Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه زندگینامه | {{جعبه زندگینامه | ||
| اندازه جعبه = | | اندازه جعبه = | ||
خط ۴۸: | خط ۴۷: | ||
'''صدام حسین''' (۱۹۳۷ - ۲۰۰۶م) رییس جمهور و دیکتاتور سابق [[عراق]]. صدام در جوانی به [[حزب بعث]] عراق پیوست. او در سال ۱۹۶۸م پس از کودتای حزب بعث، معاون رییس جمهور و در ۱۹۷۹م رییس جمهور عراق شد و ۲۴ سال در این سمت باقی ماند. | '''صدام حسین''' (۱۹۳۷ - ۲۰۰۶م) رییس جمهور و دیکتاتور سابق [[عراق]]. صدام در جوانی به [[حزب بعث]] عراق پیوست. او در سال ۱۹۶۸م پس از کودتای حزب بعث، معاون رییس جمهور و در ۱۹۷۹م رییس جمهور عراق شد و ۲۴ سال در این سمت باقی ماند. | ||
صدام به قومیتگرایی عربی اهمیت بسیار میداد و معتقد بود باید به فراتر از دین نگاه کرد تا راه انقلابی را در پیش گرفت. صدام انجام عزاداریهای شیعه را محدود کرده و [[پیادهروی اربعین (آیین)|پیادهروی اربعین]] را ممنوع کرد. او همچنین تلاش بسیاری در تضعیف نهادهای مذهبی و حوزوی داشت. | صدام به قومیتگرایی عربی اهمیت بسیار میداد و معتقد بود باید به فراتر از دین نگاه کرد تا راه انقلابی را در پیش گرفت. صدام انجام عزاداریهای شیعه را محدود کرده و [[پیادهروی اربعین (آیین)|پیادهروی اربعین]] را ممنوع کرد. او همچنین تلاش بسیاری در تضعیف نهادهای مذهبی و حوزوی داشت. [[سید محسن حکیم]]، سردمداران حزب بعث از جمله صدام را تکفیر کرد. | ||
صدام هزاران نفر از مخالفان خود را اعدام کرد. قیامهایی که در زمان صدام رخ داد به شدیدترین وجه نابود شد و صدها هزار نفر کشته شدند. صدام دهها هزار نفر از مردم غیر نظامی را بوسیله بمبهای شیمیایی [[شهید]] و [[جانباز]] کرد. مجله نیویورک تایمز صدام را از خشنترین افراد در قرن حاضر دانسته است. | صدام هزاران نفر از مخالفان خود را اعدام کرد. قیامهایی که در زمان صدام رخ داد به شدیدترین وجه نابود شد و صدها هزار نفر کشته شدند. صدام دهها هزار نفر از مردم غیر نظامی را بوسیله بمبهای شیمیایی [[شهید]] و [[جانباز]] کرد. مجله نیویورک تایمز صدام را از خشنترین افراد در قرن حاضر دانسته است. | ||
خط ۶۸: | خط ۶۷: | ||
حزب بعث تصمیم به ترور عبدالکریم قاسم نخستوزیر وقت گرفت و صدام از جمله افرادی بود که برای این امر انتخاب شد. این ترور ناموفق بود و صدام، به [[سوریه]] و سپس به [[مصر]] فرار کرد. در نهایت در سال ۱۹۶۲م به بغداد بازگشت.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> صدام مدتی بعد زندانی شد و در همان دوران به عنوان دبیر حزب بعث بغداد انتخاب شد. صدام در سال ۱۹۶۶م موفق به فرار از زندان شده و زندگی مخفیانه خود را آغاز كرد.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> | حزب بعث تصمیم به ترور عبدالکریم قاسم نخستوزیر وقت گرفت و صدام از جمله افرادی بود که برای این امر انتخاب شد. این ترور ناموفق بود و صدام، به [[سوریه]] و سپس به [[مصر]] فرار کرد. در نهایت در سال ۱۹۶۲م به بغداد بازگشت.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> صدام مدتی بعد زندانی شد و در همان دوران به عنوان دبیر حزب بعث بغداد انتخاب شد. صدام در سال ۱۹۶۶م موفق به فرار از زندان شده و زندگی مخفیانه خود را آغاز كرد.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> | ||
