دعا: تفاوت میان نسخه‌ها

دعا (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۴۹

۶۹۵ بایت حذف‌شده ، ‏۱۸ مارس ۲۰۱۸

جز

←‏دعا در نگاه دانشمندان مسلمان

دیداریویکی‌متن

Salehi

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۴٬۱۲۷

ویرایش

@@ خط ۶۳: / خط ۶۳: @@
 ==دعا در نگاه دانشمندان مسلمان==
 متکلمان، فیلسوفان و عارفان مسلمان، دیدگاه‌های ویژه‌ای درباره دعا و نقش آن در زندگی دنیوی و اخروی دارند.
+=== متکلمان مسلمان ===
+بیشتر [[متکلم|متکلمان]] قائل به تأثیر دعا در تحقق بخشیدن به خواسته‌های بندگان خداوند هستند؛ ولی برخی از متکلمان دلایلی مبنی بر ناسازگاری دعا با پاره‌ای از فضائل اخلاقی آورده‌اند. به نظر آنان دعا به منزله ترجیح مراد دعاکننده بر مراد خدا و توجه به مطلوب و نه به خدا است که منافی با مقام رضا به قضای الهی خواهد بود.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۴؛ همو، ۱۴۰۷، صص۲۷۰-۲۷۱.</ref>
+<br />
+این متکلمان با استناد به صفاتی چون جود، حکمت و علم الهی چنین استدلال می‌کنند که خداوند با علم به مصالح و نیازهای بندگان، مصلحت و نیاز آنها را برآورده می‌کند و از سویی خواستن آنچه به صلاح بندگان نیست، جایز نیست؛ بنابراین بر دعا فایده‌ای مترتب نخواهد بود.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۳؛ ابن فهد حلی، ص۲۲.</ref> بر اساس نظر آنان در نظام آفرینش پدیده‌هایی به حکم قضای پیشین الهی، وقوعشان معلوم است که پدید می‌آیند؛ و پدیده‌هایی که وقوعشان ممتنع است، وجود نمی‌یابند؛ پس در هر دو حالت، دعا نقشی در وقوع یا عدم وقوع پدیده‌ها نخواهد داشت.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۳؛ همو، ۱۴۰۷، ج۷، ص۲۶۹.</ref>
+<br />
+دیگر متکلمان این ادله را به نقد گذاشته و معتقدند پیش شرط دعا این است که داعی بداند مطلوب او برای خداوند مقدور است و صفات قدرت و حکمت او را بشناسد و دیگر اینکه آنچه درخواست می‌شود امری نیکو باشد.<ref>علم الهدی، ۱۴۱۱، ص۶۰۵.</ref> بر این اساس مقصود از دعا اظهار عبودیت، فقر، انقطاع از دنیا و رجوع کلی به خدا است و به همین دلیل، دعا فی نفسه –فارغ از اجابت یا عدم آن- عبادت به شمار می‌رود و جایی برای ادله اخلاقی و کلامی نفی دعا باقی نمی‌ماند.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۷؛ ابن فهد حلی، ص۲۲.</ref>
+<br />
+[[محمد غزالی|غزالی]] نیز معتقد است که همانگونه که [[خدا]] شر را تقدیر کرده، دفع آن را نبز به سببی، از جمله دعا، مقدر کرده است.<ref>غزالی، ۱۴۰۶، ج۴، صص۳۷۰-۳۷۳.</ref>
-'''متکلمان مسلمان'''
+=== فیلسوفان مسلمان ===
-اگرچه بیشتر [[متکلم|متکلمان]] به تأثیر دعا در تحقق بخشیدن به برخی خواسته‌های بندگان قائل‌اند، اما برخی از آنان دلایلی مبنی بر بی‌فایده بودن و ناسازگاری دعا با پاره‌ای از فضائل اخلاقی آورده‌اند. این ادله بر دوگونه اخلاقی و کلامی قابل دسته بندی است:
