پرش به محتوا

آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها

۷٬۹۵۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۰ نوامبر ۲۰۲۲
جز
جز (اضافه نمودن بخش جایگاه و علت نام‌گذاری)
جز (←‏جایگاه و علت نام‌گذاری: جابجایی بخش‌ها)
خط ۳۰: خط ۳۰:
| بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
| بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
}}
}}
==جایگاه و علت نام‌گذاری==
==جایگاه==
این [[آیه]] یکی از دلایل پاکی و [[عصمت امامان|عصمت اهل بیت]] شمرده شده<ref>طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۸، ص۳۴۰.</ref> و به جهت قسمت دوم آن، به «آیه تطهیر» شهرت دارد.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> امامان شیعه همواره به این آیه مباهات کرده و آن را دلیل حقانیت خود می‌دانستند.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۵و۵۶۱؛ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۵۹.</ref>
این [[آیه]] یکی از دلایل پاکی و [[عصمت امامان|عصمت اهل بیت]] شمرده شده<ref>طوسی، التبیان، دار احیاءالتراث العربی، ج۸، ص۳۴۰.</ref> و به جهت قسمت دوم آن، به «آیه تطهیر» شهرت دارد.<ref>راضی، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت، ص۷.</ref> امامان شیعه همواره به این آیه مباهات کرده و آن را دلیل حقانیت خود می‌دانستند.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۵و۵۶۱؛ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۵۹.</ref>


خط ۶۰: خط ۶۰:


==اراده تکوینی خداوند بر عصمت اهل بیت==
==اراده تکوینی خداوند بر عصمت اهل بیت==
مقام [[عصمت]] یک حالت تقوای الهی است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان، به خاطر مسئولیت سنگین رهبری به آنها عطا شده است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش٬ ج‏۱۷، ص۳۰۴ </ref>  که آن‌ها را از هر باطلی، چه در عقاید و چه در اعمال حفظ می‏‌کند.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۳</ref>  
مقام [[عصمت]] یک حالت تقوای الهی است که به امداد پروردگار در پیامبران و امامان، به خاطر مسئولیت سنگین رهبری به آنها عطا شده است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش٬ ج‏۱۷، ص۳۰۴ </ref>  که آن‌ها را از هر باطلی، چه در عقاید و چه در اعمال حفظ می‏‌کند.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۳</ref>
 
در توضیح این مطلب گفته می‌شود، در عبارت شریفه «یُرِیدُ اللهُ»، مراد، اراده تکوینی است که مربوط به خواست خداوند در عالم تکوین یعنی خلقت است، نه [[اراده تشریعی]] که به افعال مخلوقات تعلق می‌گیرد و منشأ تکالیف دینی‌ای است که متوجه مکلّفین است.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲</ref> و چون خدا به همه این دستور را داده است تا پاک و باتقوا باشند، دیگر چنین خواستی از اهل‌بیت مزیتی برای آن‌ها نخواهد بود؛ زیرا همه مکلفان مشمول این فرمانند. <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش٬ ج‏۱۷، ص۳۰۴ </ref>
 
در توضیح این مطلب گفته می‌شود، در عبارت شریفه «یُرِیدُ اللهُ»، مراد، اراده تکوینی است که مربوط به خواست خداوند در عالم تکوین یعنی خلقت است، نه [[اراده تشریعی]] که به افعال مخلوقات تعلق می‌گیرد و منشأ تکالیف دینی‌ای است که متوجه مکلّفین است.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲</ref> و چون خدا به همه این دستور را داده است تا پاک و باتقوا باشند، دیگر چنین خواستی از اهل‌بیت مزیتی برای آن‌ها نخواهد بود؛ زیرا همه مکلفان مشمول این فرمانند. <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش٬ ج‏۱۷، ص۳۰۴ </ref>  


