انصاف: تفاوت میان نسخه‌ها

انصاف (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۱۲

۹۳۱ بایت حذف‌شده ، ‏۲۹ دسامبر ۲۰۲۰

جز

تمیزکاری

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۷۶۲

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مفهوم‌شناسی ==
-انصاف را به معنای [[عدالت|عدالت‌ورزی]]، اجرای [[قسط]]، رفتار درست و مطابق با عدالت، رعایت حق<ref>واسطی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه النصف؛ دهخدا، لغت نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه انصاف؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه انصاف.</ref> و ضد [[ظلم]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۱۹۳.</ref> دانسته‌اند. انصاف از جمله [[اخلاق|فضائل اخلاقی]] شمرده شده<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۲۴۱.</ref> که بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با دیگران و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض اشاره دارد.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه نصف؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه نصف.</ref>
+انصاف را به معنای [[عدالت|عدالت‌ورزی]]، اجرای [[قسط]]، رفتار درست و مطابق با عدالت، رعایت حق<ref>واسطی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه نصف؛ دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه انصاف؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه انصاف.</ref> و ضد [[ظلم]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۱۹۳.</ref> دانسته‌اند. انصاف از جمله [[اخلاق|فضائل اخلاقی]] است<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۲۴۱.</ref> که بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با دیگران و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض اشاره دارد.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه نصف؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه نصف.</ref>
 <br />
-انصاف را در مقابل عصبیت مذموم قرار داده‌اند به این توضیح که انسان منصف کسی است که در رفتار و قضاوت‌هایش از [[تعصب]] بی‌جا نسبت به خود، وابستگان و دوستان پرهیز کند و حقوق دیگران را ضایع نکند.<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۴۰۲، ۴۰۴.</ref> مفهوم انصاف را با قاعده طلایی معاشرت که «هر آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگران نیز بپسند» در ارتباط دانسته‌اند؛<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۸.</ref> به همین دلیل انصاف را مقوله‌ای اجتماعی فرض کرده‌اند که در مناسبات و روابط اجتماعی معنا و مفهوم پیدا می‌کند.<br />
+انصاف را در مقابل عصبیت مذموم قرار داده‌اند از این‌رو انسان منصف کسی است که در رفتار و قضاوت‌هایش از [[تعصب]] بی‌جا نسبت به خود، وابستگان و دوستان پرهیز کند و حقوق دیگران را ضایع نکند.<ref>نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۴۰۲، ۴۰۴.</ref> مفهوم انصاف را با قاعده «هر آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگران نیز بپسند» در ارتباط دانسته‌اند.<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۸.</ref>
-انصاف را در [[علم حقوق]]، مجموعه‌ای از قواعد و قوانین متکی بر اصول عالی و برتر اخلاقی دانسته‌اند که در کنار قوانین اصلی حقوقی قرار می‌گیرند و توان تقیید و تخصیص قواعد حقوقی را دارند؛ به عنوان مثال اگر [[عدالت]] حکم کند که شخصی بدهکاری خود را پرداخت کند، انصاف در مورد اشخاصی که در حال اعسار باشند حکم به دادن مهلت یا اقساطی پرداخت کردن بدهکاری می‌دهد.<ref>کاتوزیان، فلسفه حقوق، ۱۳۸۵، ج۱، ص۱۴۵.</ref>
+انصاف در علم حقوق، مجموعه‌ای از قواعد و قوانین متکی بر اصول اخلاقی است که در کنار قوانین اصلی حقوقی قرار می‌گیرند و توان تقیید و تخصیص قواعد حقوقی را دارند؛ به عنوان مثال اگر [[عدالت]] حکم کند که شخصی بدهکاری خود را پرداخت کند، انصاف در مورد اشخاصی که در حال اعسار باشند حکم به دادن مهلت یا اقساطی پرداخت کردن بدهکاری می‌دهد.<ref>کاتوزیان، فلسفه حقوق، ۱۳۸۵، ج۱، ص۱۴۵.</ref>
 === تفاوت انصاف و عدل ===
-دو واژه عدالت و انصاف را با آن که مشابه می‌دانند اما با این حال میان آنها تفاوت‌هایی نیز برشمرده‌اند. ابوهلال عسکری واژه‌شناس درباره تفاوت این دو واژه معتقد است انصاف بیشتر به تقسیم برابر در امور حسی اشاره دارد و عدالت به معنای دادن حق و استحقاق هر شخص در امور حسی و غیر حسی است؛ به عنوان مثال درباره کسی که حد [[سرقت]] بر او جاری شده، می‌گویند در خصوص او عدالت جاری شده ولی از واژه انصاف درباره او سخن به میان نمی‌آید.<ref>عسکری، معجم الفروق اللغویه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۰.</ref>
+عدل و انصاف هرچند که گاهی اوقات به یک معنا به کار می‌روند اما با هم تفاوت‌هایی هم دارند. ابوهلال عسکری واژه‌شناس معتقد است انصاف بیشتر به تقسیم برابر در امور حسی کاربرد دارد اما عدالت به معنای دادن حق و استحقاق هر شخص در امور حسی و غیر حسی است؛ به عنوان نمونه درباره کسی که حد [[سرقت]] بر او جاری شده، می‌گویند در خصوص او عدالت جاری شده است نه انصاف.<ref>عسکری، معجم الفروق اللغویه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۰.</ref> همچنین عدل را احقاق حق طبق مُرّ قانون و موازین قضایی دانسته‌اند؛ اگرچه در مواقعی سخت و انعطاف ناپذیر باشد، حال آنکه در انصاف، سخت‌گیری و شدت کمتری وجود دارد و سخن از رحمت و شفت است.<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/1035052/%D8%B9%D8%AF%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%A7%D9%81/صالح، سرگذشت قانون، ۱۳۹۱ش.]</ref>