در نهایت حزب بعث به رهبری [[احمد حسن البكر]] در سال ۱۹۶۸م کودتا کرده و قدرت را به دست گرفت.<ref>ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ۱۳۷۳ش، ص۷۰.</ref> صدام از سال ۱۹۶۸ به عنوان معاون حسن البکر انتخاب شد. مدتی بعد به دلایل مختلف، خود زمام امور را در دست گرفت.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> در ۱۹۷۹م حسن البکر به اجبار | در نهایت حزب بعث به رهبری [[احمد حسن البكر]] در سال ۱۹۶۸م کودتا کرده و قدرت را به دست گرفت.<ref>ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ۱۳۷۳ش، ص۷۰.</ref> صدام از سال ۱۹۶۸ به عنوان معاون حسن البکر انتخاب شد. مدتی بعد به دلایل مختلف، خود زمام امور را در دست گرفت.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1255733 «صدام از تولدتا چوبه دار»]</ref> در ۱۹۷۹م حسن البکر به اجبار استعفا داد و صدام حسین به ریاست جمهوری، فرماندهی کل نیروهای مسلح و دبیر کل حزب بعث انتخاب شد.<ref>تبرائیان، انتفاضه شعبانیه،۱۳۹۱ش، ص۷۶.</ref> ملی شدن صنعت نفت عراق در زمان حسن البکر و معاون اولی صدام، اتفاق افتاد.<ref>[http://saddam.awardspace.com/index.php?ch=1 «حیاة صدام حسین فی سطور»]</ref> | ||
==نقش نژاد و دین== | ==نقش نژاد و دین== | ||
خط ۸۲: | خط ۸۱: | ||
صدام پس از وفات [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]] رییس [[حوزه علمیه نجف]]، تلاش بسیاری برای تضعیف و نابودی این حوزه انجام داد.<ref>[http://burathanews.com/arabic/studies/16712 الطالقانی، «دراسة حول انتفاضة صفر المجیدة عام ۱۹۷۷ میلادیة»].</ref> [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] معتقد بود صدام حسین جدای ظاهر سازی، فردی است که برای نابودی [[اسلام]] و حوزه علمیه نجف تلاش میکند.<ref> مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۳.</ref> | صدام پس از وفات [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]] رییس [[حوزه علمیه نجف]]، تلاش بسیاری برای تضعیف و نابودی این حوزه انجام داد.<ref>[http://burathanews.com/arabic/studies/16712 الطالقانی، «دراسة حول انتفاضة صفر المجیدة عام ۱۹۷۷ میلادیة»].</ref> [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] معتقد بود صدام حسین جدای ظاهر سازی، فردی است که برای نابودی [[اسلام]] و حوزه علمیه نجف تلاش میکند.<ref> مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۳۳.</ref> | ||
سید محسن حکیم مرجع بزرگ شیعیان در زمان خود، سردمداران حزب بعث که صدام نیز جزو آنان بود را مشرک دانست و امام خمینی نیز به این فتوا اشاره کرد.<ref>مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۴۴.</ref> | |||
==ممنوعیت مراسمات مذهبی== | ==ممنوعیت مراسمات مذهبی== | ||
خط ۹۳: | خط ۹۲: | ||
==اخراج ایرانیان== | ==اخراج ایرانیان== | ||
{{اصلی|معاودین}} | {{اصلی|معاودین}} | ||
حکومت بعث به ریاست حسن البکر و معاون اولی صدام حسین به دنبال سیاستهای عربگرایانه خود، با تصویب قوانینی، حضور و تاثیرگذاری اتباع [[ایران|ایرانی]] در عراق را محدود و سخت کردند.<ref>پهلوان، «تحرکات جمعیتی در منطقه»، ص۱۴۷.</ref> اینان در زمستان ۱۳۵۰ش ایرانیان ساکن عراق را در حجمی بسیار گسترده اخراج کردند. بخش عمده این افراد، طلاب و روحانیون ایرانی بودند. در سال ۱۳۵۴ شمسی نیز بخش دیگری از ایرانیان اخراج شدند.<ref>جعفریان، «تشیع در عراق و مناسبات با ایران»، ص۲۰۳.</ref> | حکومت بعث به ریاست حسن البکر و معاون اولی صدام حسین به دنبال سیاستهای عربگرایانه خود، با تصویب قوانینی، حضور و تاثیرگذاری اتباع [[ایران|ایرانی]] در عراق را محدود و سخت کردند.<ref>پهلوان، «تحرکات جمعیتی در منطقه»، ص۱۴۷.</ref> اینان در زمستان ۱۳۵۰ش [[ایران|ایرانیان]] ساکن [[عراق]] را در حجمی بسیار گسترده اخراج کردند. بخش عمده این افراد، طلاب و روحانیون ایرانی بودند. در سال ۱۳۵۴ شمسی نیز بخش دیگری از ایرانیان اخراج شدند.<ref>جعفریان، «تشیع در عراق و مناسبات با ایران»، ص۲۰۳.</ref> | ||
