پنج‌تن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:پنج تن-کاشیکاری.jpg|بندانگشتی|300px|کاشی معرق با نام پنج تن آل عبا(ع) در مصلای امام خمینی- تهران]]

'''پنج تن'''، عنوانی برای [[محمد|حضرت محمّد]]، [[حضرت علی]]، [[حضرت فاطمه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان معصومین چهارده گانه نزد ''[[شیعه]]'' [[امامیه]] شده است. اینان به [[آل عبا]]، [[اصحاب کساء]] یا [[آل کسا]] و [[خمسه طیّبه]] نیز مشهورند.

 

شهرت پنج تن، در آیات و روایات برگرفته از شأن نزول '''[[آیه تطهیر]]'''<ref>احزاب:33</ref> است. این [[آیه]] هنگام گردآمدن [[پیامبر(ص)|پیامبر]](ص) و [[اهل بیت]] وی در زیر عبایی نازل شد. مفسّران شیعه و بسیاری از [[اهل سنت|عامّه]]، اهل بیت(ع) پیامبر(ص) را در آن زمان منحصر به [[حضرت فاطمه]](س) و شوهر و فرزندانش دانسته اند که در این آیه بدان اشاره شده و آنها را به دور از هرگونه پلیدی معرفی کرده است. عناوین آل عبا و آل کسا نیز ناظر به این امر است.

*'''[[آیه مباهله]]'''<ref>آل عمران :61</ref> که در آن از علی(ع) به نفس پیامبر(ص)، از [[حضرت فاطمه]](س) به زن برگزیده خاندان پیامبر(ص) و از [[حسنین]] علیهماالسّلام به فرزندان پیامبر(ص) تعبیر شده است.

*[[آیه مودت]]<ref>شوری:23</ref> که در آن مطابق تفاسیر عامه و خاصه مصداق ذوی القربای(خویشاوندان) پیامبر(ص)، علی(ع) و فاطمه(س) و حسنین علیهماالسّلام بوده و مودّت ایشان اجر [[نبوت|رسالت]] پیامبر(ع) قرار داده شده است.

*'''آیات ۱۹ تا ۲۲ سوره الرّحمن'''، که در آنها از علی و فاطمه علیهماالسّلام به دو دریا تعبیر شده است که پیامبر به مثابه برزخی میان ایشان بوده و حسنین علیهماالسّلام چون لؤلؤ و مرجانی هستند که از ملاقات این دو دریا پدید می آیند.<ref>شوشتری ، ج 3، ص 274ـ279، ج 9، ص 107ـ109</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 24، ص 97ـ99، ج 37، ص 64، 73، 96</ref>؛ <ref>سیوطی ؛ طبرسی ، ذیل آیه </ref>

*'''آیه ۳۷ سوره بقره'''، '''فتلقّی آدم من ربّه کلمات'''، که مطابق بعضی روایات [[اهل سنت|عامّه]] و [[شیعه|خاصه]] در تفسیر این [[آیه]]، [[توسل]] [[حضرت آدم]](ع) به انوار خمسة طیّبه و خواندن خداوند به اسماء ایشان (''کلمات'') سبب [[آمرزش]] و قبولی [[توبه]] وی گردید.<ref>شوشتری ، ج 3، ص 76ـ80، ج 5، ص 11، ج 9، ص 102ـ105</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 26، ص 323ـ 328، 333</ref>؛ <ref>حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 205</ref>؛ <ref>امینی ، ج 7، ص 300ـ301</ref>؛ <ref> طبرسی ؛ بحرانی ؛ ابوالفتوح رازی ، ذیل آیه </ref>. در بعضی از این روایات <ref>شوشتری ، ج 5، ص 4</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 15، ص 9، 14ـ15، ج 25، ص 6، ج 26، ص 327ـ 328، ج 37، ص 47، 62ـ63</ref>؛ <ref>امینی ، ج 2، ص 300ـ301</ref> به اشتقاق نامهای پنج تن (محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین) از اسامی خداوند (محمود و حمید، علی و عالی و اعلی، فاطر و فاطم، محسن و ذوالاحسان و ذوالاسماء الحسنی) با اختلاف تصریح شده است.

نیز در تفسیر و تأویل این [[آیه]] و آیه '''و اذ ابتلی ابراهیم ربّه بکلماتٍ فاتمهّن'''<ref>بقره : 124</ref> علاوه بر تأویل '''کلمات''' به پنج تن و تأویل '''فَأتَمَّهُنَّ''' به '''۹امام از نسل امام حسین علیهم السّلام''' ، مناقب و فضایل عدیده ای در شأن آل عبا نقل شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به بحرانی ؛ طبرسی ، ذیل آیة مذکور</ref>؛<ref> شوشتری ، ج 3، ص 79، ج 5، ص 262ـ265، ج 7، ص 180ـ 183، ج 18، ص 344ـ347</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 25، ص 2ـ3، 6، 16ـ 17، ج 26، ص 273، 311ـ312، 323ـ327، 343</ref>؛ <ref>حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 207؛ امینی ، ج 2، ص 300ـ301؛ قندوزی ، ج 1، ص 290</ref>.

همچنین در آیة '''اَسْتَکْبَرْتَ اَم کَنتَ مِن العالین'''<ref>ص :75</ref> '''عالین''' به خمسه طیّبه تأویل شده است.<ref>بحرانی ، ذیل آیه </ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 25، ص 2، ج 26، ص 346ـ 347</ref>.

