حدیث کساء: تفاوت میان نسخه‌ها

  | صادره از    = [[پیامبر اسلام(ص)]]

'''حدیث کِساء''' [[حدیث|حدیثی]] در فضیلت [[پیامبر(ص)]]، [[امام علی(ع)]]، [[فاطمه(س)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] که به [[پنج‌تن| پنج تن آل عبا]] شهرت یافته‌اند. واقعه حدیث کِساء در خانه [[ام سلمه]]، روی داد. پیامبر اکرم(ص) هنگام نزول [[آیه تطهیر]]، خود و خاندان خویش را با پارچه‌ای پشمین (کِساء) پوشانید. [[امامان شیعه]] به این حدیث برای اثبات فضیلت و برتری خود برای به دست گرفتن [[خلافت]] استناد کرده‌اند. متن حدیثی که در [[مفاتیح الجنان]] به نام حدیث کساء آمده، در بخش‌هایی، متفاوت با حدیثی است که در منابع کهن [[شیعه]] و [[سنی]] نقل شده است.

کساء در زبان عربی به لباسی می‌گویند که خود را با آن بپوشانند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ص۷۱۱.</ref> به عنوان زیرانداز و روانداز نیز به کار رفته است.<ref>عسکری، حدیث‌الکساء، ۱۳۹۱ش، ص۱.</ref> این واژه در حدیث کساء به همین معنا است.

گفته شده هیچ یک از [[حدیث|احادیثی]] که پیرامون ماجرای کساء رسیده است، آن را به ‌طور کامل بیان نکرده و هریک فقط به بخشی از آن اشاره کرده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۸.</ref> [[محمد محمدی ری‌شهری]] با بهره‌گیری از روایات تصویر از این رویداد ارائه کرده است:  

:::[[پیامبر اسلام(ص)]] در خانه همسرش، [[ام سلمه]] قرار است پیام مهمی از سوی [[خداوند]] درباره چند تن از نزدیکان خود دریافت کند. لذا به همسرش تأکید می‌کند که به هیچ‌کس اجازه ورود ندهد. از سوی دیگر، در همین روز، [[فاطمه(س)]]، دختر پیامبر(ص) تصمیم می‌گیرد برای پدر غذای مناسبی به نام عصیده (حلوا)<ref> لسان العرب: ج۳، ص۲۹۱</ref> تهیه کند. او این غذا را در دیگ کوچک سنگی فراهم می‌کند و آن را روی طبقی گذاشته، برای پدر می‌آورد. [[ام سلمه]] می‌گوید: «من نتوانستم مانع ورود فاطمه شوم». محمد(ص) به دخترش فرمود: «برو و همسر و دو فرزندت را هم بیاور». فاطمه(س) بی‌درنگ به منزل بازگشت و همراه همسر و دو فرزندش که در آن‌وقت، خردسال بودند به خانه پدر وارد شد. ام سلمه با اشارهٔ رسول خدا(ص) برخاست و در کناری مشغول [[نماز]] شد. رسول خدا(ص) با [[امام علی(ع)]] و فاطمه(س) و دو فرزندش [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]]، کنار سفرهٔ [[فاطمه(س)]] نشستند.پیامبر(ص) کسای خیبری (عبایی از بافته‌های مردم منطقه خیبر) را بر سر داماد و دختر و فرزندانش کشید و با دست راست به آسمان اشاره کرده، فرمود: «خدایا! اینان [[اهل بیت(ع)]] من هستند. پس هرگونه پلیدی را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان!» آن‌گاه [[جبرئیل]] امین، نازل شد و [[آیه تطهیر]] را خواند:{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا ﴿۳۳﴾}}|ترجمه=...خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر ]بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.|سوره=[[سوره احزاب|احزاب]]|آیه=۳۳}} [[ام سلمه]] جلو آمد و عرض کرد: آیا من در شمار اهل بیت نیستم؟ [[پیامبر(ص)]] خدا فرمود: تو در راه خیر و نیکی هستی، تو از [[همسران پیامبر]] خدایی.<ref> محمدی ری‌شهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۸.</ref>

گفته شده ماجرای کساء در پی نزول [[آیه تطهیر]] و در جهت تفسیر و تبیین آن و در خانه [[ام سلمه]] تحقق پیدا کرد.<ref> محمدی ری‌شهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۹.</ref> به گفته [[علامه حلی]]، نازل شدن آیه تطهیر در خانه ام سلمه از مطالبی است که [[امت اسلام]] بر آن [[اجماع]] دارد و به‌صورت [[متواتر]] از [[ائمه(ع)]] و بسیاری از اصحاب نقل شده است.<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۱۷۴.</ref> ابن حجر نیز بر آن است این [[آیه]] در خانه ام سلمه نازل شده است.<ref>ابن حجر، صواعق المحرقه، ۱۳۸۵ق، ص۱۴۴.</ref> [[شیخ مفید]] از [[اصحاب حدیث]] نقل کرده که درباره این آیه از [[عمر بن خطاب]] سؤال شد و او گفت: «دربارۀ آن، از [[عایشه]] سؤال کنید» و عایشه در پاسخ گفت: «این آیه در خانه خواهرم امّ سلمه نازل شده است. پس درباره آن، از او بپرسید که در زمینه این آیه، از من آگاه‌تر است».<ref>مفید، الفصول المختارة، ۱۳۷۷ش، ص۱۲۲.</ref> [[سیوطی]] نیز در «دُرُّ المنثور» از [[ابن مردویه]] نقل کرده که [[ام سلمه]] گفت: آیه «انما یرید الله...» در خانه من نازل شد.<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۳۷۶.</ref>

