سلفیه: تفاوت میان نسخه‌ها

سَلَف در لغت به‌معنای پیشینیان است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۱۵۸</ref> سَلَفیّه گروهی هستند که ادعای تبعیت از «سَلَف مسلمانان» را دارند. در اینکه منظور از سلف چه کسانی هستند، اختلافاتی در بین آنان وجود دارد، اما بیشترشان منظور از «سلف صالح» را شخصیت‌های سه قرن نخستین اسلامی ([[پیامبر اسلام(ص)]]، [[صحابه]]، [[تابعین]] و تابعینِ تابعین) می‌دانند. استناد آنها در این زمینه به «حدیث قرون نخستین» است که آن را از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کنند: «بهترین مردم (مردمان) قرن من هستند، سپس کسانی که در پی ایشان می‌آیند و سپس دیگرانی که در پی آنان می‌آیند.»<ref>علیزاده موسوی، سلفی‌گری و وهابیت، ۱۳۹۳ش، ص۳۲.</ref>

سلفیه آنچه را مخالف با گفتار یکی از صحابه پیامبر باشد، [[بدعت]] می‌دانند.<ref>ابن قیم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۱۱۵</ref>

سلفیان تنها به ظاهر آیات قرآن استناد می‌کنند و هیچ [[تأویل]] و تفسیری از آیات قرآن را درست نمی‌دانند. برای مثال برپایه آیه «الرحمن علی العرش استوی» که معنای ظاهری آن این است که خدا بر تختی قرار گرفته است،<ref>سوره طه، آیه ۵، ترجمه مشکینی</ref> می‌گویند خدا واقعاً تختی دارد که بر آن می‌نشیند. همچنین از تعبیر قرآنی «یدالله» برداشت می‌کنند که خدا دست دارد.<ref>علیزاده موسوی، سلفی‌گری و وهابیت، ۱۳۹۳ش، ص۶۱-۶۲.</ref>  

برخی از چیز‌هایی که در دیدگاه ابن‌تیمیه موجب [[کفر]] می‌شوند، عبارت‌اند از: واسطه‌قراردادن بین خود و خدا، تشبّه به کفار، مخالفت با حدیث [[متواتر]] و مخالفت با [[اجماع]].<ref>رضوانی، وهابیان تکفیری، ۱۳۹۰ش، ص۱۱۴-۱۲۲.</ref> برخی از گروه‌های سلفی جدید که به سلفیه تکفیری شهرت دارند، معنا و مصادیق کفر را بسیار گسترش می‌دهند و از تکفیر برای عملیات [[جهاد|جهادی]] جواز می‌گیرند.<ref>علیپور و شعبانی‌کیا، «سلفی‌گری از معنا تا برداشت‌های نادرست مبانی»، ص۱۶۵</ref>

در پیشینه سلفی‌گری [[اصحاب حدیث]] قرار دارند که گرچه به این عنوان شناخته نمی‌شدند، اصطلاح سلف میانشان رواج پیدا کرد.<ref>پاکتچی، و هوشنگی، بنیادگرایی و سلفیه، ۱۳۹۳ش، ص۳۰.</ref> [[احمد بن حنبل]] (درگذشت ۲۴۱ق) پیشوای آنان پیروان خود را در کنار تبعیت از سنت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر(ص)]]، به پیروی از [[اصحاب پیامبر]]<ref>جبرين، شرح أصول السنة لإمام أحمد بن حنبل، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۶.</ref> یا هدایت‌یافتگان از اصحاب و [[تابعین]] دعوت می‌کرد.<ref>ابن­ بدران­ دمشقی، المدخل الی مذهب الامام احمد بن حنبل، ص۱۰</ref>

وهابیت، سازمان اِخوان‌المسلمین و مکتب دِیُوبندیه از مهم‌ترین جریان‌های مذهبی و اجتماعی سلفیه‌اند:

سازمان اِخوان‌المسلمین جریانی سَلَفی است که توسط حسن البنا در مصر تأسیس شد. حسن البنا پیرو اصلاح‌طلبِ پیش از خود رشید رضا بود که از یک سو تحت تأثیر دیدگاه‌های ابن‌تیمیه و محمد عبده، تفکر سلفی داشت؛<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری  فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۵۲ش، ص۱۰۸تا۱۱۰.</ref> و از سوی دیگر با تأثیرپذیری از [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] در راه وحدت مسلمانان تلاش می‌کرد.<ref>فرمانیان، «سلفیه و تقریب»، ص۱۴۳و۱۴۴</ref>

مهمترین اهداف اخوان‌المسلمین تأسیس حکومت اسلامی، اصلاحات اجتماعی و مخالفت با استعمار برشمرده شده است.<ref>یوسفی اشکوری، «اخوان المسلمین»، ص۲۷۳و۲۷۴</ref> در نسل‌های بعد در جمعیت اخوان‌المسلمین انشعاب پیدا شد و جمعی از جوانان اسلام‌گرای اخوان با الهام از اندیشه‌های سیدِ قطب که ایجاد نظام اسلامی را ضروری می‌دانست، گروه‌های جهادی تشکیل دادند.<ref>یوسفی اشکوری، «اخوان المسلمین»، ص۲۷۲و۲۷۳</ref>

===دیوبندیه===

مکتب سَلَفی در شبه‌قاره [[هند]] توسط شاه ولی الله دهلوی (۱۱۱۴-۱۱۷۶ق) نهادینه شد.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری  فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۷۶تا۷۸.</ref> او که رساله‌ای در دفاع از [[ابن تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]] دارد،<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری  فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۷۸</ref> در آثارش  اعمالی مثل [[زیارت]] قبور، [[توسل|توسّل]]، استغاثه، [[نذر]] و [[قسم]] را از مظاهر شرک شمرده است.<ref>ملا موسی میبدی، «بررسی و نقد دیدگاه شاه ولی الله دهلوی در مسئله شرک»، ص۱۵۵.</ref>

