confirmed، templateeditor
۱۱٬۵۴۹
ویرایش
ناصرالدین شاه قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تصحیح
جز (←دیانت) |
جز (تصحیح) |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''ناصر الدین شاه قاجار''' ([[سال ۱۲۴۷ هجری قمری|۱۲۴۷ق]] - [[سال ۱۳۱۳ هجری قمری|۱۳۱۳ق]]) چهارمین پادشاه(حکومت:۱۲۶۴ ـ ۱۳۱۳ق) از سلسله [[قاجاریه]](۱۲۱۰ ـ ۱۳۴۳ق/۱۳۰۴ش) بود. او را «سلطان صاحبقران» و پس از کشته شدن، «شاه شهید» نیز خوانده‌اند. ناصرالدین حدود پنجاه سال پادشاهی کرد و در نهایت در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] [[ترور]] شد. درباره دین‌داری او گزارش‌های متفاوتی وجود دارد. ناصرالدین به [[تعزیه]] و هنر علاقه‌مند بود. | '''ناصر الدین شاه قاجار''' ([[سال ۱۲۴۷ هجری قمری|۱۲۴۷ق]] - [[سال ۱۳۱۳ هجری قمری|۱۳۱۳ق]]) چهارمین پادشاه(حکومت:۱۲۶۴ ـ ۱۳۱۳ق) از سلسله [[قاجاریه]](۱۲۱۰ ـ ۱۳۴۳ق/۱۳۰۴ش) بود. او را «سلطان صاحبقران» و پس از کشته شدن، «شاه شهید» نیز خوانده‌اند. ناصرالدین حدود پنجاه سال پادشاهی کرد و در نهایت در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] [[ترور]] شد. درباره دین‌داری او گزارش‌های متفاوتی وجود دارد. ناصرالدین به [[تعزیه]] و هنر علاقه‌مند بود. | ||
هم‌زمان با حکومت ناصرالدین، جهان دچار تحولات بزرگ و کشمکش میان سنت و مدرنیته بود. او سه مرتبه به اروپا رفت و اصلاحاتی را در اجتماع ایران پدید آورد که انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت. در سلطنت ناصرالدین قراردادها و امتیازات بسیاری به کشورهای غربی داده شد که برخی از آن‌ها از جمله قرارداد رویترز موجب مخالفت‌ها و اعتراضات عمومی شد. [[فتوای تحریم تنباکو]] از سوی [[میرزای شیرازی]] | هم‌زمان با حکومت ناصرالدین، جهان دچار تحولات بزرگ و کشمکش میان سنت و مدرنیته بود. او سه مرتبه به اروپا رفت و اصلاحاتی را در اجتماع [[ایران]] پدید آورد که انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت. در سلطنت ناصرالدین قراردادها و امتیازات بسیاری به کشورهای غربی داده شد که برخی از آن‌ها از جمله قرارداد رویترز موجب مخالفت‌ها و اعتراضات عمومی شد. [[فتوای تحریم تنباکو]] از سوی [[میرزای شیرازی]] از [[مراجع تقلید شیعه]] در قرن چهاردهم قمری، در این دوران صادر شد. در دوره او [[علی محمد باب]]، موسس فرقه [[بابیه]]، [[اعدام]] شد و پیروانش سرکوب شدند. | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
ناصرالدین به دستور پدرش در چهارده سالگی [[ازدواج]] کرد<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۳۶.</ref> و در زمان کشته شدن ۸۵ همسر [[ازدواج دائم|دائم]] و [[ازدواج موقت|موقت]] داشت.<ref>معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، ۱۳۶۱ش، ص۱۶.</ref> او به شکار و هنر علاقه بسیار داشت<ref>رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref> و تا حدودی با زبان فرانسه آشنا بود.<ref>«ناصرالدین شاه قاجار»، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> | ناصرالدین به دستور پدرش در چهارده سالگی [[ازدواج]] کرد<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۳۶.</ref> و در زمان کشته شدن ۸۵ همسر [[ازدواج دائم|دائم]] و [[ازدواج موقت|موقت]] داشت.<ref>معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، ۱۳۶۱ش، ص۱۶.</ref> او به شکار و هنر علاقه بسیار داشت<ref>رمضانی، ناصرالدین شاه قاجار، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref> و تا حدودی با زبان فرانسه آشنا بود.<ref>«ناصرالدین شاه قاجار»، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> | ||
{{قاجار}} | {{قاجار}} | ||
ناصرالدین در [[۱۷ ذی‌القعده]] سال ۱۳۱۳ق/۱۲۷۵ش به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و برخلاف همیشه دستور داد آنجا را قُرُق نکنند. [[میرزا رضا کرمانی]] {{یادداشت| میرزا رضا کرمانی در محاکمات و بازجویی هایش تصریحی بر این که با توصیه مستقیم سید جمال دست به کشتن شاه قاجار زده ندارد ولی در جواب‌هایی که به باز جویش داده از سید جمال و اقداماتش حمایت کرده و سوگند یاد کرده که فقط سید جمال از تصمیمش برای کشتن شاه اطلاع داشته است و می گوید: به خدای قادر متعال که خالق سید جمال‌الدّین و من و همه مردم است، قسم است، از این خیال من و نیّت کشتن شاه، احدی غیر از خودم و سیّد اطلاع نداشت. سیّد هم که در اسلامبول است؛ هر کاری که می‌توانید و از دستتان بر می‌آید بکنید. «متن کامل صورت جلسه باز جویی از میرزا رضا کرمانی»http://tarikhirani.ir/fa/news/8427/}}از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده، تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref> ناصرالدین شاه در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در [[شهر ری]] [[دفن]] شد.{{یادداشت|سنگ قبری که تصویر ناصرالدین روی آن ساخته شده بود بر روی آن قرار دادند.(عرفانیان، ناصرالدین شاه؛ محبوب یا منفور؟، روزنامه شرق، ۲۵تیر۱۳۹۶ش، ص۱۷. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/04/28/2309153/) این سنگ قبر امروزه در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شود.([http://www.golestanpalace.ir/museum/khalvatekarimkhani.html (کاخ گلستان)].)