محقق کرکی: تفاوت میان نسخه‌ها

محقق کرکی در روستای کرکِ نوح<ref>کَرَک نوح، در منتهی الیه جنوب کوه‎های [[لبنان]] واقع است و از آنجا که منسوب بـه [[حضرت نوح (ع)]] است. آن را کرک نوح می­‌خوانند. این شهر، دارای حوزه علمیه بوده که از قرن نهم هجری آوازه بلندی داشت و در قـرن دهم هجری اوج شکوفائی خود را طی می‌کرد زیرا علمای بسیاری از این حوزه برخاسته‌اند. اکثر مهاجران عصر صفوی از علمای جبل عامل به ایران از [[مجتهدان]] کرک نوح بودند. (نقل از سایت مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت و سایت فارس نیوز http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13911127000443).</ref>در[[جبل عامل]] لبنان به سال ۸۶۵ یا ۸۷۰ق متولد شد. پدرش نام وی را «‌علی‌» گذاشت و «‌نور الدین‌» لقب گرفت.<ref>دوانی، علی، مفاخر الاسلام، ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰.</ref>

محقق پس از آموزش‌های ابتدایی به حوزه علمیه کرک وارد شد. در کرک نزد محمد بن محمد بن خاتون، شمس الدین محمد جزینی، شمس الدین محمد احمد صهیونی و علی بن هلال جزایری دانش آموخت. محقق کرکی بسیار اهل سفر بود و در سفرهای خود در مجلس درس علمای بسیاری شرکت می‌کرد. وی پس از کرک به روستای میس رفت و با تلاش پیگیر، از استادان آن حوزه شناخته شد. [[شهید ثانی]] یکی از شاگردان آن حوزه بود که [[شرایع الاسلام]] و [[قواعد (کتاب) |قواعد]] را نزد او فرا گرفت.<ref> شهید ثانی، التنبیهات العلیه، تحقیق صفاء الدین بصری، ص۲۸.</ref> چندی نیز در جبعِ لبنان مشغول تحصیل بود و پس از آن رهسپار حوزه [[دمشق]] شد. آنگاه از دمشق راهی [[بیت المقدس]] شد و مدتی از زمان را نیز به تحقیق و دانش اندوزی در شهر [[الخلیل]] گذراند و سپس رهسپار مرکز حوزه [[اهل سنت]] در [[مصر]] گردید. پس از سال ۹۰۹ق به [[عراق]] هجرت کرد و در سال ۹۱۶ق وارد [[ایران]] شد.<ref>دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج۴، ص۴۱۴.</ref><br />

درگیری حکومت [[عثمانی]] با [[صفویه]] و فشار و سخت‌گیری بر شیعیان در مناطق تحت سلطه عثمانی، موجب هجرت علماء و بزرگان به سوی ایران شد. محقق کرکی  از دانشمندانی بود که در دهه دوم قرن دهم هجری، احتمالا با دعوت [[شاه اسماعیل]] به ایران آمد<ref>جعفریان، رسول، صفویه از ظهور تا زوال، ص۹۸.</ref> و ۱۵ سال  ماند. [[جنگ چالدران]] و عدم توجه شاه اسماعیل به امور سیاسی و فرهنگی و موقعیت علمای دربار سبب شد تا محقق کرکی به عراق برود.<ref>پور امینی، محمد باقر، صفویان نماد اقتدار ایران، ص۱۱۶.</ref>

پس از محقّق کَرکی برخی علمای دیگر به مقام شیخ الاسلامی منصوب شدند؛ ولی هیچ‌یک به اندازه محقّق کَرکی از قدرت و نفوذ در حکومت برخوردار نشدند. از چهره‌های برجسته پس از محقّق کَرکی می‌توان به [[شیخ بهایی]] و [[علامه مجلسی]] اشاره نمود.

 

او به سال ۹۳۸ق.<ref> امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۴۷.</ref> یا ۹۴۰ق<ref>دوانی، علی، مفاخر الاسلام، ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰ِ</ref> در [[نجف اشرف]] از دنیا رفت .

