Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۶۹
ویرایش
کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←وجه تسمیه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کیسانیه'''؛ فرقه‌ای مذهبی | '''کیسانیه'''؛ فرقه‌ای مذهبی از اولین انشعابات [[شیعه|شیعی]] که در واکنش به [[شهادت]] [[امام حسین]] (ع) و به خونخواهی ایشان شکل گرفت. اعضای این فرقه به سرکردگی [[مختار ثقفی]]، انتقام سختی از قاتلان [[امام حسین|سید الشهدا]] (ع) گرفتند. این شاخه از شیعه به همان شتابی که پدید آمده بود، تجزیه شد.<ref>مادلونگ، فرقه‌های اسلامی، ص۱۲۷</ref> اعتقاد به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] و قول به [[بداء]] از معتقدات این فرقه است. | ||
برخی معتقدند، فرقه‌ای به نام کیسانیه ساخته و پرداخته دستگاه‌های سیاسی [[امویان]]، [[زبیریان]] و [[عباسیان]] بوده است که هرکدام در دوره زمانی مربوط به خود به تاسیس یا ادامه این فرقه دامن زده‌اند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/77817?SearchText=%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86 نک: فصلنامه کلام اسلامی، شماره ۱۹، کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!]</ref> | برخی معتقدند، فرقه‌ای به نام کیسانیه ساخته و پرداخته دستگاه‌های سیاسی [[امویان]]، [[زبیریان]] و [[عباسیان]] بوده است که هرکدام در دوره زمانی مربوط به خود به تاسیس یا ادامه این فرقه دامن زده‌اند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/77817?SearchText=%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86 نک: فصلنامه کلام اسلامی، شماره ۱۹، کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!]</ref> | ||
==وجه تسمیه== | ==وجه تسمیه== | ||
علت نامگذاری آنان به کیسانیه استنادشان به [[کیسان]] است. | علت نامگذاری آنان به کیسانیه استنادشان به [[کیسان]] است. کیسان در لغت به معنای باهوش، با کیاست و زیرک است. در تاریخ فرق اسلامی<ref>ج۲، صص۳۶-۳۵</ref> درباره این که کیسان چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد. | ||
#کیسان، لقب [[مختار]] است؛<ref>نک. البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۳۱</ref> [[آیت الله خویی]] در علت نامگذاری مختار به کیسان می‌گوید: بر فرض درستی این لقب برای او، منشأش همان روایت کشی از [[علی(ع)|امیرالمومنان(ع)]] است که دوبار مختار را با لقب «یا کیّس» خطاب قرار دادند، سپس این را به صیغه تثنیه در آوردند و کیسان گفتند.<ref>معجم الرجال، ج۱۸ص ۱۰۲-۱۰۳</ref> | #کیسان، لقب [[مختار]] است؛<ref>نک. البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۳۱</ref> [[آیت الله خویی]] در علت نامگذاری مختار به کیسان می‌گوید: بر فرض درستی این لقب برای او، منشأش همان روایت کشی از [[علی(ع)|امیرالمومنان(ع)]] است که دوبار مختار را با لقب «یا کیّس» خطاب قرار دادند، سپس این را به صیغه تثنیه در آوردند و کیسان گفتند.<ref>معجم الرجال، ج۱۸ص ۱۰۲-۱۰۳</ref> | ||
#کیسان، شخص دیگری غیر از مختار است؛<ref>گفته شده این شخص، از [[موالیان علی بن ابیطالب|موالیان]] [[حضرت علی|علی بن ابیطالب]](ع) یا از شاگردان محمد بن حنفیه بوده است. نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، ص۴۱</ref> و مختار عقاید خود را از یکی از وابستگان [[علی(ع)]] که کیسان نام داشت گرفته است.<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۷</ref> برخی نیز کیسان را لقب [[ابو عمره]]؛ رییس پلیس مختار و برخی نیز کیسان را لقب غلام حضرت علی (ع) دانسته‌اند.<ref>الکیسانیة فی التاریخ و الادب، | #کیسان، شخص دیگری غیر از مختار است؛<ref>گفته شده این شخص، از [[موالیان علی بن ابیطالب|موالیان]] [[حضرت علی|علی بن ابیطالب]](ع) یا از شاگردان محمد بن حنفیه بوده است. نک. ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، ص۴۱</ref> و مختار عقاید خود را از یکی از وابستگان [[علی(ع)]] که کیسان نام داشت گرفته است.<ref>نک. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۷</ref> برخی نیز کیسان را لقب [[ابو عمره]]؛ رییس پلیس مختار و برخی نیز کیسان را لقب غلام حضرت علی (ع) دانسته‌اند.<ref>الکیسانیة فی التاریخ و الادب، ص ۵۹؛ الزینة، ص ۲۳۸</ref> | ||