}} | ناصرالدین در [[۱۷ ذی‌القعده]] سال ۱۳۱۳ق/۱۲۷۵ش به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و برخلاف همیشه دستور داد آنجا را قُرُق نکنند. [[میرزا رضا کرمانی]] {{یادداشت| میرزا رضا کرمانی در محاکمات و بازجویی هایش تصریحی بر این که با توصیه مستقیم سید جمال دست به کشتن شاه قاجار زده ندارد ولی در جواب‌هایی که به باز جویش داده از سید جمال و اقداماتش حمایت کرده و سوگند یاد کرده که فقط سید جمال از تصمیمش برای کشتن شاه اطلاع داشته است و می گوید: به خدای قادر متعال که خالق سید جمال‌الدّین و من و همه مردم است، [[قسم]] است، از این خیال من و نیّت کشتن شاه، احدی غیر از خودم و سیّد اطلاع نداشت. سیّد هم که در اسلامبول است؛ هر کاری که می‌توانید و از دستتان بر می‌آید بکنید. «متن کامل صورت جلسه باز جویی از میرزا رضا کرمانی»http://tarikhirani.ir/fa/news/8427/}}از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده، تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref> ناصرالدین شاه در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در [[شهر ری]] [[دفن]] شد.{{یادداشت|سنگ قبری که تصویر ناصرالدین روی آن ساخته شده بود بر روی آن قرار دادند.(عرفانیان، ناصرالدین شاه؛ محبوب یا منفور؟، روزنامه شرق، ۲۵تیر۱۳۹۶ش، ص۱۷. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/04/28/2309153/) این سنگ قبر امروزه در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شود.([http://www.golestanpalace.ir/museum/khalvatekarimkhani.html (کاخ گلستان)].)}} | ||
چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> | چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==اقدامات== | ==اقدامات== | ||
در دوران ناصرالدین، قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف، قدرت بالای نهادهای مذهبی و بازاری و امتیازهای مختلف او به روس و | در دوران ناصرالدین، قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف، قدرت بالای نهادهای مذهبی و بازاری و امتیازهای مختلف او به روس و [[انگلیس]]، فراز و نشیب‌های بسیاری را سبب شد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۷۶- ۱۸۰ و فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶ .</ref> | ||
===قتل امیرکبیر=== | ===قتل امیرکبیر=== | ||
ناصرالدین در اوائل سلطنت خود [[امیرکبیر|محمد تقی‌خان فراهانی]] را به عنوان صدراعظم انتخاب کرد و | ناصرالدین در اوائل سلطنت خود [[امیرکبیر|محمد تقی‌خان فراهانی]] را به عنوان صدراعظم انتخاب کرد و خواهر خود را به عقد او در آورد. امیرکبیر که صاحب قدرت فراوانی شده بود و تأثیر بسیاری نیز بر پادشاه جوان داشت، اصلاحات مختلفی را آغاز کرد.<ref>رضوی‌نژاد، چهار سیاستمدار ملی و متقی نام آور ایران، ۱۳۷۷ش، ۱۹-۲۱.</ref> اما اختلافات و حسادت‌ها در دربار، موجب عزل امیرکبیر پس از ۳۹ ماه صدارت گردید. پس از عزل، او به [[کاشان]] تبعید شد و مدتی بعد، در حمام فین کاشان کشته شد.<ref>رضوی‌نژاد، چهار سیاستمدار ملی و متقی نام آور ایران، ۱۳۷۷ش، ۱۹-۲۱.</ref> | ||
===امتیازدهی به انگلیس و روس=== | ===امتیازدهی به انگلیس و روس=== | ||
مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسیه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در ایران با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور، باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده را در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۷۸–۳۷۹.</ref><br> | مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسیه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در [[ایران]] با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور، باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده را در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۷۸–۳۷۹.</ref><br> | ||
در دوره ناصری، به جهات مختلف امتیازات بسیاری به کشورهای خارجی داده شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶.</ref> | در دوره ناصری، به جهات مختلف امتیازات بسیاری به کشورهای خارجی داده شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶.</ref> | ||
برخی از آن‌ها موجی از اعتراضات داخلی را به همراه داشت که مهم‌ترین آن‌ها قرارداد رِژی بود. براساس آن انحصار توتون و تنباکو در دست یک شرکت انگلیسی قرار می‌گرفت. این قرارداد با موجی از اعتراضات مردمی همراه شد. این اعتراضات با حکم تحریم توتون و تنباکو توسط [[میرزای شیرازی]] به اوج رسید و در نهایت شاه مجبور به لغو این قرارداد شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> این واقعه به [[نهضت تنباکو]] معروف شده است.<ref>براس اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: [[نهضت تنباکو]].</ref> | برخی از آن‌ها موجی از اعتراضات داخلی را به همراه داشت که مهم‌ترین آن‌ها قرارداد رِژی بود. براساس آن انحصار توتون و تنباکو در دست یک شرکت انگلیسی قرار می‌گرفت. این قرارداد با موجی از اعتراضات مردمی همراه شد. این اعتراضات با حکم تحریم توتون و تنباکو توسط [[میرزای شیرازی]] به اوج رسید و در نهایت شاه مجبور به لغو این قرارداد شد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> این واقعه به [[نهضت تنباکو]] معروف شده است.<ref>براس اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: [[نهضت تنباکو]].</ref> | ||