Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۱۲۷
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==جایگاه دعا در فرهنگ اسلامی== | ==جایگاه دعا در فرهنگ اسلامی== | ||
دعا در قرآن و [[روایات]] به عنوان یکی از راههای ارتباط با خدا مورد تاکید قرار گرفته و برترین عبادتها شمرده شده است. در آیه ۶۰ [[سوره غافر]] خداوند مردم را به دعا کردن امر میکند و نوید اجابت میدهد. در این آیه دعا نوعی عبادت محسوب شده و ترککننده آن را از سر بزرگیطلبی بیم [[دوزخ]] و عذابی خوارکننده داده است. [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] آیه ۶۰ سوره غافر را از مهمترین آیات قرآن در بیان ارزش دعا نزد خداوند و فضیلت انقطاع از خلق معرفی کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۸۲۳.</ref> | دعا در قرآن و [[روایات]] به عنوان یکی از راههای ارتباط با خدا مورد تاکید قرار گرفته و برترین عبادتها شمرده شده است. در آیه ۶۰ [[سوره غافر]] خداوند مردم را به دعا کردن امر میکند و نوید اجابت میدهد. در این آیه دعا نوعی عبادت محسوب شده و ترککننده آن را از سر بزرگیطلبی بیم [[دوزخ]] و عذابی خوارکننده داده است. [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] آیه ۶۰ سوره غافر را از مهمترین آیات قرآن در بیان ارزش دعا نزد خداوند و فضیلت انقطاع از خلق معرفی کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۸۲۳.</ref> | ||
مفسران با استناد به این آیه و احادیثی که ذیل آن وارد شده است دعا را از سنخ عبادت دانستهاند و هر عبادتی را نیز دعا خواندهاند.<ref> | مفسران با استناد به این آیه و احادیثی که ذیل آن وارد شده است دعا را از سنخ عبادت دانستهاند و هر عبادتی را نیز دعا خواندهاند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۷، ص۳۴۳؛ ابن عاشور، تفسير التحرير و التنوير، ۱۴۲۰ق، ج۲۴، ص۲۲۷.</ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
دعا در بسیاری از آیات قرآن در سیاق اثبات [[توحید]] و نفی [[شرک]] آمده است. در این آیات از یک سو یادآوری میکند که انسان در گرفتاریها، به صورت فطری یاد خداوند میافتد و از سویی دیگر بر توانایی خداوند در برآوردن حاجات انسانها و ناتوانی معبودان مشرکان در اجابت دعای بندگان، تأکید میکند.<ref>سوره یونس، آیه ۱۲؛ سوره روم، آیه۳۳؛ سوره زمر، آیه ۸؛ سوره فصلت، آیه۵۱.</ref> این برهان، یعنی فراموش کردن غیرخدا در سختیها و تضرع به درگاه او، صریحترین برهان بر یگانگی پروردگار دانسته شده است.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۳۵؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۵۳۳؛ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۷، ص۸۶.</ref> در این آیات حال انسان را چنین ترسیم شده که به هنگام رویارویی با سختیها، به [[فطرت]] خود درمی یابد تنها خداوند، توانا به از میان برداشتن اندوه و گرفتاریهای اوست. | دعا در بسیاری از آیات قرآن در سیاق اثبات [[توحید]] و نفی [[شرک]] آمده است. در این آیات از یک سو یادآوری میکند که انسان در گرفتاریها، به صورت فطری یاد خداوند میافتد و از سویی دیگر بر توانایی خداوند در برآوردن حاجات انسانها و ناتوانی معبودان مشرکان در اجابت دعای بندگان، تأکید میکند.<ref>سوره یونس، آیه ۱۲؛ سوره روم، آیه۳۳؛ سوره زمر، آیه ۸؛ سوره فصلت، آیه۵۱.</ref> این برهان، یعنی فراموش کردن غیرخدا در سختیها و تضرع به درگاه او، صریحترین برهان بر یگانگی پروردگار دانسته شده است.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۳۵؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۵۳۳؛ علامه طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۷، ص۸۶.</ref> در این آیات حال انسان را چنین ترسیم شده که به هنگام رویارویی با سختیها، به [[فطرت]] خود درمی یابد تنها خداوند، توانا به از میان برداشتن اندوه و گرفتاریهای اوست. | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
استجابت دعا به معنای پاسخ دادن و پذیرفتن درخواست است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه جوب.</ref> و وعدهای است که [[خداوند]] به بندگان خود در چند [[آیه]] از [[قرآن]] داده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۶؛ سوره غافر، آیه ۶۰؛ سوره شوری، آیه ۲۶.</ref> | استجابت دعا به معنای پاسخ دادن و پذیرفتن درخواست است<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه جوب.</ref> و وعدهای است که [[خداوند]] به بندگان خود در چند [[آیه]] از [[قرآن]] داده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۶؛ سوره غافر، آیه ۶۰؛ سوره شوری، آیه ۲۶.</ref> | ||