==باورهای کیسانیه== | ==باورهای کیسانیه== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
در صفحات ۴۵ تا ۵۱ جلد ۲ کتاب تاریخ فرق اسلامی،اعتقاد به [[مهدویت]] محمد حنفیه، قول به [[بداء]]، علم مستودع برای امام، [[حلول]] و تناسخ، دعوی [[نبوت]] و باطنی گرایی، از معتقدات کیسانیه ذکر شده است.<ref>صابری،تاریخ فرق اسلامی ج۲ ص ۴۵-۵۱</ref> البته درباره استناد سه اعتقاد اخیر یعنی؛ تناسخ و حلول، دعوی نبوت و باطنی‌گرایی به آنان اظهار تردید شده و احتمال قوی‌تر را بر عدم اطلاع مختار از چنین اموری دانسته‌اند.<ref>نک. نشار، نشأة الفکر الفلسفی، ج۲، ص۵۸.</ref> | در صفحات ۴۵ تا ۵۱ جلد ۲ کتاب تاریخ فرق اسلامی،اعتقاد به [[مهدویت]] محمد حنفیه، قول به [[بداء]]، علم مستودع برای امام، [[حلول]] و تناسخ، دعوی [[نبوت]] و باطنی گرایی، از معتقدات کیسانیه ذکر شده است.<ref>صابری،تاریخ فرق اسلامی ج۲ ص ۴۵-۵۱</ref> البته درباره استناد سه اعتقاد اخیر یعنی؛ تناسخ و حلول، دعوی نبوت و باطنی‌گرایی به آنان اظهار تردید شده و احتمال قوی‌تر را بر عدم اطلاع مختار از چنین اموری دانسته‌اند.<ref>نک. نشار، نشأة الفکر الفلسفی، ج۲، ص۵۸.</ref> | ||
==شاخه‌های کیسانیه== | |||
کیسانیه با وجود اینکه دوام چندانی نداشت؛ اما فرقه‌های مختلفی در درون آن پدید آمد. برخی از منابع این گروه را شامل دوازده فرقه دانسته‌اند.<ref>اشعری، مقالات الاسلامیین، ص 18.</ref> | |||
وجه مشترک فرقه‌های کیسانی، اعتقاد به امامت [[محمد بن حنفیه]] و قول به جواز [[بداء]] است.<ref>نک: رازی، گرایش‌ها و مذاهب اسلامی، ص۱۳۴ و بغدادی، الفرق بین الفرق، ص ۲۷</ref> | |||
شاخه‌های کیسانیه با اختلاف نظر بر سر امام بعد از [[علی(ع)]]، پدیدار می‌شوند؛ | |||
*گروهی از کیسانیه معتقدند: امام بعد از [[علی(ع)|امیرالمومنین(ع)]]، [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] است. آنان می‌گفتند او مانند [[علی(ع)]] که پرچمدار [[محمد(ص)|پیامبر(ص)]] بود، پرچمدار پدرش در [[جنگ جمل]] بوده است؛ | |||
*گروهی معتقدند: بعد از [[علی(ع)]]، [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] امام هستند و پس از آنها [[محمد بن حنفیه]] امام است که خودشان بر دو شاخه می‌شوند؛ | |||
**گروهی معتقدند [[محمد بن حنفیه]] زنده و همان [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|مهدی منتظر]](عج) است. این فرقه [[کربیه]] نام دارند. علت نامگذاری آنها به کربیه انتسابشان به پیرمردی نابینا به نام [[ابوکرب]] ضریر است | |||
**گروهی، به مرگ محمد بن حنفیه باور دارند که دو دسته می‌شوند؛ | |||
***برخی معتقدند امام بعد از او، برادرزاده‌اش [[علی بن الحسین(ع)]] است؛ | |||
***برخی معتقدند پس از او، [[امامت]] به ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه رسید که به هاشمیه معروف شده و بعد از مرگ ابوهاشم بر سر جانشینی وی دچار اختلاف شدند؛ | |||
****گروهی می‌گویند: به وصیت ابی هاشم، امام بعد از وی، محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن [[عبدالمطلب]] است. این فرقه [[راوندیه]] نامیده می‌شود؛ | |||
****گروهی می‌گویند: امامت به [[بیان بن سمعان]] رسیده که [[بیانیه]] نامیه می‌شوند؛ | |||
****گروهی هم می‌گویند: امامت به عبدالله بن عمرو بن حرب رسیده که [[حربیه]] نامیده می‌شوند.<ref>برای تقسیمات کیسانیه نک. رازی، گرایش‌ها و مذاهب اسلامی، صص ۱۴۰-۱۳۵ و بغدادی، الفرق بین الفرق، صص۲۸-۲۷ و صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، صص۶۱-۵۵</ref> | |||
===مهدویت محمد حنفیه=== | ===مهدویت محمد حنفیه=== | ||