-<br />
-در تفاوت دو واژه [[عدل]] و انصاف، عدل را احقاق حق طبق مُرّ قانون و موازین قضایی دانسته‌اند؛ اگرچه در مواقعی سخت و انعطاف ناپذیر باشد، حال آنکه در انصاف، سخت‌گیری و شدت کمتری وجود دارد و سخن از رحمت و شفت است؛<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/1035052/%D8%B9%D8%AF%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%A7%D9%81/صالح، سرگذشت قانون، ۱۳۹۱ش.]</ref> مطلبی که در [[حدیث|روایتی]] از [[پیامبر اسلام(ص)]] به آن اشاره شده مبنی بر اینکه امتی که به عدل حکم می‌دهند و بر کسانی که خواهان رحم و شفقت باشند رحم می‌کنند، نابود نمی‌شوند.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۷۶.</ref>
 == اهمیت و جایگاه ==
-انصاف به عنوان یک خصلت اخلاقی در [[آیات]] و [[روایات]] زیادی مورد توجه قرار گرفته شده است. این واژه به صورت صریح در [[قرآن]] مورد اشاره قرار نگرفته ولی [[مفسران]] از مضمون چندین آیه رعایت انصاف در روابط اجتماعی را استنباط کرده‌اند.
+انصاف به عنوان یک خصلت اخلاقی در [[آیات]] و [[روایات]] زیادی مورد توجه قرار گرفته شده است. این واژه به صورت صریح در [[قرآن]] نیامده ولی [[مفسران]] از مضمون چندین آیه رعایت انصاف در روابط اجتماعی را استنباط کرده‌اند.
 <br />
-[[طبرسی]] در [[تفسیر مجمع البیان]] از واژه «المیزان» در آیه ۱۷ [[سوره شوری]] و آیه ۹ [[سوره الرحمن]] به وسیله انصاف و رعایت مساوات میان مردم تعبیر کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۰، ۳۰۰.</ref> وی ذیل آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] شرط نویسنده قرارداد اقتصادی را داشتن انصاف دانسته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۸۲.</ref>
+[[طبرسی]] از واژه «المیزان» در آیه ۱۷ [[سوره شوری]] و آیه ۹ [[سوره الرحمن]] به عنوان وسیله انصاف و رعایت مساوات میان مردم تعبیر کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۰، ۳۰۰.</ref> وی ذیل آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] شرط نویسنده قرارداد اقتصادی را داشتن انصاف دانسته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۸۲.</ref>
 <br />
 مفسران ذیل آیه ۹۰ [[سوره نحل]] منظور از کلمه [[عدل]] را رعایت انصاف در مناسبات اجتماعی دانسته<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۲۷ ص۳۳۰-۳۳۱، ۳۵۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۵۸۶؛ هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۳۶۳.</ref> و کلمه [[قسط]] را در آیات متعددی از قرآن<ref>سوره نساء، آیه ۱۳۵؛ سوره مائده، آیه۸، ۴۲؛ سوره انعام، آیه۱۵۲، سوره هود، آیه۸۵.</ref> به عدالت قسطی یا مساواتی که همان انصاف است، تعبیر کرده‌اند.<ref>طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۲، ص۳۱۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۲، ص۱۱۰؛ مراغی، تفسیر مراغی، بیروت، ج۵، ص۱۷۸.</ref>
@@ خط ۲۵: / خط ۲۴: @@
 انصاف‌ورزی در [[روایات]] با اوصافی همچون برترین ارزش‌ها،<ref>لیثی واسطی، عیون الحکم، ۱۳۷۶ش، ص۵۱.</ref> از [[سپاهیان عقل]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱.</ref> برترین [[ایمان|ایمان‌ها]]،<ref>لیثی واسطی، عیون الحکم، ۱۳۷۶ش، ص۱۴۲.</ref> سرور اعمال،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۴۴.</ref> سخت‌ترین تکالیف<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۴۵.</ref> و از نشانه‌های [[مؤمن]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۴۷.</ref> شناسانده شده و از توصیه‌های [[امام علی(ع)]] به [[مالک اشتر]] هنگام فرستادن به فرمانداری [[مصر]] است.<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۳۵.</ref>
 <br />
-رعایت انصاف در حق خود،<ref>تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۴.</ref> خداوند،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۵۴.</ref> دشمنان،<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۴۷.</ref> همراهان و همسفران،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۱، ص۱۷.</ref> ضعیفان<ref>ابن حیون، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۶۶.</ref> و انصاف حاکمان نسبت به شهروندان،<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۴۶.</ref> انصاف نسبت به مظلومین<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۴۹.</ref> و انصاف در [[دعا]]<ref>ورام، مجموعة ورّام، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۱۰.</ref> از مواردی است که در روایات بر آن تاکید شده است.
+رعایت انصاف در حق خود،<ref>تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۴.</ref> خداوند،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۵۴.</ref> دشمنان،<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۴۷.</ref> همراهان و همسفران،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۱، ص۱۷.</ref> ضعیفان<ref>ابن حیون، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۶۶.</ref> و انصاف حاکمان در حق شهروندان،<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۴۶.</ref> انصاف در حق مظلومان<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۴۹.</ref> و انصاف در [[دعا]]<ref>ورام، مجموعة ورّام، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۱۰.</ref> از مواردی است که در روایات بر آن سفارش شده است.
 == انواع ==