آیات دیگری نیز مطابق بعضی روایات عامّه و خاصه به مقام پنج تن اشاره دارد که از آن جمله است: نساء:۶۹؛ ابراهیم:۲۴؛ نحل:۴۳؛ طه:۱۳۲؛ فرقان:۷۴؛ ذاریات:۲۷؛ طور:۲۱؛ حشر:۹. <ref> رجوع کنید به شوشتری ، ج 3، ص 482ـ483، 542، 560، ج 14، ص 375، 389ـ391، 542، 550، 591 ـ593، 637، 682</ref> ؛ <ref>مجلسی ، ج 25، ص 16، 30، 220، 241، ج 37، ص 83</ref>.

گذشته از [[آیه|آیات]] [[قرآن]] ، در جوامع روایی عامّه و خاصّه، ابوابی در اختصاصات و مناقب پنج تن آمده است.<ref> رجوع کنید به حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 264ـ311</ref>؛ <ref>شوشتری ، ج 5، ص 3ـ4، 11ـ22، 45ـ 46، ج 18، ص 384 به بعد</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 37، ص 35ـ107</ref>

در بعضی از روایات نیز [[جبرئیل]] ششمین نفر پس از پنج تن (جَبْریلُ سادِسُنا) خوانده شده است.<ref>قندوزی ، ج 1، ص 323</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 42، ص 63، ج 43، ص 49؛ نیز برای فضیلت پنج تن، محبت به ایشان و تعابیری که درباره مقام دنیوی و اخروی ایشان به کار رفته است رجوع کنید به مجلسی، ج 37، ص 36ـ37، 47، 64ـ65، 75، 78، 84 ـ 85؛ حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 300، ج 2، ص 78، ج 3، ص 133، 139ـ 141؛ امینی ، ج 2، ص 300ـ 301؛ شوشتری ، ج 5، ص 20، 53، 90، ج 18، ص 348ـ355؛ تفسیر آیة مودّت در زمخشری ؛ قندوزی ، ج 2، ص 68، 297</ref>

احترام و افتخار به پنج تن در کلمات و احتجاجات و خطبه های [[اهل بیت]] علیهم السلام نیز به چشم می خورد. در بسیاری از مناشدات و معرفی‌های افتخارگونه که از ائمه ایراد کرده اند تصریح به نام‌های خمسه طیّبه به منزله شاخص در اصالت و حسب و نسب [[اهل بیت]] وجود دارد <ref> رجوع کنید به شوشتری ، ج 5، ص 28ـ29، 31ـ32، 39</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 33، ص 184، ج 37، ص 48، 66، ج 45، ص 138</ref>؛ <ref>امینی ، ج 1، ص 160، 209</ref>.

برتری و فضیلت پنج تن در میان ائمة چهارده گانه به مدد قراین ثابت می شود. این قراین همان مناقب مشترک و اختصاصی خمسه طیّبه است . نیز شهادت امام حسین علیه السّلام (۶۱ ق ) که خاتم پنج تن بوده و در ادعیه و زیارات <ref> مجلسی ، ج 45، ص 250، ج 98، ص 179، 196، 235، 313، 318، 360</ref> به «خامس اهل العباء» و «خامس اصحاب الکساء» موسوم است به منزله وفات همه پنج تن و ازین رو اعظم مصایب تلقّی شده است <ref>مجلسی ، ج 44، ص 269ـ270، ج 45، ص 2، 88</ref>.این القاب برای علی علیه السّلام نیز احتراماً به کار رفته است.<ref>رجوع کنید به مجلسی ، ج 65، ص 130، ج 97، ص 205، 302، 373</ref>

در میان پنج تن نیز ترتیب فضیلت و برتری به دلالت بعضی اخبار تا حدودی روشن است . آنچه مسلّم است [[محمد|پیامبر]](ص) بر سایر پنج تن و [[علی|امیرالمؤمنین]] بر فاطمه و حسنین علیهماالسّلام برتری دارند <ref>مجلسی ، ج 26، ص 272، ج 37، ص 75، 87، ج 39، ص 90ـ92</ref> و در افضلیّت فاطمه بر حسنین یا بالعکس اختلاف است <ref>رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، ج 4، ص 359 </ref>؛ <ref>میرزای قمی ، ج 2، ص 785</ref>؛ <ref>مجلسی ، ج 43، ص 264، ج 45، ص 3</ref>.

{{ستون-شروع|3}}

#محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

#ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۵ش.

#عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

#مرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.

#عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، بی‌تا..

#نورالله بن شریف الدین شوشتری، احقاق الحق و ازهاق الباطل، با تعلیقات شهاب الدین مرعشی، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۳۷۷ـ.

#فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل الله یزدی طباطبائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

#سلیمان بن ابراهیم قندوزی، ینابیع المَودَّةِ لِذَویِ القُربی، چاپ علی جمال اشرف حسینی، قم ۱۴۱۶.

#ابوالقاسم بن محمدحسن میرزای قمی، جامع الشتات، چاپ سنگی تهران ۱۲۷۷.

{{امام علی (ع)}}

* منبع مقاله : [http://encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=2828 دانشنامه بزرگ اسلامی]