پس از شاه ولی‌الله دهلوی، برخی از شاگردان باواسطه‌اش مدرسه دِیُوبند را تأسیس کردند و افکار او را نشر دادند. این مدرسه به‌زودی رونق گرفت و با جذب دانشجویانی از سراسر هند و دیگر کشورها به بزرگترین مدرسه علمیه هند مبدل شد.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری  فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۸۳.</ref>

پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، دیوبندیه که از گذشته با شیعه در تقابل بود، با هدف جلوگیری از شیعه‌شدن [[اهل‌سنت]] پاکستان، انجمن سپاه صحابه را تشکیل داد.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۰۰</ref>

طالبان گروهی سلفی و جهادی و تلفیقی از مذهب دیُوبندی و قومیت پشتو است که توانست در دوره‌ای در افغانستان به قدرت برسد.<ref>«نحله‌های فکری طالبان؛ از دیوبندیه تا وهابیت»، خبرگزاری رسا، ۱۵ مهر ۱۳۹۵</ref> هسته اصلی [[طالبان]] را مجاهدان حاضر در درگیری‌های [[افغانستان]] و شوروی تشکیل می‌دادند.<ref> فرمانیان، تاریخ تفکر سلفی‌گری، ۱۳۹۴ش، ص۱۰۳.</ref> رهبر طالبان ملا محمد عمر بود که پس از تصرف کابل به‌دست طالبان، امیرالمومنین لقب گرفت. جمعیت طالبان ملاعمر را خلیفه می‌شمردند و مخالفان او را یاغی علیه خلیفه و مهدورالدم می‌دانستند.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۰۳</ref>

طالبان با هرگونه تجددگرایی مخالف‌اند. برای نمونه در ابتدا استفاده از تلویزیون را ممنوع کردند. همچنین اجازه نمی‌دادند دختران به مدرسه بروند.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۰۳</ref> آنها مراکز زیارتی و میراث فرهنگی را با شعار مبارزه با بت‌پرستی تخریب می‌کردند.<ref>کریمی حاجی خادمی، مازیار، «تبارشناسی جریان‌های تکفیری: بررسی موردی جنبش طالبان در افغانستان»، ص۱۹ </ref>

پس از حمله شوروی به [[افغانستان]] گروهی از مسلمانان تندروی عرب، از نقاط مختلف جهان با انگیزه جهاد در این منطقه حضور یافتند. این افراد که به افغان‌های عرب شهرت یافتند، تحت رهبری عبدالله عزام که دیدگاه جهادیان اِخوان‌المسلمین را داشت، سازمان یافتند و در بیرون‌راندن شوروی از افغانستان نقش مؤثری ایفا کردند.<ref>نگاه کنید به فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸ تا ۱۶۲</ref>

پس از جنگ افغانستان و مرگ عبدالله عزام، اسامه بن لادن رهبری این گروه را برعهده گرفت و با تأسیس القاعده از پراکندگی افغان‌عرب‌های مجاهد جلوگیری کرد. او در پی تأسیس جبهه جهانی جهاد برضد یهودیان و صلیبیان برآمد.<ref>نگاه کنید به فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۲ تا ۱۷۲.</ref> این گروه در سال‌های بعد، عملیات‌های تروریستی متعددی در کشورهای مختلف جهان انجام دادند که از جمله آنها حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ در کشور آمریکا است.<ref>فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۷۲ تا ۱۷۴</ref>

'''داعش''' مخفف (الدّولة الاسلامیة فی العراق والشّام) گروهی [[تکفیر|تکفیری]] است که از [[القاعده]] منشعب شده است. این گروه در سال ۲۰۰۶م با عنوان «جماعه التوحید والجهاد» به‌رهبری ابومصعب زَرقاوی در [[عراق]] تأسیس شد<ref>کرمی، سلفی‌گری و خاورمیانه عربی، ۱۳۹۳ش، ص۲۶-۲۹.</ref> و به القاعده عراق مشهور بود. سپس بخش‌هایی از [[عراق]] و [[سوریه]] را اشغال کرد و در سال ۲۰۱۴م «دولت اسلامی در عراق و شام» را تشکیل داد و ابوبکر البغدادی را به‌عنوان خلیفه معرفی کرد.<ref>[https://www.bultannews.com/fa/news/210473 داعش اعلام خلافت کرد، بولتن نیوز، ۹ تير ۱۳۹۳]</ref>

داعش جنایات بسیاری را مرتکب شد و شمار بسیاری از افراد غیرنظامی را به‌قتل رساند.<ref>[http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/71127 جنایات داعش: روز شمار ۸۳ جنایت داعش در سراسر جهان، پایگاه اطلاع رسانی پیام آفتاب، ۱۵ تیر ۱۳۹۶]</ref> کشتار افراطی داعش باعث شد حتی ایمن الظواهری رهبر القاعده به آن معترض شود؛ تا جایی که وی در نهایت اعلام کرد داعش هیچ ارتباطی با القاعده ندارد.<ref>فیروزآبادی، تکفیری‌های داعش را بهتر بشناسیم، ۱۳۹۳ش، ص۵۵.</ref>

*«نحله‌های فکری طالبان؛ از دیوبندیه تا وهابیت»، خبرگزاری رسا، ۱۵ مهر ۱۳۹۵