استجابت دعا در [[آیات]] و [[روایات]] مشروط به رعایت برخی از شروط و ایجاد اسباب آن شده است. همسویی دل و زبان،<ref> | استجابت دعا در [[آیات]] و [[روایات]] مشروط به رعایت برخی از شروط و ایجاد اسباب آن شده است. همسویی دل و زبان،<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۳.</ref> انقطاع از غیرخدا و رو کردن با تمام وجود به سوی خدا<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۳؛ فحر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۲۶۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۶، ۱۴۸؛ متقی هندی، ج۳، ص۷۰۳.</ref>دعا همراه با شناخت خدا،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۰، ص۳۶۸.</ref> خضوع و خشوع،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۷۳.</ref> دعا همراه با عمل صالح،<ref>سوره شوری، آیه ۲۶؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۶۵.</ref> دعا همراه با استغفار،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۸۶.</ref> دعا در جمع مؤمنین<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۸۷.</ref> و دعا همراه با توسل به اهل بیت (ع)<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۱، ص۲۱.</ref> از جمله شرایط و اسباب استجابت دعا معرفی شده است. | ||
[[اسم اعظم]] و [[اسماءالحسنی|اسمای حسنای خداوند]] مانند «یا رب»، «یا ارحم الراحمین»، «یاذاالجلال و الاکرام» از جمله اذکاری است که تاثیر آن بر استجابت دعا بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.<ref>برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۳۳-۳۵؛ ترمذی، سنن، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۹۰-۱۹۴؛ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۹۴-۱۹۵؛ ابن طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۷.</ref> برخی روایات نیز [[معصومین(ع)]] را مصداق اسمای حسنای خدا معرفی کردهاند که به واسطه آنها دعاها مستجاب میشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۴۳-۱۴۴؛ ابن باویه، الإمامة و التبصرة من الحيرة، ۱۴۰۴ق، ص۵۴.</ref> | [[اسم اعظم]] و [[اسماءالحسنی|اسمای حسنای خداوند]] مانند «یا رب»، «یا ارحم الراحمین»، «یاذاالجلال و الاکرام» از جمله اذکاری است که تاثیر آن بر استجابت دعا بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.<ref>برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۳۳-۳۵؛ ترمذی، سنن، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۹۰-۱۹۴؛ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۹۴-۱۹۵؛ ابن طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۷.</ref> برخی روایات نیز [[معصومین(ع)]] را مصداق اسمای حسنای خدا معرفی کردهاند که به واسطه آنها دعاها مستجاب میشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۴۳-۱۴۴؛ ابن باویه، الإمامة و التبصرة من الحيرة، ۱۴۰۴ق، ص۵۴.</ref> | ||
خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
دعاهای قرآنی طیف وسیعی از درخواستهای دنیوی و اخروی را در بر میگیرد مانند: طلب عفو، غفران و رحمت الهی برای خود، والدین و مؤمنان؛ طلب پوشاندن گناهان؛ مؤاخذه نکردن بر نسیان و خطا؛ استواری در [[ایمان]] و هدایت؛ صبر و ثبات قدم؛ پیروزی بر کافران. | دعاهای قرآنی طیف وسیعی از درخواستهای دنیوی و اخروی را در بر میگیرد مانند: طلب عفو، غفران و رحمت الهی برای خود، والدین و مؤمنان؛ طلب پوشاندن گناهان؛ مؤاخذه نکردن بر نسیان و خطا؛ استواری در [[ایمان]] و هدایت؛ صبر و ثبات قدم؛ پیروزی بر کافران. | ||
[[مفسران]] بیان چنین دعاهایی از انبیاء و صالحان در قرآن را، نشاندهنده عظمت و اهمیت موضوع دعا و برای آموزش آداب دعا و نوع دعاهایی که باید کرد، دانستهاند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۳-۳۴؛ فخررازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق؛ ج۹، ص۳۸۱؛ | [[مفسران]] بیان چنین دعاهایی از انبیاء و صالحان در قرآن را، نشاندهنده عظمت و اهمیت موضوع دعا و برای آموزش آداب دعا و نوع دعاهایی که باید کرد، دانستهاند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۸، ص۳۳-۳۴؛ فخررازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق؛ ج۹، ص۳۸۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱.</ref> | ||