از سوی دیگر یکی از اهل‌بیت خود پیامبر اکرم است و با اینکه آن جناب معصوم است، دیگر معنا ندارد که خدا از او تقوی بخواهد؛ ازاین‌رو معنای آیه چنین خواهد بود که خدای سبحان پیوسته و دائم اراده دارد شما اهل‌بیت پیامبر را به موهبت عصمت اختصاص دهد به این طریق که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما اهل‌بیت ببرد، و به‌جای آن عصمتی بیاورد که حتی اثری از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دل‌های‌تان باقی نگذارد.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲</ref>  
از سوی دیگر یکی از اهل‌بیت خود پیامبر اکرم است و با اینکه آن جناب معصوم است، دیگر معنا ندارد که خدا از او تقوی بخواهد؛ ازاین‌رو معنای آیه چنین خواهد بود که خدای سبحان پیوسته و دائم اراده دارد شما اهل‌بیت پیامبر را به موهبت عصمت اختصاص دهد به این طریق که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما اهل‌بیت ببرد، و به‌جای آن عصمتی بیاورد که حتی اثری از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دل‌های‌تان باقی نگذارد.<ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۲</ref>  
خط ۷۵: خط ۷۳:


در برخی روایات، پیامبر(ص) پس از تلاوت آیه تطهیر، گفته است: «فَأَنَا وَ أَهْلُ بَیْتِی مُطَهَّرُونَ مِنَ الذُّنُوبِ؛ من و اهل بیتم از گناهان پاک هستیم».<ref>کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی‌طالب، دار الحدیث، ج۱، ص۳۰۵.</ref>
در برخی روایات، پیامبر(ص) پس از تلاوت آیه تطهیر، گفته است: «فَأَنَا وَ أَهْلُ بَیْتِی مُطَهَّرُونَ مِنَ الذُّنُوبِ؛ من و اهل بیتم از گناهان پاک هستیم».<ref>کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی‌طالب، دار الحدیث، ج۱، ص۳۰۵.</ref>
==مصداق اهل بیت ==
{{همچنین ببینید|اهل البیت علیهم السلام}}
مفسران درباره مصادیق [[اهل بیت]] در این [[آیه]]، اختلاف نظر دارند. گروهی مصداق آن را امام علی(ع)، حضرت زهرا(س)و [[حسنین|حسنَین(ع)]] و گروهی مصداق آن را همسران پیامبر(ص) یا اشخاصی که [[زکات|زکات دادن]] به آنها [[حرام]] است، دانسته‌اند.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸؛ ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج ۱۳، ص۷۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۹؛ بن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref> برخی از این نظرات بدین شرح است:
'''نظر اول:''' بسیاری از [[صحابه]]، مراد از اهل بیت را [[علی(ع)]] و [[فاطمه(س)]] و [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] دانسته‌اند. [[اَنَس بن مالک]]، [[ابو سعید خدری|ابوسعید خُدْری]]، [[ام سلمه]]، [[عایشه]]، [[سعد بن ابی وقاص|سَعدبن ابی وقّاص]]، [[عبدالله بن جعفر]] و [[عبدالله بن عباس]]، به این نظر معتقد هستند.{{مدرک}} از [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] نیز احادیثی در تأیید این نظر نقل شده است.<ref>ابن عطیه، المحرر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج ۱۳، ص۷۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۹.</ref>{{منبع بهتر}}
مفسران شیعه از جمله [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] و [[علامه طباطبایی]]  نیز معتقدند این آیه در شأن [[اصحاب کساء]] نازل شده و در میان [[شیعیان]] به حد [[تواتر]] رسیده است.<ref>ابن حکم، تفسیر الحبری، ۱۴۰۸ق، ص۲۹۷-۳۱۱؛ طبرسی، مجمع البیان، مؤسسه الاعلمی، ج۸، ص ۱۵۵-۱۵۷؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref> همچنین، از امامان شیعه احادیثی نقل شده است که اهل بیت(ع) علاوه بر [[پنج تن]]، به دیگر امامان شیعه نیز اطلاق می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۳۴.</ref>