-# از نظر اخلاقی:
-## دعا نوعی هشدار دادن به شخص غافل و آگاه کردن شخص نادان است، که با ادب بندگی منافات دارد.
-## دعا به منزله ترجیح مراد داعی بر مراد خدا و توجه به مطلوب و نه خدا است که منافی مقام رضا به قضای الهی است.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۴؛ همو، ۱۴۰۷، صص۲۷۰-۲۷۱.</ref>
-# از حیث کلامی:
-با استناد به صفاتی چون جود، حکمت و علم الهی چنین استدلال شده که خداوند مصالح و نیازهای بندگان را می‌داند و آنان را رها نمی‌کند، بنابراین مصلحت آنان را محقق می‌کند، از سویی دیگر خواستن آنچه به صلاح بندگان نیست، جایز نیست؛ در هر دوصورت، بر دعا فایده‌ای مترتب نخواهد بود.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۳؛ ابن فهد حلی، ص۲۲.</ref>
-در نظام آفرینش پدیده‌هایی به حکم قضای پیشین الهی، وقوعشان معلوم است که پدید می‌آیند؛ و پدیده‌هایی که وقوعشان ممتنع است و وجود نمی‌یابند؛ بنابراین، در هر دو حالت، دعا نقشی در وقوع یا عدم وقوع پدیده‌ها ندارد.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۳؛ همو، ۱۴۰۷، ج۷، ص۲۶۹.</ref>
-متکلمان این ادله را به نقد کشیده‌اند:
-پیش شرط دعا این است که داعی باید بداند مطلوب او برای خداوند مقدور است و صفات قدرت و حکمت او را بشناسد و دیگر اینکه آنچه درخواست می‌شود امری نیکو است.<ref>علم الهدی، ۱۴۱۱، ص۶۰۵.</ref> همچنین مقصود از دعا اظهار عبودیت، فقر، انقطاع از دنیا و رجوع کلی به خدا است و به همین دلیل، دعا فی نفسه –فارغ از اجابت یا عدم آن- عبادت به شمار می‌رود و جایی برای ادله اخلاقی و کلامی نفی دعا باقی نمی‌ماند.<ref>فخررازی، ۱۳۶۴ش، ص۸۷؛ ابن فهد حلی، ص۲۲.</ref>
-[[محمد غزالی|غزالی]] معتقد است که همانگونه که [[خدا]] شر را تقدیر کرده، دفع آن را نبز به سببی، از جمله دعا، مقدر کرده است.<ref>غزالی، ۱۴۰۶، ج۴، صص۳۷۰-۳۷۳.</ref>
-در پاسخ به این اشکال که دعا نباید به اموری که به تحقق آن علم داریم، تعلق گیرد گفته شده که متعلَق برخی از دعاهای قرآنی اموری محقق و معلوم الوقوع است و دعا صرفاً طلب فعل نیست و حقیقت دعا تقرب و خضوع است.<ref>علم الهدی، ۱۴۱۱، صص۶۰۵-۶۰۶؛ طوسی، ذیل حمد:۶.</ref>
-'''فیلسوفان مسلمان'''
 آثار [[ابن سینا]] به ویژه تعلیقات، سرآغاز تبیین فلسفی دعا در [[فلسفه اسلامی]] به شمار می‌رود و [[سهرودی]]، [[میرداماد]] و [[صدرالدین شیرازی]] و حتی متکلمان اشعری همچون [[فخررازی]] از این تبیین سینوی بهره بسیار گرفته‌اند.<ref>رکـ: میرداماد، قبسات، صص۴۵۲-۴۵۴؛ صدرالدین شیرازی، حکمت متعالیه، سفر۳، ج۱، صص۴۰۳-۴۰۶.</ref> ابن سینا در تبیین فلسفی دعا می‌گوید که هنگام دعا، نیرویی از جانب خدا بر داعی فائض می‌شود که در اثر آن، دعاکننده بر روی عناصر تأثیر می‌گذارد و عناصر تسلیم اراده او می‌شوند.<ref>ابن سینا، ۱۴۰۴، ص۴۸.</ref>