منهج الصادقین فی الزام المخالفین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''تَفْسير كبير مَنْهَجُ الصّادقين فى إلْزامِ الْمُخالِفين'''، تاليف [[ملا فتح الله کاشانی]] از تفاسير[[شيعه]] است كه در سال ۹۸۲ق به زبان فارسى و بنابر ادبیات قرن دهم، روان و سليس نگاشته شده است. این کتاب تا مدتی تنها تفسیر فارسی متداول بود. ملا فتح‌ الله کاشانی در تفسیر خود، مباحث مختلف [[علم کلام|کلامی]]، [[فقه|فقهی]]، ادبی و ... را مطرح کرده است؛ اما مؤلف بیشتر بر استفاده از روایات [[اهل بیت]] در تفسیر خود اهتمام داشته؛ چنانکه برخی این تفسیر را از تفاسیر مأثور به شمار آورده‌اند.

[[آقابزرگ تهرانی]] در [[الذریعة]] نام کتاب را تفسیر «''منهج الصادقین فی تفسیر القرآن المبین و إلزام المخالفین''‏» ذکر می کند<ref>تهرانی، الذریعة، ج۲۳، ص۱۹۳.</ref> اما ملا فتح الله در مقدمه کتاب می نویسد: ''چون مقصد اقصی و مطلب اعلی از این منتخب، ایضاح طریق ائمه صادقین است به حجج واضحه و الزام مخالفین به براهین باهره، از این جهت مسمی شد به «'''منهج الصادقین فی الزام المخالفین'''»''.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۴.</ref>

انگيزه نويسنده از تاليف كتاب به گفته خود او نگارش تفسيرى فارسى، با اسلوب زبانى و لغاتى غير ملال‏ انگيز، نه بيش از اندازه مفصل و نه بسيار مختصر، و نيز موافق باورها و عقايد [[امامیه|اماميه]] و شامل آثار و اخبار اهل بيت(ع) بوده است.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۴.</ref>

تفسير منهج همانند «[[روض الجنان]]» تفسيرى جامع است كه عهده‏‌دار پرداختن به تمامى قرآن بوده و از ابعاد مختلف فرهنگ اسلامى سخن رانده و در پرتو آيات الهى، حقايق گوناگونى را عرضه كرده است.

مفسر پيش از آغاز تفسير [[سوره‏ حمد]]، ده فصل قرار داده است، كه در آن از مقدمات تفسير و علوم قرآنى، سخن مى‏‌گويد:

{{ستون-شروع|2}}

* '''فصل اول''': در ياد كرد نام‌هاى قاريان‏

* '''فصل دوم''': در ذكر نام‌هاى قرآن و معناى سوره و آيه‏

* '''فصل سوم''': در توضيح صحيح‏‌ترين قول در اعداد آيات قرآن و فايده‏ دانستن آن‏

* '''فصل چهارم''': تبيين معناى تفسير و تأويل‏

* '''فصل پنجم''': توضيح حديث: «نزل‏ القرآن على سبعة احرف...»

* '''فصل ششم''': در توضيح معناى تفسیر به رأى‏

* '''فصل هفتم''': در مصونيت قرآن از تحريف‏

* '''فصل هشتم''': در تبيين اين‏كه، قرآن در زمان [[پیامبر(ص)]] مدون بوده است.

* '''فصل نهم''': در بيان اعجاز قرآن‏

* '''فصل دهم''': در ياد كرد رواياتى كه در ترغيب بر خواندن و فراگرفتن قرآن وارد شده است.<ref>علی خادم‌پیر، روش‌شناسی تفسیر: منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ۱۳۸۳ش.</ref>

ملا فتح‌الله کاشانی در تفسیر خود نظریات تفسیری بیضاوی و زواره‌ای و نیز مباحث زمخشری در [[تفسیر کشاف|کشاف]] و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] در [[مجمع البیان]] را آورده است و از [[التبیان فی تفسیر القرآن|تبیان]] [[شیخ طوسی]] و [[تفسیر ابوالفتوح رازی]] و همچنین از تفسیر [[حسين بن حسن ابوالمحاسن جرجانی|جرجانی]] معروف به [[تفسیر گازر|گازُر]] نیز استفاده کرده است. وی همچنین گاه سخنان [[عرفان|عرفانی]] مشاهیر [[تصوف|متصوفه]]، مانند قُشیری و سُلَمی، را در لا به لای تفسیر خود آورده است. وی هر جا که مناسب دیده روایات و اخباری را هم از کتب مختلف حدیثی اعم از شیعه و [[اهل سنت]] ذکر نموده است.<ref>علی خادم‌پیر، روش‌شناسی تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ۱۳۸۳ش.</ref>

«''منهج الصادقین، تنها شرح و تفسیر قرآن نیست؛ بلکه تفسیری جامع و مشتمل بر مباحث مختلف و متنوع، به زبان فارسی است … متن را با نثری شیوا و روان نوشته است و هر جا که مناسب دیده از اخبار و روایات اهل بیت عصمت (ع) کمک گرفته است''.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۰۶.</ref>

[[استاد مطهری]] در معرفی این تفسیر می‌گوید: «''این تفسیر به زبان فارسى است و تا سى چهل سال اخیر یگانه تفسیر فارسى متداول بود. مؤلف این تفسیر مرحوم ملا فتح اللَّه بن شکر اللَّه کاشانى است که در قرن دهم هجرى می‌زیسته است''.»<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۱۴، ص۴۰۵ و ۴۰۶.</ref>

[[آیت الله بهجت]] درباره این تفسیر می گوید: ''باید ملتفت باشیم قرآن را یاد بگیریم ... و همچنین تفسیرهای آسان و ساده را ما که فارسی زبانیم، بدانیم؛ و یک تفسیر فارسی پیدا کنیم که از روی آن سهل باشد ما قرآن را بفهمیم؛ مثلاً «منهج الصادقین» را کم و بیش مطالعه کنیم، بلکه از اول تا به آخر، چون کتاب فارسی است و کتاب خوبی هم هست. اگر بهتر از او پیدا بکنیم عیب ندارد، اما کجا پیدا شود بهتر از او که معتبر باشد؟''<ref>[http://www.tebyan.net/Quranindex.aspx?pid=215293 مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان]</ref>

{{پانویس2}}

* مطهری، مرتضی، مجموعه‏ آثار، تهران، انتشارات صدرا.