در حدود سال ۱۳۵۹شمسی(۱۹۸۰م) نیز روند اخراج عراقیان ایرانیالاصل ادامه یافت<ref>المؤمن، سنوات الجمر، ۲۰۰۴م، ص۲۷۲.</ref> بیشتر این گروه از ثروتمندان و تاجران بودند و حکومت عراق پس از اخراج آنها اقدام به مصادره اموال آنها کرد و از این راه بیش از سه میلیارد دلار به دست آورد.<ref>المؤمن، سنوات الجمر، ۲۰۰۴م، ص۲۷۸.</ref> | در حدود سال ۱۳۵۹شمسی(۱۹۸۰م) نیز روند اخراج عراقیان ایرانیالاصل ادامه یافت<ref>المؤمن، سنوات الجمر، ۲۰۰۴م، ص۲۷۲.</ref> بیشتر این گروه از ثروتمندان و تاجران بودند و حکومت عراق پس از اخراج آنها اقدام به مصادره اموال آنها کرد و از این راه بیش از سه میلیارد دلار به دست آورد.<ref>المؤمن، سنوات الجمر، ۲۰۰۴م، ص۲۷۸.</ref> | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۴: | ||
بر اثر حملات شیمیایی ارتش عراق نزدیک به صد هزار نفر افراد نظامی و غیر نظامی شهید و مجروح گشتند.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش اول: عراق)»]</ref> | بر اثر حملات شیمیایی ارتش عراق نزدیک به صد هزار نفر افراد نظامی و غیر نظامی شهید و مجروح گشتند.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش اول: عراق)»]</ref> | ||
حکومت عراق همچنین علاوه بر دستور حملات شیمیایی به شهرها و روستاهای نزدیک مرز، با راهاندازی عملیاتی روانی به قصد تشدید فشار بر | حکومت عراق همچنین علاوه بر دستور حملات شیمیایی به شهرها و روستاهای نزدیک مرز، با راهاندازی عملیاتی روانی به قصد تشدید فشار بر مسئولان ایران، شهرهای بزرگ و مراکز استانهای ایران را تهدید به بمبباران و موشکباران شیمیایی کرد؛ تهدیدی که به نظر محققان اجرای آن دور از انتظار نبود و در پذیرش [[قطعنامه ۵۹۸|قطعنامهی ۵۹۸]] از جانب ایران موثر بود.<ref>[https://www.isna.ir/news/96060703755/ «حمله شیمیایی عراق به ایران و مهمترین قطعنامه سازمان ملل»] </ref> | ||
===انتفاضه صفر=== | ===انتفاضه صفر=== | ||
خط ۱۳۸: | خط ۱۳۷: | ||
عراق در زمان صدام و به دستور او جنگهایی را آغاز کرد: | عراق در زمان صدام و به دستور او جنگهایی را آغاز کرد: | ||
'''جنگ ایران و عراق''' | '''جنگ ایران و عراق''' | ||
{{اصلی| جنگ ایران و عراق}} | {{اصلی| جنگ ایران و عراق}} | ||
خط ۱۴۹: | خط ۱۴۸: | ||
این جنگ ۲۸۸۸ روز ادامه پیدا کرد و یکی از بزرگترین جنگهای قرن را شکل داد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> آسیبهای این جنگ برای دو کشور بسیار زیاد بود؛ زندگی برای میلیونها نفر از مردم دو کشور بسیار سخت شد، موجب تخریب و انهدام تأسیسات زیربنایی و تولیدی، تخریب و تخلیه مناطق مسکونی شهرها و روستاهای مرزی، انهدام و آسیب دیدن سرمایههای طبیعی و میراث فرهنگی و ... شد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> | این جنگ ۲۸۸۸ روز ادامه پیدا کرد و یکی از بزرگترین جنگهای قرن را شکل داد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> آسیبهای این جنگ برای دو کشور بسیار زیاد بود؛ زندگی برای میلیونها نفر از مردم دو کشور بسیار سخت شد، موجب تخریب و انهدام تأسیسات زیربنایی و تولیدی، تخریب و تخلیه مناطق مسکونی شهرها و روستاهای مرزی، انهدام و آسیب دیدن سرمایههای طبیعی و میراث فرهنگی و ... شد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> | ||
دو کشور ایران و عراق ۲۰۰ میلیارد دلار برای این جنگ هزینه کردند و حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار خسارت بر دو طرف وارد شد. ایران حدود ۱۸۸ هزار نفر [[شهید]]، ۵۱۹ هزار نفر [[جانباز]] ۴۲ هزار [[اسیر]] داد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> | دو کشور ایران و عراق ۲۰۰ میلیارد دلار برای این جنگ هزینه کردند و حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار خسارت بر دو طرف وارد شد. ایران حدود ۱۸۸ هزار نفر [[شهید]]، ۵۱۹ هزار نفر [[جانباز]] و ۴۲ هزار [[اسیر]] داد.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش دوم: ایران)»]</ref> از عراق نیز حدود ۲۰۰ هزار نفر کشته شدند، سه برابر این میزان مجروح و حدود ۶۰ هزار نفر اسیر شدند.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش اول: عراق)»]</ref> | ||