طبق چندین روایت از کتاب [[مسند احمد بن حنبل]]، پیامبر(ص)، مصداق آیه تطهیر را فاطمه(س)، علی(ع) و فرزندانش بیان کرده است.<ref>ابن حنبل، مسند، دار الصادر، ج۱، ص۳۳۱، ج۴، ص۱۰۷ و ج۶، ص۲۹۲.</ref> [[احمد بن حنبل]] همچنین در [[فضائل الصحابه]]، روایت می‌کند که پیامبر(ص) به مدت ۶ ماه هنگام خروج برای [[نماز صبح]]، به در خانه فاطمه(س) که می‌رسید صدا می‌کرد:ای اهل بیت! نماز! نماز! ای اهل بیت! «خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».<ref>ابن حنبل، فضائل الصحابة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۷۶۱.</ref>
[[ابن کثیر]]، از علمای [[اهل سنت]] نیز، در [[تفسیر]] آیه تطهیر، روایتی از [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع]]) نقل می‌کند که وی بر [[منبر]] گفته است: «ما آن اهل بیتی هستیم که خدا درباره‌شان این آیه را فرموده است». ابن کثیر همچنین از [[امام سجاد(ع)]] نیز نقل می‌کند که در پاسخ مردی از [[شام]] گفته است: «ما مصداق این اهل بیتیم».<ref>ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۳۷۱.</ref>
'''نظر دوم:''' به باور برخی، مراد از اهل بیت، [[همسران پیامبر(ص)]] هستند؛ زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِمَه مولای ابن عباس و مقاتل بن سلیمان احادیثی با این مضمون نقل شده است؛<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج ۳، ص۷۹۸؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref> ولی مفسران شیعی معتقدند، اگر منظور، همسران پیامبر باشد، باید به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" می‌آمد؛<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۴، ص۱۸۳؛ حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۰۲ق، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> زیرا ارجاع ضمیر مردان به زنان صحیح نیست. <ref>طباطبائی٬ تفسیر المیزان٬ ۱۴۱۷ق٬ ج‏۱۶ ٬ ص۳۱۰</ref>
مفسران شیعی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا در این [[سوره]]، وسط بیان وظایف [[:رده: همسران پیامبر|زنان پیامبر(ص)]] مطلبی گفته شده که شامل زنان [[پیامبر(ص)]] نمی‌شود، گفته‌اند؛ این گونه سخن گفتن، در روش فصیحان عرب، شناخته شده است و در قرآن به آیات فراوان برمی‌خوریم که در کنار هم قرار دارند، ولی از موضوعات گوناگونی سخن می‌گویند و از [[روایات]] استفاده می‌شود که این بخش، جداگانه نازل شده، ولی هنگام گردآوری [[قرآن]] در کنار هم قرار گرفته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، مؤسسة الاعلمی، ج۸، ص۵۶۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۳۱۱.</ref>
ضمن اینکه هیچ‌یک از همسران پیامبر، ادعا نکرد که من در زمره اهل بیت(ع) هستم و اگر چنین بود (به ویژه در نزاع‌هایی که با دیگران پیدا می‌‏کردند) به آیه تطهیر تمسّک می‌کردند. مورّخین نیز چنین ادعایی را ثبت نکرده‌اند. بلکه آنان از لغزش‌های برخی از [[همسران پیامبر]] -به خصوص بعد از رحلت پیامبر- گزارش‌های متعددی ذکر کرده‌اند.
'''نظر سوم:''' [[زید بن ارقم|زید بن اَرْقَم]]، [[صحابی پیامبر(ص)]]، با مردود دانستن شمول آیه نسبت به همسران پیامبر، معتقد است، مراد از اهل بیت کسانی هستند که خداوند [[زکات]] دادن به آنان را [[حرام]] گردانیده است و آنان از نزدیکان پیامبر(ص)، از قبیل [[آل علی]] و [[آل عقیل]] و [[آل جعفر بن ابی طالب]] هستند و منظور از تطهیر، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف [[صدقه]] و [[زکات]]، است.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار الفکر، ج۲، ص۱۸۷۴؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۸۰۲؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۸.</ref>


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
confirmed، protected، templateeditor
۳٬۶۷۹

ویرایش