، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰ش.
*محمدی ری‌شهری، محمد، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰ش.
* مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*میرداماد، محمدباقر بن محمد، الرواشح السماویة، تحقیق نعمت الله جلیلی، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش.
*میرداماد، محمدباقر بن محمد، الرواشح السماویة، تحقیق نعمت الله جلیلی، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش.
*نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
*نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.