از عراق نیز حدود ۲۰۰ هزار نفر کشته شدند، سه برابر این میزان مجروح و حدود ۶۰ هزار نفر اسیر شدند.<ref>[http://defamoghaddas.ir/fa/news/%D8%AE%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «خسارات و تلفات ۸ سال جنگ (بخش اول: عراق)»]</ref> | |||
'''جنگ عراق و کویت'''{{سخ}}ارتش عراق در ۱۱ مرداد ۱۳۶۹ش از مرز خود با [[کویت]] عبور کرده و آنجا را در سه ساعت اشغال کرد.<ref>تبرانیان، انتفاضه شعبانیه، ۱۳۹۱ش، ص۱۵۷.</ref> عراق پس از مدتی کویت را به عنوان استان نوزدهم خود معرفی کرد.<ref>تبرانیان، انتفاضه شعبانیه، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۰-۱۶۱.</ref> | '''جنگ عراق و کویت'''{{سخ}}ارتش عراق در ۱۱ مرداد ۱۳۶۹ش از مرز خود با [[کویت]] عبور کرده و آنجا را در سه ساعت اشغال کرد.<ref>تبرانیان، انتفاضه شعبانیه، ۱۳۹۱ش، ص۱۵۷.</ref> عراق پس از مدتی کویت را به عنوان استان نوزدهم خود معرفی کرد.<ref>تبرانیان، انتفاضه شعبانیه، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۰-۱۶۱.</ref> در مورد علت این اشغال، موارد متعددی چون اختلافات مرزی میان عراق و کویت، ناکامیهای سیاسی، نظامی و راهبردی عراق در جنگ هشت ساله با ایران، بدهیهای سنگین ناشی از جنگ با ایران ذکر شده است.<ref>کریمی، «جنگ عراق و کویت»، ج۱۱، ص۱۴۰.</ref> | ||
در مورد علت این اشغال، موارد متعددی چون اختلافات مرزی میان عراق و کویت، ناکامیهای سیاسی، نظامی و راهبردی عراق در جنگ هشت ساله با ایران، بدهیهای سنگین ناشی از جنگ با ایران ذکر شده است.<ref>کریمی، «جنگ عراق و کویت»، ج۱۱، ص۱۴۰.</ref> | |||
[[پرونده:Saddam.jpg|بندانگشتی|180px|صدام پس از دستگیری]] | [[پرونده:Saddam.jpg|بندانگشتی|180px|صدام پس از دستگیری]] | ||
خط ۲۰۷: | خط ۲۰۴: | ||
* ویلی، جویس ان، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، موسسه اطلاعات، ۱۳۷۳ش. | * ویلی، جویس ان، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، موسسه اطلاعات، ۱۳۷۳ش. | ||
* [http://www.ensani.ir/fa/content/72787/default.aspx یکتا، «کاربرد سلاحهای شیمیایی در جنگ ایران و عراق»، سایت پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی، تاریخ بازدید: ۶ تیر۱۳۹۷ش.] | * [http://www.ensani.ir/fa/content/72787/default.aspx یکتا، «کاربرد سلاحهای شیمیایی در جنگ ایران و عراق»، سایت پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی، تاریخ بازدید: ۶ تیر۱۳۹۷ش.] | ||
* [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/06/31/1525209/8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%AA%D8%AD%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 | * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/06/31/1525209/8-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%AA%D8%AD%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85?ref=shahrekhabar سال جنگ تحمیلی علیه ایران چگونه آغاز شد؟»، سایت تسنیم، تاریخ درج مطلب:۳۱شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۶ تیر۱۳۹۷ش.] | ||
* [https://www.nytimes.com/2006/12/30/world/middleeast/30saddam.html?pagewanted=all MacFARQUHAR, NEIL, Saddam Hussein] | * [https://www.nytimes.com/2006/12/30/world/middleeast/30saddam.html?pagewanted=all MacFARQUHAR, NEIL, Saddam Hussein] | ||
{{تشیع در عراق}} | {{تشیع در عراق}} |