===استناد به دعاهای قرآنی در مباحث کلامی=== | ===استناد به دعاهای قرآنی در مباحث کلامی=== | ||
خط ۱۲۹: | خط ۱۲۹: | ||
بیشتر مفسران اهل سنت این آیه را دلیل بطلان امامت [[فاسق]] و واجب نبودن اطاعت و نافذ نبودن فرمانهای او دانسته و لزوم عدالت و صلاح در شرایط قاضی، شاهد و امام جماعت به این آیه مستند کردهاند. آنان این آیه را دلیل بر عصمت پیامبران نیز دانستهاند.<ref> زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۸۴؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۳۵-۳۹.</ref> | بیشتر مفسران اهل سنت این آیه را دلیل بطلان امامت [[فاسق]] و واجب نبودن اطاعت و نافذ نبودن فرمانهای او دانسته و لزوم عدالت و صلاح در شرایط قاضی، شاهد و امام جماعت به این آیه مستند کردهاند. آنان این آیه را دلیل بر عصمت پیامبران نیز دانستهاند.<ref> زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۸۴؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۳۵-۳۹.</ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
مفسران شیعه این آیه را شاهد وجوب [[عصمت|عصمت امام]] و ابطال امامت هر ظالمی تا روز قیامت دانسته و همچنین در اثبات تفاوت شأن نبوت با امامت به این آیه استدلال کردهاند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۷۹-۳۸۰.</ref> [[علامه طباطبایی]] از انضمام این آیه به آیات دیگر، مهمترین مسائل [[امامت]] را نتیجه میگیرد، یعنی منصوب بودن امام به جعل الهی، وجوب عصمت امام، خالی نبودن زمین از امام حق تا زمانی که انسانی در روی زمین باشد، وجوب مؤید بودن امام از سوی خدا، پنهان نبودن اعمال بندگان از امام، و وجوب آگاهی امام از هر آنچه انسانها در امر دنیا و آخرت بدان نیاز دارند.<ref> | مفسران شیعه این آیه را شاهد وجوب [[عصمت|عصمت امام]] و ابطال امامت هر ظالمی تا روز قیامت دانسته و همچنین در اثبات تفاوت شأن نبوت با امامت به این آیه استدلال کردهاند.<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۷۹-۳۸۰.</ref> [[علامه طباطبایی]] از انضمام این آیه به آیات دیگر، مهمترین مسائل [[امامت]] را نتیجه میگیرد، یعنی منصوب بودن امام به جعل الهی، وجوب عصمت امام، خالی نبودن زمین از امام حق تا زمانی که انسانی در روی زمین باشد، وجوب مؤید بودن امام از سوی خدا، پنهان نبودن اعمال بندگان از امام، و وجوب آگاهی امام از هر آنچه انسانها در امر دنیا و آخرت بدان نیاز دارند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۵.</ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
برخی از مفسران دستور خداوند به [[پیامبر اسلام(ص)]] مبنی بر استغفار برای مؤمنان<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵۹؛ سوره نور، آیه ۶۲؛ سوره ممتحنه، آیه ۱۲.</ref> و فرمان الهی به مسلمانان برای رفتن نزد رسول خدا برای طلب استغفار از خداوند<ref>سوره نساء، آیه۶۴.</ref> را دلیل بر مشروعیت [[شفاعت]] و [[توسل]] دانستهاند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۱۰۵؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> | برخی از مفسران دستور خداوند به [[پیامبر اسلام(ص)]] مبنی بر استغفار برای مؤمنان<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵۹؛ سوره نور، آیه ۶۲؛ سوره ممتحنه، آیه ۱۲.</ref> و فرمان الهی به مسلمانان برای رفتن نزد رسول خدا برای طلب استغفار از خداوند<ref>سوره نساء، آیه۶۴.</ref> را دلیل بر مشروعیت [[شفاعت]] و [[توسل]] دانستهاند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۱۰۵؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> | ||
خط ۲۱۱: | خط ۲۱۱: | ||
* صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، چاپ علی اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۱ش. | * صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، چاپ علی اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۱ش. | ||
* صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | * صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | ||
* | * طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق. | ||
* طبرانی، احمد، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴. | * طبرانی، احمد، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴. | ||
* طبرانی، احمد، کتاب الدعاء، چاپ مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت ۱۴۱۳ق. | * طبرانی، احمد، کتاب الدعاء، چاپ مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت ۱۴۱۳ق. |