حدیث کساء در کتب حدیثی [[اهل سنت]] همچون [[صحیح مسلم]]،‌<ref>مسلم، صحیح مسلم، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰.</ref> [[مسند احمد بن حنبل]]<ref>ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۴۱۵.</ref> و [[اسد الغابة (کتاب)|اسد الغابة]] اثر [[ابن اثیر]]<ref>ابن الاثیر، اسد الغابة، ۱۳۷۷ق، ج۴، ص۲۹.</ref> و منابع تفسیری آنها مانند [[جامع البیان]] اثر محمد بن جریر طبری،<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۲.</ref> [[تفسیر القرآن العظیم]] اثر ابن ابی‌حاتم رازی،<ref>ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۱۳۳.</ref> [[الکشاف]] اثر [[زمخشری]]،<ref>زمخشری، الکشاف،‌ دار الکتاب العربی، ج۱، ص۳۶۸-۳۷۰.</ref> [[التفسیر الکبیر]] اثر [[فخر رازی]]<ref>رک: فخر الرازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۲۴۷.</ref> و الجامع لاحکام القرآن اثر [[قرطبی]]،<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱۴، ص۱۸۳.</ref> تفسیر القرآن العظیم اثر [[ابن کثیر]]<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۶۹.</ref> و الدرالمنثور [[سیوطی]]<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۳۷۶</ref> نقل شده است.

[[ابن تیمیه]] در [[منهاج السنة]]<ref>ابن تیمیه، منهاج السنه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۱۳.</ref> و ابن حجر در [[الصواعق المحرقه]]<ref>ابن حجر، صواعق المحرقة، ۱۳۸۵ق، ص۱۴۳.</ref> [[سند روایت|سند]] این حدیث را [[حدیث صحیح|صحیح]] شمرده‌اند.

:::::روزی [[رسول خدا]] بیرون آمد و عبایی نقش‌دار که از موی سیاه بافته شده بود، بر دوش داشت. ابتدا [[امام حسن|حسن(ع)]] آمد، او را زیر عبا جای داد؛ پس از او [[امام حسین|حسین(ع)]] آمد، او را هم به زیر عبا جای داد، سپس [[فاطمه(س)|فاطمه]] آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد [[امام علی|علی(ع)]] آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا جای داد و فرمود: «إنّما یریدُ الله لِیذْهِبَ عَنْکُم الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکُم تَطْهِیراً»<ref>مسلم، صحیح مسلم، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰.</ref>

:::::«آیا آیه تطهیر برای من و خاندان و فرزندانم فرود آمده یا برای تو و خاندان و فرزندانت؟ گفت: بلکه تو و خاندانت. فرمود: تو را به خدا! آیا من و خاندان و فرزندانم در روز کساء مشمول فراخوانی پیامبر خدا(ص) بودیم که: «خداوندا! اینان خاندان منند که رهسپار به سوی تو هستند نه به سوی آتش» یا تو؟»<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۵.</ref>

حدیث کساء منقول در [[مفاتیح الجنان]] که امروزه مشهور شده، با آن تفصیل و عبارات در کتب معتبر [[شیعه]] و [[اهل سنت]] وجود ندارد.<ref>محمدی ری‌شهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۰.</ref> [[شیخ عباس قمی]] در کتاب [[منتهی الآمال]] پس از اینکه اصل حدیث کساء را از احادیث [[متواتر]] دانسته، درباره حدیث کساء شایع‌شده می‌نویسد: «اما حدیث معروف به حدیث کسا که در زمان ما شایع است به این کیفیت در کتب معتبره معروفه و اصول حدیث و مجامع متقنه محدثان دیده نشده و می‌توان گفت از خصایص کتاب [[منتخب طریحی]] است.»<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۸۲۰.</ref>

بسیاری از محدثان شیعه همچون [[کلینی]]، [[شیخ طوسی]]، [[شیخ مفید]]، [[طبرسی]] و [[ابن شهرآشوب]] در کتب خود، حدیث کسا را همان‌گونه‌ای که در صدر این نوشته آمده است با اختلاف تعابیر آورده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، اهل‌بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۲.</ref>

به گفته [[محمد محمدی ری‌شهری]] حدیث کسای شایع‌شده نخستین‌بار در کتاب «المنتخب فی جمع المراثی و الخطب»<ref>طریحی، المنتخب، مؤسسه اعلمی، ص۲۵۳و۲۵۴.</ref> اثر [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طُرَیحی]] (درگذشت ۱۰۸۵ق) بدون [[سند روایت|سند]] و بعدها در کتاب «عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال»<ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، بخش ۲، ص۹۳۰.</ref> اثر عبدالله بحرانی اصفهانی با سند کامل نقل شده است.<ref> محمدی ری‌شهری، اهل‌بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۹و۴۰</ref> گفته شده [[شیخ عباس قمی]] نیز این حدیث را در مفاتیح ذکر نکرده است، بلکه پس از رحلت او به آن افزوده شده است.<ref>مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۹۷؛ محمدی ری‌شهری، اهل‌بیت(ع) در قرآن و حدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۹و۴۰.</ref>

# التحفه الکسائیه، از شیخ محمدحسین کسائی بافقی یزدی حائری (م ۱۳۱۰ ق)؛