| خط ۳۱: | خط ۴۶: | ||
{{اصلی|باطنی‌گری}} | {{اصلی|باطنی‌گری}} | ||
در مورد باطنی گرایی می‌توان به برخی اقوال آنان مثل این که در تفسیر [[آیه]] «والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین» می‌گفتند: کلمات این آیه بیانگر رموزی است، از جمله این که تین، علی است، زیتون حسن، طورسینین حسین و بلدالامین محمد حنفیه،<ref>نک. اشعری، المقالات و الفرق، ص۲۱</ref> استناد کرد. | در مورد باطنی گرایی می‌توان به برخی اقوال آنان مثل این که در تفسیر [[آیه]] «والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین» می‌گفتند: کلمات این آیه بیانگر رموزی است، از جمله این که تین، علی است، زیتون حسن، طورسینین حسین و بلدالامین محمد حنفیه،<ref>نک. اشعری، المقالات و الفرق، ص۲۱</ref> استناد کرد. | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۲: | ||
* ابوزهره، محمد، ۱۹۸۹، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، دارالفکر عربی، قاهره. | * ابوزهره، محمد، ۱۹۸۹، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیایه و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، دارالفکر عربی، قاهره. | ||
* اشعری، سعدبن عبدالله، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰، مصحح محمدجواد مشکور، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. | * اشعری، سعدبن عبدالله، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰، مصحح محمدجواد مشکور، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. | ||
* اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، | * اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، 1963، تصحیح هلموت ریتر، النشرات الاسلامیة، آلمان. | ||
* تمیمی بغدادی، عبدالقاهر بن الطاهر، الفرق بین الفرق و بیان فرقه الناجیه منهم،دار الجیل، بیروت. | * تمیمی بغدادی، عبدالقاهر بن الطاهر، الفرق بین الفرق و بیان فرقه الناجیه منهم،دار الجیل، بیروت. | ||
* تمیمی بغدادی، عبدالقاهر بن الطاهر، الملل و النحل، محقق نادر البیر نصری، دارالمشرق، بیروت. | * تمیمی بغدادی، عبدالقاهر بن الطاهر، الملل و النحل، محقق نادر البیر نصری، دارالمشرق، بیروت. | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۸: | ||
* سیدعلوی، سیدابراهیم، «کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!(۱)»، فصلنامه کلام اسلامی، پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۹. | * سیدعلوی، سیدابراهیم، «کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!(۱)»، فصلنامه کلام اسلامی، پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۹. | ||
* صابری، حسین، ۱۳۸۴، تاریخ فرق اسلامی، سمت، تهران. | * صابری، حسین، ۱۳۸۴، تاریخ فرق اسلامی، سمت، تهران. | ||
* مادلونگ، ویلفرد، ۱۳۷۷، فرقه‌های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، اساطیر، تهران. | * مادلونگ، ویلفرد، ۱۳۷۷، فرقه‌های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، اساطیر، تهران. | ||
* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بور سعید. | * مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه، بور سعید. | ||
* نشار، علی سامی، ۱۹۶۶م، نشأة الفکر الفلسفی فی اسلام، چاپ چهارم، قاهره،دار المعارف. | * نشار، علی سامی، ۱۹۶۶م، نشأة الفکر الفلسفی فی اسلام، چاپ چهارم، قاهره،دار المعارف. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://www.wikifeqh.ir/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87#foot-main3 ویکی فقه، کیسانیه] | * [http://www.wikifeqh.ir/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87#foot-main3 ویکی فقه، کیسانیه] | ||