از محقق ثانی دو پسر و سه دختر بر جای ماند. پسر اولش شیخ عبدالعالی از عالمان دینی بزرگ عصر خود و در [[کاشان]] مقیم بود. پسر دیگرش شیخ حسن نام داشت. یکی از دختران محقق در جبل عامل ازدواج کرد که فرزندش میر سید حسین حسینی نام داشت. او در [[اردبیل]] به تدریس و حل و فصل مشکلات شرعی مردم مشغول و شیخ الاسلام آن شهر بود. دختر دیگرش در ایران با میرشمس الدین محمد استرآبادی ازدواج کرد و از آنان فرزندی به دنیا آمد که بعدها به [[میر داماد]] (استاد [[ملاصدرا|ملاصـدرا]]) معروف شد.<ref>دوانی، علی، مفاخر الاسلام، ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰.</ref> همچنین در اعیان الشیعة نقل شده است که دختر بزرگ محقق کرکی همسر شهید ثانی بود.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۴۷.</ref>

محقق کرکی علاوه بر اساتید شیعه، نزد برخی از علمای [[اهل سنت]] نیز دانش آموخت. نام اساتید شیعه و سنی محقق این‌ است:

#[[علی بن هلال جزایری]] (بزرگترین استاد محقق ثانی)

#[[شهید ثانی]]

==خدمات دینی و اجتماعی==

محقق در ایران با حمایت [[صفویان]] در ترویج [[تشیع]] بسیار کوشید. عمده فعالیت‌های او، تبلیغ و ترویج تشیع و آموزه‌های شیعی و تقویت و تاسیس مراکز علوم دینی شیعی و نهی از منکر بود. محقق ثانی تلاشی نیز در اصلاح روش صوفیانه صفویان داشت.<ref>شهید مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، چاپ جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.</ref> گویا به [[فتوا|فتوای]] او بود که [[صفویه|حکومت صفوی]] برخی مراکز ِ اعمال منافی شرع اسلام را برچید و تعطیل کرد.<ref>موسوی مدرس بهبهانی، سید علی، حکیم استرآباد (میرداماد)، ص۱۱ و ۱۲.</ref><br />

در آن روزگار،  بسیاری از مردم از مسائل [[مذهب جعفری]] و قوانین آن اطلاعی نداشتند و [[شیعیان]] از دستورات دینی خود بی‌خبر بودند. از کتب فقه [[امامیه]] چیزی در دست نبود و فقط جلد اول [[قواعد الاحکام|قواعد]] [[علامه حلی]] بود که از روی آن تعلیم و تعلم مسائل دینی صورت می‌گرفت.<ref>دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج۴، ص۴۴۰.</ref> محقق کرکی بر غنای حوزه‌ها و علوم دینی افزود و در ترویج دانش اهل بیت کوشید. آثاری که در قواعد و رسائل دینی، اخلاقی و عبادی نگاشته، بدین رو بوده است. گفته اند با کوشش محقق کرکی عبارت «‌[[شهادت ثالثه|أشهد ان علیاً ولی الله]]» و «‌حی علی خیرالعمل» باری دیگر به [[اذان]] ضمیمه و بر مأذنه‌ها گفته شد.<ref>روملو، حسن بیک، احسن التواریخ، ص۸۵.</ref>

[[سید نعمت الله جزائری]] به گفته خودش، بعضی از فرمان‌ها و دستورهایی را که محقق ثانی به حکام و زمامداران نواحی کشور نوشته، دیده است. به گفته او در این احکام، چگونگی برخورد عاملان حکومت با مردم و اخذ مالیات و مقدار آن آمده است. او در این احکام دستور داده است تا در هر شهر و دهی پیش‌نمازی تعیین شود تا با مردم نماز بگزارد و احکام دینی و مراسم اسلامی را به آنان بیاموزد.<ref>بحرانی، شیخ یوسف، لؤلؤه البحرین، ص۱۵۱؛ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۳۶۱.</ref>

او اهتمام فراوانی به رونق [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] داشت و هر ساله از [[شاه طهماسب]] هفتاد هزار دینار می‌گرفت تا به مصرف تحصیل طلاب علوم دینی برساند.<ref>شهید مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، چاپ جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.</ref>

به گفته رسول جعفریان محقق کرکی از قائلان به [[نظریه ولایت فقیه]] بوده است: از نظر او فقیه جامع الشرایط نایب امام معصوم است و تمام اختیارات حکومتی [[رسول الله]] و [[امامان معصوم]] را دارد.<ref>جعفریان، رسول، دین و سیاست در دوره صفوی، ص۳۲؛ ص۳۱۲.</ref>

[[شهید ثانی]]، محقق ثانی را با القابی همچون امام، محقق، منقح، نادره زمان و دُرّ گرانبهای روزگار مورد تمجید قرار داده است.{{مدرک}} بسیاری از عالمان معاصر محقق ثانی و روزگار بعد، مراتب علم و تقوای او را ستوده‌اند.<ref>دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج۴، ص۴۱۵-۴۱۸.</ref> از جمله علامه مجلسی، سید حسن صدر <ref>دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج۴، ص۴۱۵-۴۱۸.</ref> و شیخ حر عاملی<ref>حر عاملی، امل الآمل، ج۱، ص۱۲۱.</ref>